Makuszyński Kornel

Makuszyński Kornel (8 I 1884 Stryj - 31 VII 1953 Zakopane, poch. na starym cment.). Powieściopisarz, felietonista, krytyk teatr., poeta, autor licznych książek dla dzieci i młodzieży. Studia na Uniw. Lwow. 1903-08 (polonistyka i romanistyka) i w Paryżu. Czł. PAL (1937).

Przed I wojną świat. mieszkał we Lwowie; już od 1906 bywał w Zakopanem, a w 1911 był członkiem komitetu Wystawy Podh. we Lwowie. W latach międzywoj. (mieszkając w Warszawie) dużo czasu spędzał w Zakopanem, stał się tam jedną z najpopularniejszych postaci, a swoimi felietonami przyczynił się wybitnie do propagandy tej miejscowości. Po Powstaniu Warsz. osiadł w 1944 w Zakopanem na stałe i brał czynny udział w życiu kult. tego miasta aż do samej śmierci.We wczesnej twórczości M. powstał nastrojowy wiersz Na szczycie samotnym ("Nasz Kraj" 1906, t. 2, nr 6), ale nie wiadomo, czy ów symboliczny szczyt jest powiązany z Tatrami. W latach międzywoj. i później M. publikował liczne felietony i opowiadania o charakterze przeważnie humor. i satyr. o różnych sprawach Zakopanego i Tatr oraz o ludziach związanych z tym regionem. Ukazywały się one w czasopismach (również zakop.), m.in. cykl Listy z Zakopanego (od 1921) czy Moje listy.

Część tych felietonów i opowiadań wydano też w książkach, np. Straszliwe przygody (Wa.1922), Moje listy (Wa.1923), Orlice (Wa.1925), Listy zebrane (Wa.1929), Kartki z kalendarza (Wa.1939, Kr.1956 i 1985), Dziewięć kochanek kawalera Dorna i inne opowiadania (Kr.1983).Tematyka zakop. i tatrz. pojawia się też w niektórych utworach M. dla dzieci i młodzieży, np. wiersz Przyjaciele ("Orlątka" 1927, nr 3), Druga księga przygód Koziołka Matołka (Wa.1933 i wydania nast., z rysunkami Mariana Walentynowicza), powieść Panna z mokrą głową (Wa.1933 i wydania nast.).Z mniej znanych utworów M. warto przypomnieć: Chłopaki moje ukochane ("Zakopane" 1929, nr 25 i odb. jako druk ulotny, do uczniów zakop., m.in. o Mieczysławie Świerzu), Bo poszedł w tę grozę gór na poszukiwanie piękna ("Kur. Lit.-Nauk." 1929, nr 44, przedruk fragmentu o M. Świerzu z poprzedniej pozycji), Tatry w pełnej chwale ("ABC" 1932, nr 288, dod. propagujący film Biały ślad Adama Krzeptowskiego i zarazem Zakopane i Tatry).

Cała jednak zakop.-tatrz. twórczość M. jest głównie zakopiańska, a Tatry stanowią jedynie tło, choć autor wyjątkowo poruszał problematykę górską, np. opisując swą chyba jedyną wycieczkę na tatrz. szczyt (na Granaty), propagując kolejkę na Kasprowy Wierch, lub pisząc o ideologii tatern. Mieczysława Świerza.

M. został mianowany obywatelem hon. Zakopanego 6 III 1931, a w kilka miesięcy później także Związku Górali. Został również hon. członkiem (1930) i hon. prezesem (1933) Tow. Sport. "Wisła" w Zakopanem. W latach międzywoj. zainicjował rozdawanie nart dla zakop. dzieci i urządzanie dla nich zawodów narc., które są nadal organizowane jako Zawody Narciarskie Dzieci o Memoriał Kornela Makuszyńskiego.

W Zakopanem i w Warszawie są ulice Kornela Makuszyńskiego. Są też w Polsce szkoły im. Kornela Makuszyńskiego. W 1966 otwarto w Zakopanem Muzeum Kornela Makuszyńskiego (oddział Muzeum Tatrzańskiego); ma ono charakter biogr.-literacki.

Lit. - Włodzimierz Wnuk: Ku Tatrom. Wa.1970 (rozdz. Pan Kornel i Zakopane). - "PSB" 19, 1974 (Artur Hutnikiewicz). - Roman Brandstaetter: Dzieje jednego jesiennego dnia. "Tyg. Powsz." 1983, nr 36. - 100-lecie urodzin Kornela Makuszyńskiego. Materiały z sesji naukowej... Za. 1984 (m.in. Jacek Kolbuszewski: Tatry i Zakopane w twórczości Kornela Makuszyńskiego). - "SCZ" 1986.

---