|
|
 |
| |
Przeglądasz dział: Terminologia
ilość pozycji w dziale: 171 |
Zmień dział na:
|
|
|
| lód |
| |
Stawy tatrz.,
zależnie od wysokości na jakiej się znajdują, zamarzają zwykle w październiku
lub listopadzie, a uwalniają się od lodu w kwietniu, maju lub czerwcu, a nawet
dopiero w lipcu i później. Niżej położone stawy (np. Niżni Toporowy Staw) są wolne od lodu mn.w.
przez połowę roku, a najwyżej położone stawy w niektóre lata w ogóle nie
odmarzają, np. Lodowy Stawek w Lodowej Dolince (2157 m). Grubość
pokrywy lodowej na stawach...
|
|
| lód wodny |
| |
Lód powstający w
górach wprost z zamarzania wody, a nie ze sprasowanego śniegu, np. na potokach i strumieniach, na wodospadach itp. Jest on bardziej kruchy,
łamiący się, nie ma plastyczności lodu śnieżnego.
|
|
| łyże |
| |
łyże, krótkie narty, narty taternickie lub mini-narty.
Specjalny rodzaj b. krótkich i szerokich nart, używanych czasem w taternictwie i turystyce wysokogórskiej w
Tatrach, ale gdzie indziej znano je już wcześniej. Pierwszy w Polsce stosował je
Stanisław Barabasz, już wiele lat przed I
wojną światową. W okresie międzywoj. propagował je Marian Sokołowski, i były one wtedy czasem
używane przez pol. taterników, nawet przy trudnych wejściach...
|
|
| maliniak |
| |
Zarówno w języku lit. i fachowym (np. u leśników), jak i w
gwarze podh., i w ogóle w pol. gwarach lud. w Karpatach Zach., słowo maliniak
oznacza krzak malinowy lub zarośla malinowe. Tak też słowo to jest używane w starszej
i nowej literaturze tatrz. W latach międzywoj. (i może nieco wcześniej)
niektórzy turyści i taternicy wskutek nieporozumienia zaczęli maliniakami
błędnie nazywać wielkie bloki lub złomy skalne, miejscami...
|
|
| most śnieżny |
| |
Częsta w górach lodowcowych (jak Alpy) formacja śnieżna
(o różnym stopniu zbitości lub zlodowacenia), która na kształt mostu łączy dwa
brzegi szczeliny w lodowcu i pozwala alpiniście (o ile nie załamie się pod jego
ciężarem) na przejście na drugą stronę szczeliny. W Tatrach natomiast spotyka
się w lecie mosty śnieżne, które stanowią część płata śniegu u podnóża ściany i
pozwalają taternikowi przejść z takiego płata ponad »...
|
|
| mraźnica |
| |
W gwarze podh. jest to » strąga zbudowana nie z przenośnego
płotu (jak to zwykle bywa), lecz z kamiennego murku, gałęzi
itd.
|
|
| narciarstwo |
| |
Rysunki naskalne, świadczące o istnieniu i
użytkowaniu nart w Skandynawii i Syberii, pochodzą sprzed kilku tysięcy lat. W
pol. literaturze pierwsze wiadomości o nartach (używanych wtedy w Rosji)
pojawiły się w XVII w. i zdaje się, że w owych czasach narty były też stosowane
na ziemiach pol., ale potem wyszły z użycia i zapomniano o nich.
Współczesne narciarstwo na ziemiach pol., czes. i słow. (także w Tatrach i na
Podtatrzu) zaczęło...
|
|
| nartostrada |
| |
Dobrze urządzony szlak do masowego użytku narciarzy,
zasadniczo tylko do zjazdu. Ze względu na bezpieczeństwo dozwolony jest na
nartostradach jedynie ruch jednokierunkowy (w dół). Pierwszą n. w Tatrach Pol.
zbudowano w latach międzywoj.; prowadzi z Gąsienicowej Hali ponad Olczyską Dolinę i przez Nosalową Przełęcz do Kuźnic.
|
|
| narty |
| |
Dwie specjalnego rodzaju płozy (deski), stosunkowo
długie a wąskie, o wygiętym dziobie, przymocowywane do stóp narciarza, a służące
do chodzenia, biegania i zjeżdżania po śniegu, także do skoków. N. były dawniej
drewniane (najczęściej jesionowe), obecnie także z tworzyw sztucznych i metalowe
lub kombinowane.
