Poprad (672 m); Poprad; Poprad (od 1256), a także Villa Theutonicalis (od
1268), Deutschendorf itp.; Poprád. S. Miasto na górnym Spiszu nad rz.
Poprad, na pd.-wsch. od Starego Smokowca i Tatr.
P. jest adm., gosp. i kult. centrum powiatu popradzkiego (» Poprad, powiat).
Mieszk. 1038 w 1880, 4029 w 1930; po II wojnie świat. włączono do P. sąsiednie
miejscowości: Sobota Spiska i Wielka w 1945, Straże w 1960, Maciejowce w 1977.
Obecny Poprad (razem z przyłączonymi miejscowościami) ma mieszk. 45 822 (w
1985), z tego mn.w. połowa w samym P.P. jest ważnym węzłem komunikacyjnym:
drogowym i kolejowym (m.in. kolei elektr. biegnącej stąd do Starego Smokowca i
do Tatrz. Łomnicy), a także linii lotniczej. P. od dawna stanowi jedną z gł.
"bram" do Tatr i dlatego centr. stacja kolejowa i lotnisko w P. nazywa się
Poprad-Tatry.
Najdawniejsza wiadomość o P.: ok. 1250 przybyli osadnicy niem., potem ludność
była mieszana, głównie niem. i słow. aż do końca II wojny świat., kiedy
nastąpiła emigracja i wysiedlenie Niemców; odtąd ludność jest zasadniczo
słowacka. Od 1412 P. był jednym z miast spiskich zastawionych Polsce aż do 1769,
kiedy miasta te zostały zagrabione przez cesarskie wojska austr. i w 1772
przekazane Węgrom (» historia).
W II poł. XIX w. w związku ze wzrostem zainteresowania Tatrami i rozwojem
turystyki tatrz., w P. powstało w 1868 osiedle tur.-kuracyjne zw. Parkiem Husza,
będące punktem wypadowym do zwiedzania Tatr (» Husz David), a w 1886 » Muzeum
Karpackie, które w 1946 zostało przekształcone w Muzeum Tatrzańskie. To ostatnie
(z częścią zbiorów) w 1958 przeniosło się do Łomnicy Tatrz., a w P. zostało
istniejące nadal Muzeum Podtatrzańskie. W P. wydawano tygodniki regionalne
"Tátravidék" (1908-18) i "Podtatranské Noviny" (od 1960) oraz biuletyn pt.
"Tatranské Múzeum" (1952-54).
Nazwa miasta Poprad została przeniesiona z rz. Poprad (nazwa rzeczna jest
starsza). Nazwa Poprad dla miasta pojawia się już w 1256 i występuje potem na
zmianę lub równolegle z nazwą Deutschendorf w różnych jej kalkach czy odmianach:
Villa Theutonicalis w 1268, Villa Tedescha 1310, Teutschendorff 1328,
Dewchendorff 1412 itp. Już w 1256 wspomina się, że osadnikami byli Niemcy (ok.
1250).
Lit. - Ivan Bohuš i in.: Poprad, Spišská Sobota. Br. 1959. -
Poprad, Ústí nad Orlicí. Košice 1975.
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
