Pawlikowski Michał

Pawlikowski Michał (2 III 1887 Wiedeń - 15 XI 1970 Londyn, poch. w Zakopanem na starym cment.), syn » Jana Gwalberta Pawlikowskiego, brat » Jana Gwalberta Henryka Pawlikowskiego. Literat, historyk sztuki, historyk kultury, publicysta, red. "Lamusa" 1908-14, wydawca "Biblioteki Medyckiej" 1925-39, działacz kult. i polit., w młodych latach taternik i grotołaz tatrz.

W Zakopanem i w Tatrach bywał od dzieciństwa, po raz pierwszy mając trzy lata, kiedy przew. Maciej Sieczka wywiózł go w koszu na grzbiecie konia na Gąsienicową Halę. Potem chadzał po Tatrach z różnymi przewodnikami góralskimi, najwięcej z Wojciechem Tylką-Suleją, z którym np. w 1904 był na Mnichu i Mięguszowieckim Szczycie, a na Cubrynę wszedł jej pn. ścianą. Prowadził też z góralskimi towarzyszami poszukiwania nowych jaskiń tatrz., zwł. w 1902, ale pozostawił o tym jedynie notatki, np. o Wyżniej Kasprowej Jaskini.

W obfitej i różnorodnej twórczości pisarskiej P. pojawiają się Tatry i Podhale już od 1906, najwcześniej w jego zbiorze wierszy Wiosenny gość (Lw. 1906), a potem w wierszach publikowanych osobno, jak: Wicher ("Wierchy" 1, 1923), O sto mil (tamże 2, 1924), Na Pęksów Brzyzek (tamże 6, 1928) i wreszcie w zbiorze fragmentów poetyckich Harfa Eola (Medyka 1930), a po wielu latach w wierszu Świerki w Devonie ("Wiadomości", Londyn, 1971, nr 1311). Fragmenty Iliady Homera przełożył na gwarę podh. i opublikował pt. O wojnie Greków z Trojanami ("Lamus" 1, 1909 i 4, 1912-13). Jego nietatrzański poemat Wierzę w jednego Boga (Medyka 1934) w czasie II wojny świat. krążył w okupowanej Polsce w anonim. odpisach.

Taternictwa, alpinizmu i ochrony przyrody dotyczą jego liczne artykuły z lat międzywoj., większy szkic Człowiek w obliczu gór ("Prz. Współczesny" 1934, nr 147-148) i książka Góry i człowiek (Wa. 1939), a także opis Tatr Il Gruppo dei Monti Tatra ("Rivista Mensile Club Alpino Italiano" 1932, nr 8).Ogłosił wspomnienia, m.in. z Zakopanego i Tatr, pt. Okna (Medyka 1934 i 1936, seria 1 i 2). Pisywał ponadto od 1909 na różne tematy dotyczące Podtatrza i Tatr, np. Wystawa Podhalańska we Lwowie ("Mies. Lit. i Artyst." 1, 1911, nr 5), Polskie górne Węgry ("Zjednoczenie", Lwów 1915, nr 2), opowiadanie Zbójnicy ("Wierchy" 1, 1923), wspomnieniowe Pod Jedlami ("Prosto z Mostu" 1935, nr 16), a także opowiadania tatrz. dla młodzieży w czytankach i czasopismach.

A poza tym wszystkim była jego bogata twórczość pisarska nie związana ani z Tatrami, ani z Podtatrzem, jak dzieło o Arturze Grottgerze pt. Arthur i Wanda (Medyka, Lwów 1928, t. 1-2, wsp. z Marylą Wolską).Po II wojnie świat. osiadł w Londynie (gdzie założył Instytut Kultury Pol. na Obczyźnie), ale od 1957 przyjeżdżał często do Zakopanego.

Zob. też: Pawlikowscy.

Lit. - Stanisław Sierotwiński: "Lamus". Zeszyty Nauk. UJ nr 59, 1963. - "SWPP" 2, 1964. - W.H. Paryski: Michał z Kozińca. "Tyg. Powsz." 1971, nr 30. - "PSB" 25, 1980 (Rościsław Skręt i Alina Szklarska-Lohmannowa). - "LP-PE" 2, 1987.

---