Lityński Alfred (16 IX 1880 Bligrad, Besarabia - 23
III 1945 w transporcie kolejowym, poch. w Smoleńsku).
Zoolog, wybitny limnolog i hydrobiolog (w tej dziedzinie pierwszy pol.
ekolog), badacz fauny stawów tatrz.
W szkole średniej i w czasie studiów przyr. na uniw. w Dorpacie (1899-1901)
prowadził postępową działalność społ.-polit. i w 1901 uczestniczył w
organizowaniu strajku studenckiego, za co wydalono go z uniwersytetu, a władze
carskie więziły go w 1902, po czym skazały na zesłanie.
W 1905, po amnestii, przeniósł się do Krakowa, gdzie
kontynuował studia przyr. na UJ (1905-06), m.in. u prof. Antoniego Wierzejskiego
. Przebywając w
Krakowie (1905-08) należał do Sekcji Zagr. PPS, współpracował z pismami
socjalist. (m.in. "Naprzód"), a w 1907-08 był jednym z redaktorów "Myśli
Socjalist.", organu PPS-Lewicy; swoje artykuły zwykle podpisywał pseud. F.
Zaorski.
W 1908 z powodu choroby żony przeniósł się do Zakopanego , gdzie mieszkanie Lityńskich w
willi "Anielówka" było zrazu ośrodkiem zebrań partyjnych, ale L. od 1910
zaniechał działalności polit., gdyż pochłonęły go całkowicie badania nad
biologią jezior tatrz. oraz praca społ. i pedagogiczna. Od 1912 był nauczycielem
przyrody w zakop. Szkole im. Stanisława Staszica, prowadzonej przez Franciszka Ksawerego Praussa
.
W 1910-14 był współzałożycielem, sekretarzem i jednym z
najczynniejszych członków Sekcji Przyr. TT
. W 1911 był pierwszym obserwatorem stacji meteor. założonej przez Sekcję
Przyr. TT w Zakopanem, a w listopadzie 1913 był gł. organizatorem i
"budowniczym" jej stacji meteor. na Gąsienicowej Hali , pierwszej na ziemiach
polskich stacji górskiej czynnej przez cały rok. Należał też do pierwszego
zespołu obserwatorów obsługujących tę stację na zmianę raz na tydzień; ułożył
także instrukcję dla takich obserwatorów.W 1911-14 ogłaszał razem z Kazimierzem Dłuskim (jako prezesem)
sprawozdania z działalności Sekcji Przyr. TT (w "Pam. TT
", a anonimowo także w czasopiśmie "Zakopane" 1912, nr 2) i
jest autorem artykułów: Jak założyliśmy na Hali Stacyę meteorologiczną
("Zakopane" 1914, nr 1) oraz Zjazd muzeów polskich (tamże 1914, nr 7; L. był
delegatem Muzeum Tatrz . na ów zjazd). L.
był również jednym z założycieli Sekcji Ochrony
Tatr TT w 1912 i od tegoż roku członkiem jej zarządu. Pisał wtedy po raz
pierwszy na temat ochrony przyrody
: W sprawie ochrony Tatr ("Pam. TT" 1912). Należał też do
Sekcji Narc. TT i Sekcji Ludoznawczej TT
. W 1913-14 był członkiem
komitetu redakc. czasopisma "Zakopane".
W Zakopanem przebywał do
1916 z przerwą w 1914, kiedy służył w Legionach Pol. (został zwolniony z powodu
choroby).W czasie swego pobytu w Zakopanem (1908-16) L. poświęcał znaczną część
swego czasu hydrobiol. badaniom jezior tatrz. W 1913 uzyskał na UJ doktorat na
podstawie rozprawy Revision der Cladocerenfauna der Tatra-Seen. I. Teil.
Daphnidae ("Bull. Int. Acad. Sc. Cracovie Cl. Math." 1913). W kilka lat
później wydał swą najcenniejszą pracę tatrz.: Jeziora tatrzańskie i
zamieszkująca je fauna wioślarek ("Spraw. Komis. Fizjogr." 1917). Jeziora
Tatr są też tematem dwóch in. jego prac z tego okresu: Zmarzłe Stawy w
Tatrach ("Pam. TT" 1913) oraz O temperaturze stawów tatrzańskich
(tamże 1914). Po opuszczeniu Zakopanego, będąc najpierw nauczycielem w
Lublinie, a w 1920-39 organizatorem i kierownikiem Stacji Hydrobiol. nad Wigrami
i równocześnie (1924-38) wykładowcą i docentem na UW, zajmował się hydrobiologią
jezior nizinnych, ale do tematyki tatrz. wrócił w pracach: W sprawie badań
nad jeziorami tatrzańskiemi ("Kosmos" 1921) oraz Étude critique sur la
répartition des Cladoc_res dans le Tatra ("Annales de Biologie Lacustre"
1923), a także na wielu stronach swego pośmiertnie wydanego podręcznika
Hydrobiologia ogólna (Wa. 1952).W czasie II wojny świat.
mieszkając na wsi nad Wigrami pisał ów podręcznik i należał do AK, a w 1944
został inspektorem Gospodarstw Rybnych Puszczy Augustowskiej.
