| trąbita (Nie okreslony) |
| |
trąbita (trombita ), także fujera lub fujara.
Instrument dęty w kształcie długiej do 2 m i więcej rury drewnianej
rozszerzonej na końcu. Trąbity używali bacowie na halach tatrz. do sygnalizacji
juhasom, do odstraszania niedźwiedzi, niekiedy zaś do grywania wieczorami przed
szałasem. Trąbitami posługiwali się też wolarze po pd. stronie Tatr, ale już
przed końcem XIX w. instrument ten wyszedł zupełnie z użycia na terenie...
|
|
| Tripplin Teodor (Nie okreslony) |
| |
Tripplin Teodor (13 I 1812 Kalisz - 25 I 1881 Warszawa). Lekarz (uniw. w
Królewcu i Montpellier, dr 1840), podróżnik, literat, uczestnik Powstania
Listopadowego. Był on autorem licznych książek wydanych w 1844-78, a opisujących
jego rzeczywiste i rzekome podróże; pisał też powieści. Tatr i Podtatrza dotyczą
przede wszystkim jego Wycieczki po stokach galicyjskich i węgierskich Tatrów
(Wa. 1856, t. 1-2; fragment ukazał się w 1855 w "Bibl....
|
|
| troglobionty (Nie okreslony) |
| |
troglobionty. Organizmy przystosowane do życia w jaskiniach i stale w
nich przebywające w zupełnej ciemności. Zob. też skoczogonki.
|
|
| Troiśniak (Nie okreslony) |
| |
Troiśniak (1611, 1612 i 1613 m). P. Zbiorowa nazwa trzech
maleńkich stawków w Zielonej Dolinie Gąsienicowej, leżących tuż przy sobie i
bezpośrednio na lewo (wsch.) od znakowanej ścieżki, która od Murowańca na
Gąsienicowej Hali prowadzi do Zielonego Stawu. Stawki te leżą nieco na pn.-zach.
od Litworowego Stawu.
|
|
| Trybska Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Trybska Przełęcz (1615 m). S. Jedna z płytko wciętych przełęczy w
długim pn.-zach. ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej, między Zadnią Kopą a Golicą,
bliżej wierzchołka tej ostatniej. Nazwa pochodzi od spiskiej wsi Trybsz, której
mieszkańcy mieli niegdyś pastwiska w okolicy.
|
|
| Trzciana (Nie okreslony) |
| |
Trzciana (607 m) lub Trzciana Orawska; Trstená; Bingenstadt; Trsztena,
Nádasd. S. Największe miasto na górnej Orawie, nad rz. Orawicą; mieszk.
5140 w 1980. Obecnie jest tu końcowa stacja linii kolejowej z Królewian,
dochodzącej dawniej aż do granicy pol. przy Suchej Górze. Z pol. strony do T.
dochodzą szosy z Chyżnego i Chochołowa.
T. była założona w 1371 przez niem. osadników ze Spisza lub ze Śląska z
nadania palatyna węg....
|
|
| Trzciana (Nie okreslony) |
| |
Trzciana (639 m) lub Trzciana Liptowska; Trstené, do 1927 Trstenô; ; Trstyenne, Nádasd. S. Wieś na Liptowie, nad lw.
brzegiem Jałowieckiego Potoku, między wsiami Smreczany i Bobrowiec; mieszk. 237
w 1980.
Powstała w I poł. XIII w., w dokumentach wspomniana dopiero w 1269 jako węg.
Nadasd (potem Trztene, Trsztena itp.). Jej obszar pierwotnie wchodził w skład
posiadłości » Węgierskiej Wsi, potem T. należała...
|
|
| trzcinniki (Rośliny) |
| |
trzcinniki (Calamagrostis), z rodziny Traw (Gramineae).
