Gładysz Mieczysław (9 VII 1903 Gołonóg k. Dąbrowy
Górniczej - 12 X 1984 Kraków).
Etnograf, muzeolog, dyr. Muzeum w Gliwicach (1945-52) i Bytomiu (1952-60),
kier. Zakładu Etnografii IHKM PAN w Krakowie (od 1954), prof. UJ (1951-73),
jeden z gł. inicjatorów i organizatorów Międzynar. Komisji do Badań Kultury Lud. w
Karpatach i na Bałkanach (od 1960 czł. jej prezydium). Autor ponad stu prac,
gł. z dziedziny kultury lud. Śląska i Karpat
.
W 1925-29 był współred. i red. czasopism dla dzieci i młodzieży śląskiej
"Orlęta", "Orlątka" i "Młody Polak", uwzględniających szeroko tematykę tatrz. i
podtatrz. Walczył w powstaniach śląskich (1919-21) i w kampanii wrześniowej
1939.
Swą działalnością organizacyjną i dydakt. przyczynił się
wybitnie do rozwoju badań etnogr. w Karpatach, m.in. w Tatrach i na Podtatrzu
. Sam pisał o Tatrach
już w popularnym artykule Tatry w zimie ("Młody Polak" 1926, nr 2), a
następnie w cennej pracy Przyczynek do pochodzenia nazwy Tatr ("Krzesanica "
1933, nr 2). Jest on autorem dwóch monografii etnogr.: Góralskie
zdobnictwo drzewne na Śląsku (Kr. 1935) i Zdobnictwo metalowe na Śląsku
(Kr. 1938); dotyczą one wprawdzie górali śląskich, ale zwł. druga monografia
nawiązuje często do kultury górali podtatrz., a obie są ze względów
porównawczych ważne przy badaniu kultury góralskiej pod Tatrami i w samych
Tatrach (dawna kultura past.).
Po II wojnie świat. poruszał on sprawy tatrz. i podtatrz. w swych pracach
sprawozdawczych i programowych dotyczących działalności muzeów pol. i Międzynar.
Komisji do Badań Kultury Lud. w Karpatach i na Bałkanach ("Etnogr. Pol." 1959,
1961, 1962, 1965 i w publikacjach zagr.), a także w in. pracach związanych z
kulturą ludową. Pod jego redakcją ukazała się Bibliografia historii kultury
ludowej Karpat (Wa. 1960 i dalsze części). Pisał też o osobach zajmujących
się kulturą lud. w regionie tatrz.: Juliusz Zborowski; Z historii etnografii
Podhala ("Etnogr. Pol." 1967), O działalności etnograficznej i muzealnej
Juliusza Zborowskiego (w Pismach podhalańskich Zborowskiego , t. 1, Kr.
1972), Dorobek piśmienniczy i działalność bibliograficzna Juliusza
Zborowskiego (tamże, t. 2), Sztuka podhalańska w twórczości Stanisława
Witkiewicza (w Pismach zebranych Witkiewicza, t. 3, Kr. 1970).
