| Ferens Adam (Ludzie) |
| |
Ferens Adam (20 XI 1888 Kraków - 9 I 1975 tamże,
poch. w Kamienicy Polskiej k. Częstochowy).
Pedagog. działacz tur. i społ., taternik
, narciarz wysokogórski.
Studia hist. i geogr. na UJ (1908-12), potem pracował w
Krakowie w archiwum. W okresie tym działał przez szereg lat w Tow. Szkoły Lud. i
w AZS, prowadząc wycieczki szkolne i in., także w Tatry . Uprawiał też wtedy i później
kajakarstwo (zawody i spływy) i kolarstwo. Od...
|
|
| Ferens Bronisław (Ludzie) |
| |
Ferens Bronisław (1912 na Żywiecczyźnie - 24 III
1991 Bielsko-Biała).
Ornitolog, działacz ochrony przyrody, pracownik nauk. Muzeum Przyr. PAN w
Krakowie, prof. zwycz. UJ (od 1980), autor licznych prac z dziedziny ornitologii
i ochrony przyrody.
Prowadził badania również w Tatrach i jego prace z tych gór są przeważnie
powiązane z zagadnieniami ich ochrony, np. Jeszcze o orłach ("Chrońmy
Przyr. Ojcz." 1949, nr 11),...
|
|
| Ferianc Oskár (Ludzie) |
| |
Ferianc Oskár (8 VII 1905 Cerovo, okres Zvolen).
Słow. zoolog, prof. uniw. w Bratysławie (od 1943 nadzw., od 1947 zw.).
Specjalność: ptaki, ssaki, zoogeogr., ekologia, synekologia.
Autor licznych prac nauk. z terenu Słowacji, np. Stavovce Slovenska: Vtáky
(Br.1964, 1965, I-II, wyd. 2 pt. Vtáky Slovenska, I-II, Br. 1977 i 1979).
Tylko Tatr
dotyczy praca Vtáky Vysokých Tatier a poznámky k ich...
|
|
| Feriancová Zora (Ludzie) |
| |
Feriancová Zora , od 1962 Feriancová-Masárová (1 III
1930 Pliešovce, okres Zvolen).
Zoolog (zoogeografia ssaków Słowacji, ekologia ptaków), pracownik nauk. SAV i
uniw. w Bratysławie, od 1965 docent.
Współautorka pracy Stavovce Slovenska, IV: Cicavce (Br.1964, wsp. z V.
Hanákiem) oraz prac wspólnych z » Oskarem
Feriancem . Ponadto F. jest autorką licznych in. prac o ptakach i ssakach
Słowacji, częściowo...
|
|
| Ferster Karol (Ludzie) |
| |
Ferster Karol , krypt. Ch. i Charlie (17 V 1902
Kalwaria Zebrzydowska - VII 1986 Warszawa).
Malarz, grafik, ilustrator książek. Studia na UJ (prawo 1924) i na krak. ASP
(1926). Wystawiał w kraju i za granicą.
Jego rysunki humor. i satyr. ukazywały się przed i po II
wojnie świat. w licznych czasopismach pol. i często dotyczyły Zakopanego i Tatr
, m.in.
narciarstwa (F. był zamiłowanym narciarzem), np. rysunki:...
|
|
| Fest Emerich (Ludzie) |
| |
Fest Emerich (3 XI 1817 Podegrodzie Spiskie - 11 III
1883 Budapeszt, poch. w Podegrodziu Spiskim).
Spiskoniem. poeta, prawnik, z zawodu adwokat (m.in. na Spiszu ), w 1861-63 podżupan komitatu spiskiego , od 1863 w Budapeszcie,
gdzie zajmował wysokie stanowiska w min. rolnictwa, przemysłu i handlu oraz w
kolejnictwie i bankowości. Także publicysta. Autor prac o sprawach
gospodarczych.
Jego wiersze o tematyce spiskiej i tatrz. ukazywały się...
|
|
| Fiala Ivan (Ludzie) |
| |
Fiala Ivan (25 VIII 1941 Bratysława). Słow. taternik
i alpinista, inż. budownictwa. W Tatrach: wiele nowych dróg i pierwszych przejść
zimowych. Wspinał się też w Alpach i na Kaukazie.