Wysokie do 1,5 m trawy; w Tatrach występują trzy gatunki trzcinników, niełatwe
do rozróżnienia dla laika. Wszystkie trzy mają długie, dość szerokie liście,
duże i gęste, ale raczej dość wąskie wiechy kwiatowe. Trzcinnik owłosiony
(Calamagrostis villosa) występuje gł. na granicie, t. pstry (C. varia) na wapieniu, oba są gatunkami górskimi. Trzeci, t. leśny...
|
|
| trzmiele (Zwierzęta) |
| |
Owady błonkoskrzydłe (błonkówki,
Hymenoptera) z grupy żądłówek (Aculeata). Ciało t. jest grube,
beczułkowate, w czarne i żółte pasy (rzadziej całe czarne lub całe żółte), o
gęstym barwnym owłosieniu, które zabezpiecza owady przed zimnem i nadmierną
insolacją, są też one b. wytrzymałe nawet na duże spadki temperatury i ruchliwe
nawet w dni chłodne. Gniazda budują w ziemi, wyjątkowo w zmurszałym drewnie
starych pniaków....
|
|
| trzon krystaliczny tatrzański (Nie okreslony) |
| |
trzon krystaliczny tatrzański. Jest to wydłużone, ze wsch. na zach.
ciągnące się pasmo skał krystalicznych (granit i jego odmiany: tonalit,
granodioryt i in., oraz łupki krystaliczne) autochtonicznego (miejscowego)
pochodzenia. Budują one gł. grzbiet Tatr i ich pd. zbocza, a ku pn. zanurzają
się pod młodsze skały osadowe. Tylko wsch. i zach. skrzydło (Tatry Bielskie i
grupa Siwego Wierchu) oraz częściowo grupa Czerwonych Wierchów, zbudowane ze...
|
|
| Trzy Kopy (Nie okreslony) |
| |
Trzy Kopy (ok. 2095 m); Tri kopy. S.Trzy urwiste, skaliste,
turniowate kopy w gł. grani Tatr Zach., między Smutną Przełęczą a Hrubą Kopą.
Kolejno od Smutnej Przełęczy są to; Skrajna Kopa (ok. 2095 m), zwana też
Przednią Kopą (Prvá kopa), następnie Drobna Kopa ok. 2090 m (Druhá kopa) i
Szeroka Kopa ok. 2090 m (Tretia kopa).
|
|
| Trzy Źródła (Nie okreslony) |
| |
Trzy Źródła (1140 m) lub Trzy Studnie; Tri studničky; Drei Quellen;
Három-forrás. S.Miejsce u podnóża pd.-zach. stoków Krywania, sporo
poniżej Krywańskiej Polany, nad pr. brzegiem Bielańskiej Wody, gdzie od 1907
stoi Leśniczówka przy Trzech Źródłach (Studniach); horáreň pri Troch
studničkách; Försterei Drei Quellen, Forsthaus Drei Quellen; Háromforrás
erdészlak, Háromforrás vadászlak.
Krzyżują się tu różne szlaki...
|
|
| Trzydniowiańska Dolina (Nie okreslony) |
| |
Trzydniowiańska Dolina (ok. 1100-1500 m). P. Jedna z odnóg
Chochołowskiej Doliny. Wcina się w pn. stoki Trzydniowiańskiego Wierchu, a
uchodzi ku dolnej (wsch.) części Chochołowskiej Polany. W poł. XIX w. (a może
wcześniej) prowadzono w tej dolinie roboty górnicze. Dolna część T.D. nazywa się
Ptasiniec (tę ostatnią nazwę błędnie rozciągano czasem na całą tę dolinę).
Obecna nazwa T.D. pochodzi od Trzydniówki. Jej dawna nazwa:...
|
|
| Trzydniowiański Wierch (Nie okreslony) |
| |
Trzydniowiański Wierch (1758, 1758 m). P. Wznosi się mn.w. w
środku grzbietu, który oddziela Starorobociańską Dolinę od Jarząbczej Doliny i
gł. gałęzi Chochołowskiej Doliny. Bywa celem wycieczek wprawnych
narciarzy-turystów. Na zach. zboczu T.W. występują na powierzchni białe żyły
kwarcowe (» Gęsi). Nazwa T.W. pochodzi od Trzydniówki.
|
|
| Trzydniówka, Hala (Nie okreslony) |
| |
Trzydniówka, Hala, lub po prostu Trzydniówka. P. Jedna z dawnych
hal past. w Chochołowskiej Dolinie. Znajdowała się między pn.-zach. ramieniem
(Ropa) a pn. ramieniem (Kulawiec i Kopieńce) Trzydniowiańskiego Wierchu; od pn.
ograniczał ją Chochołowski Potok. Pasterstwo na Hali Trzydniówce zostało
zakończone już w 1925, a jej tereny wypasowe częściowo zalesione.Nazwa
Trzydniówka (dla hali czy polany) pojawiła się na mapach dopiero w...
|
|
| Trzydniówka, Polana (Nie okreslony) |
| |
Trzydniówka, Polana (ok. 1080-1100 m), lub po prostu Trzydniówka.
