Piłsudski Bronisław

Piłsudski Bronisław, także Ginet-Piłsudski (2 lub 21 XI 1866 Zułów, pow. Święciany, Litwa - 17 V 1918 Paryż, poch. na cment. w Montmorency), brat » Józefa Piłsudskiego. Etnograf, muzeolog.

W 1887, w czasie studiów prawniczych na uniw. w Petersburgu, został oskarżony o udział w organizowaniu zamachu na cara Aleksandra III i skazany na 15 lat katorgi na Sachalinie. Już od 1889 pozwolono mu przejść do pracy w szkołach i urzędach i mógł podjąć obserwacje i badania nauk., a ok. 1895 skrócono mu karę i zaliczono go do osiedleńców.

Na Sachalinie przebywał od 1887 do 1905 (z przerwą w 1899-1903, gdy pracował jako kustosz w muzeum we Władywostoku), prowadząc badania etnogr. nad Ajnami i in. ludami. Po wydarzeniach rewol. w 1905, P. ze swymi obfitymi zapiskami nauk. i kolekcjami etnogr. uciekł do Japonii, skąd przez Amerykę wrócił do Polski i osiadł pod zaborem austr. w Galicji (w 1906).

W 1906 i dłuższymi okresami w 1911-14 mieszkał w Zakopanem, gdzie przyjaźnił się ze swym krewniakiem, Stanisławem Witkiewiczem. W 1911 z inicjatywy P. powstała w Zakopanem Sekcja Ludoznawcza TT. Jednym z najbardziej aktywnych członków tej sekcji i jej prezesem w 1911-14 był P. Planowano szeroko zakrojone badania etnogr. na Podtatrzu i nad pasterstwem tatrz. Badania prowadził też osobiście P., wędrując po Podhalu, Orawie i Spiszu, także po Słowacji. Zamierzał nawiązać ściślejszą współpracę ze Słowakami, m.in. z muzeum w Marcinie.

Z zakop. Muzeum Tatrzańskim blisko współpracował, w 1912-13 był sekretarzem jego zarządu. Porządkował zbiory etnogr. Muzeum Tatrz. i starał się skutecznie o ich wzbogacenie; opracował obszerny memoriał o organizacji i urządzeniu Muzeum Tatrz. w jego nowym gmachu, zwł. o jego dziale ludozn.; ukazało się to drukiem pt. W sprawie Muzeum Tatrzańskiego. O urządzenie działu ludoznawczego ("Rocz. Podh." 1, 1914-21) i jako wcześniejsza odbitka pt. Muzeum Tatrzańskie imienia dra T. Chałubińskiego w Zakopanem. Zadania i sposoby prowadzenia działu ludoznawczego (Kr. 1915). P. wydał też pracę o pasterstwie tatrz.: Almen-Viehzucht im Tatra-Gebirge in Polen ("Schweizerische Archiv für Volkskunde" 20, 1916).

Był on również inicjatorem wydania "Rocznika Podh." i jego redaktorem, rozpoczął też w 1914 jego druk, ukończony z powodu wojny dopiero po śmierci P., w 1922.

Zasługi P. w rozwoju badań etnogr. na Podtatrzu Pol. i w Tatrach, a także w rozwoju i ukierunkowaniu działalności Muzeum Tatrz. były duże, ale znacznie szerszą sławę i międzynar. uznanie (wzrastające do obecnej chwili) uzyskał P. swoimi badaniami nad Ajnami i in. ludami dalekiego Sachalinu; obszerniej o tym np. w pracy A.F. Majewicza (zob. niżej).

P. był prototypem postaci Gustawa Bezmiana w powieści Uroda życia (1912) Stefana Żeromskiego.

Lit. - Juliusz Zborowski: Z dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu. "Rocz. Muzeum Etnogr. w Krakowie" 6, 1976. - "PSB" 26, 1981 (Witold Armon). - Alfred F. Majewicz: Badacz i przyjaciel sachalińskich tubylców. Naukowa sylwetka Bronisława Piłsudskiego ("Lit. Lud." 1988, nr 4-6). - Wacław Polakiewicz: Był także Bronisław. "Rocz. Podh." 5, 1992.

---