Uczestniczył w czechosł. wyprawach alpin.: 1969 Hindukusz (II wejście na
Istor-o-Nal 7389 m), 1971 Himalaje (V wejście na Nanga Parbat 8125 m), 1975 Andy
(wejścia na Illimani, Huascarán i in.), 1976 Himalaje (pd. wierzchołek Makalu
8010 m), 1979 Pamir....
|
|
| Fichtel Johann Ehrenreich (Ludzie) |
| |
Fichtel Johann Ehrenreich (29 IX 1732 Bratysława - 4 II 1795 Sibiu,
Rumunia). Austr. prawnik i mineralog, który dużo podróżował po Karpatach. Gór
tych dotyczy jego praca Physikalisch-metallurgische Abhandlung über die
Gebirge und Bergwerke in Ungarn (Berlin, Stettin 1780).
W 1788 podróżował u stóp Tatr i podał trochę wiadomości o tych górach i o
Podtatrzu w swoim dziele Mineralogische Bemerkungen von den Karpathen I-II (Wien...
|
|
| Figuła Kazimierz (Ludzie) |
| |
Figuła Kazimierz (ok. 1919 - VI 1966 Warszawa, poch.
w Krakowie). Prof. WSR w Krakowie (kier. Katedry Przyr. Podstaw Melioracji
Wodnych), znawca spraw wodnych w Karpatach. Czł. wielu komitetów nauk., m.in.
Komit. Zagosp. Ziem Górs. PAN, działacz ochrony przyrody.
Niektóre jego prace dotyczą bezpośrednio Podtatrza i Tatr: Monografia
górnego Dunajca ("Prace i Studia Komitetu Gospodarki Wodnej PAN" 1956),
Problem gospodarki wodnej na...
|
|
| filar (Terminologia) |
| |
W taternictwie oznacza wybitne i b. strome żebro skalne
lub grzędę. Często stanowi krawędź, w
której schodzą się dwie ściany szczytu
.
|
|
| Filar Alfons (Ludzie) |
| |
Filar Alfons (24 VIII 1927 Lipnica Górna, pow.
Jasło). Ppłk MO, mgr nauk polit. (1982). W czasie II wojny świat. partyzant AL
(1944), od 1945 w MO, od 1956 zamieszkały w Zakopanem
. W latach 1961-73 i od 1976 tamże kier. ośrodka
wczasów MSW, a w 1973-74 attaché w pol. ambasadzie w Waszyngtonie. Ponadto
działacz ZBoWiD i przewodniczący jego Komisji Hist. w Zakopanem.Zajmował się
dziejami ruchu oporu w czasie II wojny...
|
|
| Filarszky Nándor (Ludzie) |
| |
Filarszky Nándor , w niem. publikacjach Ferdinand
(18 X 1858 Kiezmark - 23 VI 1941 Budapeszt). Węg. botanik (algolog, morfolog,
florysta), od 1899 pracownik Węg. Muzeum Nar. (od 1919 dyr.), od 1922 prof.
nadzw., od 1932 czł. Węg. Akad. Nauk. Przed I wojną świat. prowadził badania
także w Tatrach i Pieninach.
Tatr i Podtatrza dotyczą jego prace: Von den Torflagern am Fusse der Hohen
Tátra ("Jahrb. UKV" 1893), A lúczfenyő (Picea...
|
|
| filatelistyka (Nie okreslony) |
| |
filatelistyka . Tatry oraz motywy tatrz. i podtatrz. znalazły się już
wielokrotnie na znaczkach poczt. zarówno w Czechosłowacji (i Słowacji) jak i
Polski, poczynając od znaczków czechosł. z 1927 i pol. z 1935. O wiele wcześniej
pojawiły się na stemplach pocztowych nazwy miejscowości podtatrz., zapewne
równocześnie z założeniem tam urzędów poczt. (» poczta). Najstarsze znane dziś
stemple z Zakopanego są odbite na listach z lat 1860....
|
|
| Filip Marian (Ludzie) |
| |
Filip Marian (1904 - 11 II 1934 w Tatrach). Prawnik, doktorat uzyskał za
rozprawę Narodowy Park Tatrzański w świetle prawa. Potem był sędzią w Białej. Idąc w zimie na nartach z Kuźnic na Gąsienicową Halę, opuszczony przez towarzysza,
który poszedł szybciej naprzód, F. na Królowej
Równi w śnieżycy zmylił drogę i daleko poniżej niej zmarł w kosówce z
przemarznięcia i wyczerpania. Jego zwłoki znaleziono dopiero w
lecie.
|
|
| Filipczańska Polana (Hala - Polana) |
| |
Filipczańska Polana , dawniej też po prostu
Filipka.