P. Polana nad pr. (pd.) brzegiem Chochołowskiego Potoku przy gł. drodze w
Chochołowskiej Dolinie, koło mostu na pn.-wsch. od Chochołowskiej Polany. Z
Polany Trzydniówki zaczyna się szlak narc. wiodący przez Kulawiec na
Trzydniowiański Wierch.
|
|
| Trzynastu Progów, Żleb (Nie okreslony) |
| |
Trzynastu Progów, Żleb (ok. 1320-1500 m). P. Urwisty, skalisty
żleb spadający z kotła Zadnie Kamienne ku pd.-zach., między Wysoką Turnią a
Wysokim Grzbietem, do górnej części Wąwozu Kraków; stanowi jego górną, orogr.
pr. odnogę.
Żleb Trzynastu Progów opada 14 progami i wejście nim przedstawia wielkie
trudności (V). Pierwsze wejście: N. i A. Czartoryscy, Jerzy Mitkiewicz, Jadwiga
Pierzchalanka oraz A. i A. Potoccy, X 1944....
|
|
| tufury (Geologia) |
| |
tufury lub
thufury, czyli pagórki mrozowe. Niewielkie, zazwyczaj kilkunastocentymetrowe
pagórki, utworzone z materiału podłoża (zwykle gliniastego), w warunkach
peryglacjalnych przez nierównomierne zamarzanie tegoż podłoża. T. występują w
Tatrach Zach., np. w Czerwonych Wierchach,
pod Gładkiem Upłaziańskim, także pod Kopą Magury.
|
|
| Turek (Nie okreslony) |
| |
Turek (1181 m); Turek. S. Lesiste wzgórze (ze skałkami) między
Czaplową Doliną a Doliną Furkaską.
|
|
| Turista (Nie okreslony) |
| |
"Turista". Czes. miesięcznik wydawany od pocz. 1962 w Pradze jako
kontynuacja czasopisma » "Turistika Horolezectví", rocz. 1 (14). Kolejne
podtytuły: "Časopis pro turisty a horolezce" (1962-64), "Časopis pro turisty,
horolezce a orientační sport" (1965-68), "Magazín na cestu" (1969-71), "Měsíčník
na cestu" (1971-81). Tematyka tur., tatern. i alpin., ta ostatnia dotycząca
głównie alpinizmu czechosłowackiego. Wydawca: Československý svaz...
|
|
| Turisták Lapja (Nie okreslony) |
| |
"Turisták Lapja". Węg. miesięcznik tur., wychodzący w Budapeszcie w
1889-1944. Poświęcał dużo miejsca sprawom tatrz., zwł. do I wojny świat.,
jednakże i potem pojawiały się w nim cenne prace dotyczące Tatr.Początkowo
(1889-91) był organem sekcji budapeszt. Węg. Tow. Karp. (MKE), a od 1892 organem
Węg. Tow. Tur. (MTE). Wśród redaktorów tego pisma byli znani taternicy: Ödön
Téry, Lajos Petrik, József Déry. Spis rzeczy i indeks do...
|
|
| Turistaság és Alpinizmus (Nie okreslony) |
| |
"Turistaság és Alpinizmus". Węg. miesięcznik wydawany w Budapeszcie w
1910-35. Jego założycielami i redaktorami byli znani taternicy węg.: Gyula
Komarnicki, Jenő Serényi i János Vigyázó (red. nacz.). Wydawcą było początkowo
Budapesti Egyetemi Turista Egyesület (BETE), a miesięcznik był zawsze organem
szeregu węg. organizacji tur.: BETE, MKE i in. Miesięcznik ten stanowi jedno z
zasadniczych źródeł do dziejów taternictwa oraz tatrz....
|
|
| Turistik, Alpinismus, Wintersport (Nie okreslony) |
| |
"Turistik, Alpinismus, Wintersport". Niem. miesięcznik wychodzący w
Kiezmarku w 1924-33 jako organ Karpathenvereinu. Powstał jako bezpośrednia
kontynuacja czasopisma » "Turistik und Alpinismus" (stąd numeracja roczników od
V), a uznany został oficjalnie również za kontynuację rocznika MKE, "Jahrbuch
des Ungarischen Karpathenvereins", jako jego tom 49 i następne. Wydawca:
Karpathenverein, red.: Julius Andreas (Gyula Andor) Hefty.
