Podbańska

Podbańska (wsch. część: 972 m, zach. część: ok. 940 m), dawniej też Podbańsko i Pod Bańska; Podbanské, Podbansko, w gwarze lipt. Podbanskô; Pod Bansko, Podbansko itp.; Podbanszkó, Pod Banszko itd. S. Osiedle u samego podnóża Tatr (na granicy Tatr Wys. i Tatr Zach.), obecnie na obu brzegach Białej Liptowskiej, niedaleko na pd.-zach. od miejsca, gdzie rzeka ta powstaje ze spływu Cichej Wody (płynącej z Cichej Doliny Liptowskiej) z Koprową Wodą (z Koprowej Doliny). Nieco poniżej Podbańskiej do Białej Lipt. wpada Kamienisty Potok płynący z Kamienistej Doliny. P. leży przy szosie, która od Szczyrbskiego Jeziora przez P. prowadzi do Gródka Liptowskiego.

Obecnie P. składa się właściwie z dwóch osiedli przedzielonych rzeką: Stara Podbańska (972 m), nad wsch. brzegiem, poprzednio i nadal zwana też po prostu Podbańską, oraz Nowa Podbańska (ok. 940 m), nad zach. brzegiem Białej Lipt. W nazewnictwie słow. po II wojnie świat. zabrano ("skradziono") Starej Podbańskiej, tj. pierwotnej Podbańskiej, jej już zabytkową nazwę Podbanské i przydzielono ją nowo powstającemu osiedlu po drugiej stronie rzeki, a pierwotną Podbańską (tj. Starą Podbańską) przechrzczono bezmyślnie na Nadbanské. Ta ostatnia nazwa jest nowotworem bez sensu, gdyż pierwotna nazwa Podbańskiej powstała z terminu banie = kopalnie, bo osiedle powstało poniżej dawnych kopalni złota na stokach Krywania, a więc "osiedle pod baniami".

Pierwotnie Podbańska (słow. Podbanskô) była nazwą miejsca nad wsch. brzegiem Białej Lipt., może nazwą pasterską. W 1871 zbudowano tu leśniczówkę (972 m), która służyła też turystom za schronisko, niegdyś dość uczęszczane również i przez pol. turystów i taterników. W księdze pamiątkowej prowadzonej tam od 1887 aż do lat międzywoj., wpisało się (już od 1887) wielu Polaków, m.in. Piotr i Janusz Chmielowscy (w 1893), Stanisław Eljasz-Radzikowski (1893 i 1897), Kazimierz Tetmajer (1895), Edmund Cięglewicz (1895), Franciszek H. Nowicki (1895), Jerzy Żuławski (1899),Tadeusz Miciński (1900), Ignacy Król (od 1902 kilka razy), Mariusz Zaruski (1903). Leśniczym w Podbańskiej w 1875-90 był »Ján Harman.

Po II wojnie świat., po zach. stronie Białej Lipt. wybudowano nowe osiedle; w Nowej Podbańskiej były z początku tylko baraki dla brygad młodzieżowych, które pomagały w zalesianiu okolicy. W sierpniu 1956 odbył się tu masowy zjazd turystów (II. celoštátny zraz turistov), w 1969 zbudowano hotel "Kriváň", w 1981 wielki dom wczasowy "Permon". Są też wyciągi narciarskie. Wszystko to w bliskim sąsiedztwie ścisłego rezerwatu TANAPu, obejmującego Koprową Dolinę i prawie całą Cichą Dolinę, a zwanego: prírodná rezervácia "Podbanské".

Lit. - Zygmunt Leśnodorski: Księga turystyczna w Podbańskiej. "Wierchy" 9, 1931, s. 178-179.

---