motyle

Klimat górski Tatr odbił się wyraźnie na wyglądzie i biologii motyli (jak zresztą w całym tatrz. świecie roślin i zwierząt). M.in. występuje tu zjawisko melanizmu - ciemniejsze ubarwienie w porównaniu z takimi samymi gatunkami m. na niżu, np. pospolite bielinki (Pieris), ciemniejsze są w Tatrach. Wiele jest m. czarnych, szarych, brunatnych, a stosunkowo niebogata w gatunki jest grupa tzw. motyli większych (Macrolepidoptera), zazwyczaj b. kolorowych.

Z racji późnej wiosny pojaw m. jest również o wiele późniejszy w porównaniu z niżem. Te m., które na niżu wykształcają dwie generacje w sezonie, w górach wydają tylko jedną w związku z krótkim okresem wegetacji, niską temperaturą i in. czynnikami.

Charakterystyczną cechą motyli tatrz. jest też pewne zwężenie i skrócenie skrzydeł, a także gęste owłosienie ciała, np. u górówek (Erebia), tyleż z powodu niskich temperatur, ile dla ochrony przed nadmierną, wysuszającą insolacją (podobnie jak w świecie roślinnym np. u szarotki).

Interesującym faktem jest to, że wiele spośród tzw. motyli nocnych czyli ciem fruwa także i w dzień, do czego przyczyniają się niskie temperatury i chmurne dni.

Pionowe rozmieszczenie roślin (piętra roślinności) odbija się przede wszystkim na życiu i rozmieszczeniu pionowym gąsienic; dla m. dorosłych nie ma już takiego znaczenia, aczkolwiek w pewnym zakresie i dorosłe owady trzymają się określonych wysokości. Np. w piętrze halnym i turniowym żyją głównie niewielkie motylki, zwł. z grupy miernikowców, jak Psodos alpinata, Torula quadrifaria, Psodos canaliculata schwingenschusii - endemit tatrz.; żyją tu również brunatnoskrzydłe górówki czyli kniejowce (Erebia epiphron, E. euryale, E. pandrose i in.).

W Tatrach jest jedyne w Polsce stanowisko kniejowca barwnego (Erebia pronoe).

Pięknym motylem, żyjącym tylko w Tatrach i Pieninach jest » apollo, właściwie niepylak apollo w odmianie tatrz. (Parnassius apollo candidus). Na polanach i łąkach tatrz. występują cytrynki (Gonepteryx rhamni), pawiki (Nymphalis io), pokrzywniki (Aglais urticae) zalatujące aż w piętro turniowe, perłowce (Argynnis), dość rzadkie żałobniki (Nymphalis antiopa) i admirały (Vanessa atalanta), wreszcie b. rzadki, mało gdzie już dający się zobaczyć paź królowej (Papilio machaon) i jeszcze rzadszy żeglarek czyli paź żeglarz (Iphiolides sinon). Rzadkie są także kraśniki (Zygaenidae) i modraszki (Lycaenidae) - Tatry są dla nich za chłodne i za mało słoneczne, a wg niektórych entomologów wpływ ma też mała liczba gatunków » mrówek, z którymi gąsienice modraszków współżyją.

Coraz bardziej zwraca uwagę z roku na rok wybitnie malejący pojaw motyli - "... łąka w kwiatach, nad łąką latające kwiaty - motyle różnobarwne..." ten wers z Mickiewicza, dający się w pełni zastosować do hal i łąk tatrz. sprzed parudziesięciu lat, dziś jest zupełnie nieaktualny: m. w Tatrach - to niezbyt tłumni goście.Przyczyn jest kilka: ogólna chemizacja środowiska - pyły i spaliny opadające z deszczem i śniegiem, a zatruwające glebę i roślinność; umieszczanie przy schroniskach i drogach lamp jarzeniowych, o które rozbijają się motyle nocne wraz z in. owadami; zalesianie w nadmiarze łąk i polan śródleśnych niezbędnych do życia m. i wyprowadzania nowych pokoleń, a z drugiej strony zakładanie przecinek i tras narc. i tur. przez tereny zasiedlone rzadkimi gatunkami m., np. w okolicy Toporowych Stawów; wreszcie wyłapywanie przez amatorów i specjalistów rzadkich gatunków m. - to wszystko składa się na coraz większe ubożenie Tatr w "latające kwiaty". W 1933 Niesiołowski naliczył w Tatrach Pol. 448 gatunków motyli. B. wątpliwe, czy obecnie jest ich tyle.

---