Czasopismo...
|
|
| Turistik und Alpinismus (Nie okreslony) |
| |
"Turistik und Alpinismus". Niem. miesięcznik wydawany w 1918-23 (razem 4
roczniki) w Kiezmarku, poświęcający dużo miejsca sprawom turystyki tatrz. i
taternictwa. Wydawcami (i założycielami) byli zrazu Gyula Komarnicki i János
Vigyázó z Budapesztu, a od 1920 Theodor Sauter w Kiezmarku. Redaktorem przez
cały czas był Julius Andreas Hefty. Czasopismo było oficjalnym organem szeregu
węg. i niem. towarzystw tur., zajmujących się Karpatami, m.in. MKE,...
|
|
| turnia (Terminologia) |
| |
W gwarze podh.: b. stromy, urwisty, skalisty szczyt, albo też wyróżniająca się urwista
skała w grani szczytu lub w jego ścianie,
czy też na zboczu. Zdrobn.: turniczka (turnicka). Synonimem słowa turnia jest
turnica ; tym ostatnim terminem oznacza się też
czasem turnię o kształcie mniej wysmukłym, bardziej przysadzistym. Wszystkie te
słowa (turnia, turniczka, turnica) przeszły z gwary podh. do tatern.
terminologii topogr. i do ogólnego...
|
|
| Turošík Juraj (Nie okreslony) |
| |
Turošík Juraj (17 XII 1924 Závadka nad Hronom, k. Brezna). Słow. inżynier
leśnik pracujący najpierw w pd. Słowacji, a od 1 II 1961 do 1988 jako dyr.
TANAPu (w Tatrz. Łomnicy). Osobiście brał udział w pracach nad rekonstrukcją
lasu tatrz. i jego górnej granicy. Ogłosił liczne artykuły związane z TANAPem i
ochroną Tatr, np. 30 rokov ochrany prírody Tatranského národného parku
("Vys. Tatry" 18, 1979, nr 6). Współpracował z...
|
|
| Turski Jan Kanty (Nie okreslony) |
| |
Turski Jan Kanty, krypt. J.K.T. (1832 Kraków - 1870 tamże). Literat,
nauczyciel gimnazjalny (m.in. w Nowym Sączu), publicysta, red. czasopism krak. i
warsz. W Zakopanem i Tatrach bywał już przed 1860 (z Michałem Bałuckim?).
Ogłosił m.in. Kilka rysów fotograficznych z Tatrów ("Tyg. Ilustr." 1860,
nr 50 i 52); jest to nieujawniona kompilacja z prac. in. autorów (m.in. Marii
Steczkowskiej). T. jest też autorem broszury Cud, czyli Krakowiacy...
|
|
| Turysta (Nie okreslony) |
| |
"Turysta". Miesięcznik (w 1952-56), potem półmiesięcznik (1957-61),
wydawany w Warszawie, organ PTTK. Tematyka tur. i krajozn. (często dotycząca
spraw tatrz. i podtatrz.), także taternicka. Redagował zespół. W 1956-61
sekretarzem redakcji był Tadeusz Garczyński; przyczynił się wybitnie do rozwoju
"T." Ostatni nr: 7-8 z 1961. Kontynuacją "T." stał się »
"Światowid".
|
|
| Turysta (Nie okreslony) |
| |
"Turysta" (1883). Czasopismo tur. wydawane i redagowane w Kołomyi przez
Leopolda Wajgla w 1883 (nry 1-6). Był to organ Oddz. Czarnohorskiego TT. Oprócz
różnorodnych materiałów z Czarnohory publikowano tam także sporo o działalności
całego TT i w ogóle o Tatrach i Podtatrzu.
|
|
| Turysta w Polsce (Nie okreslony) |
| |
"Turysta w Polsce". Miesięcznik wychodzący w Krakowie w 1935-38 (rocz.
1-4, nrów 10, 12, 12 i 8). Był wspólnym organem PTT, PZN i Pol. Związku
Kajakowego. Red.: Stanisław Faecher. Tematyka tur., narc., kajakowa, tatern. i
alpin. (dotycząca alpinizmu pol.). Sprawy tatrz. zajmowały dużo miejsca; pisali
o nich m.in. Walery Goetel, Jan A. Szczepański, Władysław Krygowski, Włodzimierz
Firsoff.
|
|