W górnej części Doliny Filipki, na lw.
brzegu Filipczańskiego Potoku. Niegdyś stał
tu szałas i krowiarskie szopy. Była to jedyna polana dawnej Hali Filipki, ale zwaną ją też Niżnią Filipką,
bo gdzieś wyżej w dolinie, na wys. ok. 1300 m, było miejsce z szałasem, zwane
Wyżnią Filipką.
|
|
| Filipczański Potok (Woda) |
| |
Filipczański Potok , także Filipka i Potok
Filipka.
Główne tatrz. dopływy F.P.: Złoty Potok,
Potok zza Skałki, Łężny Potok i Przyporniak, a pozatatrzańskie:
Sołtysówka, Wojciechowski Potok, Dudowski Potok i Żegleński
Potok.
|
|
| Filipczański Wierch (Szczyty) |
| |
|
|
| Filipczańskie Jaskinie (Jaskinie) |
| |
Filipczańskie Jaskinie
Dwie małe jaskinie, właściwie schrony jaskiniowe (Niżnia i Wyżnia
Filipczańska Jaskinia), blisko wierzchołka Filipczańskiego Wierchu, po jego wsch.
stronie. Długość schronów: 6 i 8 m.
|
|
| Filipka, Dolina (Doliny) |
| |
Filipka, Dolina
Powstaje u stóp Gęsiej Szyi, Suchego Wierchu Waksmundzkiego, Ostrego Wierchu i Zadniej Sołtysiej Kopy. Ciągnie się na
pn.-wsch., a potem na pn., w stronę Zazadniej przy szosie do Morskiego Oka.Ważniejsze odnogi D.F.: Złota Dolina i Żleb za Skałką. Przez dolną część D.F., a
potem Złotą Doliną prowadzi znakowany szlak tur. z Zazadniej przez Wiktorówki na Rusinową Polanę.
|
|
| Filipka, Hala (Hala - Polana) |
| |
Filipka, Hala lub po prostu Filipka.
Nazwą Filipka i nazwą Wiktorówka oznaczano niegdyś zarówno całą Halę Filipkę
jak i samą Filipczańską Polanę. Tak nazwa Filipka jak i nazwa Wiktorówka
pochodzą zapewne od imienia lub nazwiska dawnego właściciela hali czy polany.
Nazwisko Filipek jest znane z różnych wsi Podhala, z Poronina już z 1666, a
nazwisko Wiktor już w latach 1789-1805 jest notowane w Witowie, Czarnym Dunajcu i Rogoźniku....
|
|
| Filipkiewicz Mieczysław (Ludzie) |
| |
Filipkiewicz Mieczysław (10 VI 1891 Kraków - 1951),
brat malarza » Stefana Filipkiewicza.
Malarz i grafik. Studia w krak. ASP 1910-15 i 1921-23.
Malował i rysował kwiaty, martwą naturę i kompozycje figuralne, ale głównie
pejzaże morskie, tatrz. i in., w technice olejnej i w grafice, np. Dunajec,
Giewont, Chaty góralskie, Pejzaż z Zakopanego, Zakopane w zimie. W swoich pejzażach był pod dużym wpływem Jana Stanisławskiego
....
|
|
| Filipkiewicz Stefan (Ludzie) |
| |
Filipkiewicz Stefan (28 VII 1879 Tarnów - 23 VIII
1944 Mauthausen). Malarz i grafik, od 1930 wykładowca i od 1937 prof. ASP w
Krakowie. Służył w Legionach Polskich (1914-17), a w czasie II wojny świat.
działał konspiracyjnie na Węgrzech, za co w 1944 został przez Niemców wywieziony
do obozu koncentr. w Mauthausen i tam zamordowany.
Malował głównie pejzaże (tatrz., podgórskie, nadmorskie i in.), ale także
martwą naturę. W jego...
|
|
| Filipowska Nina (Ludzie) |
| |
Filipowska Nina (Janina?). Malarka, żona » Bohdana Filipowskiego . W
1926-34 mieszkała w Zakopanem. Malowała obrazy o tematyce tatrz. i
metafizycznej, łącząc to czasem w jednym obrazie. Wystawiała takie obrazy na
międzynar. wystawie pejzażu górskiego w Budapeszcie w 1930, m.in. W Dolinie
Pańszczycy. Jeden z jej obrazów przedstawiał fragment widoku z Rysów.
|
|
| Filipowski Bohdan (Ludzie) |
| |
Filipowski Bohdan , także Desmango-Filipowski (? -
ok. 5 I 1934 Zakopane). Taternik, działacz ochrony przyrody, zarobkowo uprawiał
kolejno naukę tańca, wróżbiarstwo, instruktaż w jeździe konnej itd.; w 1926
osiadł w Zakopanem.
