Gąsienica

Gąsienica (ród). Górali o nazwisku Gąsienica jest dużo na Podhalu, zwł. w Zakopanem, najwcześniej jednak, już od 1620, są zanotowani w metrykach wsi Maruszyna i tam pojawiają się najczęściej przez jakieś półtora wieku. Ale już w 1634 zapisani są też w Zaskalu, w 1665 w Międzyczerwiennem, w 1699 występują także w Bańskiej, Zakopanem i Skrzypnem, a potem już w wielu wsiach podh., zwł. na Skalnym Podhalu. Jednakże z in. dokumentów wiadomo, że Gąsienicowie (gwarowo Gąsienice) osiedlali się w Zakopanem już wcześniej: w 1687 mieszkał tam Samuel Gąsienica, ale i on mógł być nie pierwszym tego nazwiska.

Od dawna nazwisko G. jest jednym z najczęstszych w Zakopanem i wiele rodzin mianuje się dodatkowo przydomkami: Brzega (a więc Gąsienica-Brzega), Byrcyn, Daniel, Giewont, Gładczan, Kaspruś, Roj, Sieczka,Tomków, Wawrytko i wiele in. Często owe przydomki pełnią funkcję nazwisk, a właściwe nazwisko jest pomijane, zwł. w mowie potocznej. Wielu było Gąsieniców w dziejach Zakopanego i Tatr, wielu jest nadal wśród przewodników tatrz., ratowników górskich, narciarzy, artystów ludowych itd.

Pochodzenie nazwiska G. nie jest znane. Wprawdzie mówi się, że pierwszy osadnik na obszarze późniejszego Zakopanego został tak nazwany, bo przypominał gąsienicę swym pręgowatym ubiorem - ale to tylko podanie lud. Nazwisko G. zostało zapewne przyniesione do Zakopanego z Maruszyny albo wprost przez przybywającego stamtąd osadnika, albo etapami przez in. wsie.

Od zakop. Gąsieniców powstały następnie w Zakopanem takie nazwy jak Gąsieniców Potok, Gąsieniców Wierch, a w Tatrach szeroko znana Gąsienicowa Hala. Natomiast nazwa Gąsienicowa Turnia tylko pośrednio pochodzi od Gąsieniców, a bezpośrednio od Gąsienicowej Hali.

Studia nad genealogią rodu Gąsieniców podjęła Jadwiga Feistówna z Zakopanego przed 1938 (pod kierunkiem prof. Władysława Semkowicza ), ale nie zostały one doprowadzone do końca.

Zbeletryzowane, przeważnie fikcyjne dzieje rodu Gąsieniców opisał Józef Kapeniak  w swej trylogii powieściowej Ród Gąsieniców (1954-59 i wyd. nast.). Ród ten występuje w zbeletryzowanej postaci również w powieściach in. autorów. Serial filmowy wg powieści J. Kapeniaka zrealizował pod tym samym tytułem reż. Konrad Nałęcki (1981), z muzyką Wojciecha Kilara .

---