Turystykę w Tatrach uprawiał od 1926, taternictwo od
1928 do 1932. Nie należał do czołowej grupy taterników, ale przechodził drogi b.
trudne, a w 1932 również nadzw. trudne (pd. ścianą Zamarłej Turni, wsch....
|
|
| film (Nie okreslony) |
| |
film .
Okres przed I wojną światową.
Pierwsze zdjęcia film. w Tatrach (sceny narc.) wykonali Neumann i Ungerleiden
w 1902, nie był to jednak właściwy f. W 1907 właściciel krak. kina "Cyrk
Edisona" zapowiedział, że będzie filmować Tatry, nie wiadomo jednak, czy to
zrealizował. W 1912 franc. towarzystwo Pathé Fr_res nakręciło sceny wspinaczkowe
(z udziałem Mariusza Zaruskiego) na Orlej Perci. W tymże roku reż. Uher tegoż...
|
|
| Finger Gustav (Ludzie) |
| |
Finger Gustav (7 VII 1823 - 7 IX 1893 Zakopane,
poch. na starym cment.). nadleśniczy w zakop. dobrach Homolacsów, pierwszy
kierownik poczty zakop., mieszczącej się wówczas w Kuźnicach, a od ok. 1875 przy drodze do Kuźnic
w jego własnym domu, rozbudowanym potem w obecną "Księżówkę". W 1882 wraz z
Ferdynandem Turlińskim dzierżawił restaurację w zakop. Dworze Tatrzańskim
TT.
F. jest autorem pracy Kurze Beschreibung der nördlichen...
|
|
| fiołki (Nie okreslony) |
| |
fiołki (Viola ), z rodziny Fiołkowatych (Violaceae ).
Najpowszechniej spośród nich znany fiołek wonny (Viola odorata ) o
pięknym, intensywnym zapachu w samych Tatrach nie występuje, dziko dopiero k.
Mikułasza Lipt. i w okolicy Pienin, oraz tu i owdzie w Zakopanem jako uciekinier
z ogrodów. W Tatrach rosną za to liczne gatunki f. bezwonnych lub o słabym
zapachu. Najpiękniejszy i największy z nich - to f. alpejski (V. alpina,...
|
|
| fiołkowe kamienie (Nie okreslony) |
| |
fiołkowe kamienie . Głazy granitowe (niekiedy i metamorficzne) pokryte
czasem bywają rudawoczerwonawym nalotem. Nalot ten - to glon Trentepohlia
jolithos (jolithus ), żyjący na granicie i wydający pod wpływem
wilgoci słaby fiołkowy zapach. Zapach ten wzmaga się przy pocieraniu takiego
wilgotnego nalotu.
F.k. doczekały się nawet uwieńczenia w poezji; Adam Asnyk w swym poemacie
Kościeliska pisze:"...rdzawe na skałach...
|
|
| Firganek Kazimierz (Ludzie) |
| |
Firganek Kazimierz (13 IX 1879 Jarosław - ?).
Taternik, gimnaz. prof. matematyki, m.in. w Krakowie i Stanisławowie (1907-15).
W 1907 chodził po Tatrach z Ignacym Królem
na Grań Hrubego i Żabiego Konia (był tam
świadkiem wypadku J. Wachtera). Od 1907 był
czł. Oddziału TT "Beskid".
|
|
| firn (Terminologia) |
| |
Śnieg zaczynający przechodzić w lód, o konsystencji
ziarnistej, tworzący się wysoko w górach. W Tatrach f. zaczyna się tworzyć na
wiosnę, gdy słońce już dość mocno przygrzewa, a nocą jest jeszcze mroźno.
Narciarze cenią bardzo ten rodzaj śniegu dogodny do jazdy. Firnem również nazywa
się letnie śniegi leżące w cieniu pod skałami - stwardniałe i skorupiaste płaty,
które po rozgarnięciu okazują strukturę ziarnistą. Na takim...
|
|