Z biegiem lat kształt i wymiary n. ulegały modyfikacjom
i zróżnicowaniu zależnie od przeznaczenia tego sprzętu, a więc n....
|
|
| nazewnictwo geograficzne |
| |
Nazwy stosowane w Tatrach i na Podtatrzu obecnie i w
przeszłości (w literaturze, na mapach, w dawnych rękopiśmiennych aktach) są
częściowo pochodzenia ludowego, a częściowo nieludowego. Pojawiają się gł. w
języku pol., słow., czes., niem. i węg., także po łac., a wywodzą się wprost lub
pośrednio (zwł. poprzez terminy topogr.) również i z in. języków, np. z
ruskiego, rum. (wołoskiego) i nawet albańskiego, co się wiąże z dziejami...
|
|
| okiść |
| |
Gruba, puszysta warstwa śniegu, osiadła na gałęziach drzew, płotach,
drutach telefonicznych itd. po obfitym opadzie śnieżnym. Przed zmianą pogody
okiść osypuje się, bez widocznego powodu, drobnym lśniącym pyłem śnieżnym.
Bardzo obfita o. niejednokrotnie powoduje duże szkody w lasach tatrz.:
obłamywanie się gałęzi i całych konarów, a często także nawet dużych partii
wierzchołków jodeł i świerków.
|
|
| oszczypek |
| |
oszczypek (w gwarze podh. ozscypek ). Twardy, podpuszczkowy wędzony ser owczy, kształtu baryłkowatego o zwężonych końcach
(długość ok. 18 cm), wyrabiany przez pasterzy w Karpatach Zach., m.in. w Tatrach.
Oszczypki są ozdobione ornamentem wyciskanym przy wyrobie sera przez nałożenie
obrączkowatej, drewnianej, rzeźbionej foremki. Taki sam rodzaj sera
wyrabia się też czasem w kształcie zwierząt: kaczka, jeleń, owca itp.; są one
mniejsze...
|
|
| pasterstwo |
| |
Warunki gosp. na Podtatrzu były niegdyś przyczyną
silnego rozwoju p. Na Podhalu licha gleba, niesprzyjający klimat, przeludnienie
i niski stan kultury rolnej powodowały, że ludność musiała poza rolnictwem
szukać dodatkowych źródeł wyżywienia, m.in. w intensywnie rozwiniętej hodowli
owiec i krów.
Niewystarczająca ilość pastwisk w obrębie obszarów rolnych, gdzie prawie
każdy skrawek gruntu był zaorywany, spowodowała od dawna...
|
|
| perć |
| |
perć (plur. perci lub percie). W gwarze podh.: wąska
ścieżka, czasem miejscami zanikająca, wydeptana przez owce lub krowy, przez dziką zwierzynę (kozice, jelenie itd.), także przez turystów lub taterników. Wyjątkowo używa się tego terminu
na oznaczenie zbudowanego szlaku, np. Orla
Perć.
|
|
| piarg |
| |
Wyraz z gwary podh., oznaczający okruchy skał różnej
wielkości gromadzące się gł. u stóp ścian górskich, na mniej stromych stokach
oraz w żlebach i poniżej ich wylotów. Ruchomy p. to taki, który przy stąpnięciu
nań łatwo osuwa się w dół. P. gromadząc się u stóp ścian górskich i poniżej
wylotów większych żlebów często tworzy
większe lub mniejsze stożki piargowe, jak u stóp Mięguszowieckiego Szczytu i Cubryny nad Morskim...
|
|
| piarżysty |
| |
Pokryty lub wypełniony piargiem, np. piarżyste zbocze, piarżysty żleb.
|
|
| piętra roślinności |
| |
Roślinność górska, zależnie od wysokości n.p.m.,
tworzy w Tatrach (i w in. górach) specyficzne zbiorowiska, różniące się swym
składem i wyglądem. Zbiorowiska te zmieniają się w miarę wzrostu wysokości
n.p.m. w związku z równoczesną zmianą klimatu. Te zmiany w rozmieszczeniu pionowym
roślinności górskiej to jedna z najważniejszych jej cech fitogeograficznych.
Zmiany te nie zachodzą stopniowo lecz dość nagle, niejako skokowo, co paręset...
|
|
| piętra roślinności gospodarcze |
| |
Gospodarka ludzka w Tatrach rozszerzając się coraz
bardziej doprowadziła do utworzenia się swoistych sztucznych pięter roślinnych,
zwanych piętrami gospodarczymi, które w pewnym stopniu pokrywały się z granicami
pięter naturalnych, a częściowo w nie
wkraczały.
Dawniej wyróżniana była tylko tzw. kraina uprawy, która
po pn. stronie Tatr wdzierała się w regiel
dolny do ok. 1000 m, ale nieraz dochodziła nawet do 1200 m (Palenica...
|
|
| platforma |
| |
W taternictwie
oznacza płaskie i poziome lub lekko pochyłe miejsce w ścianie skalnej, w żlebie lub na grani; rodzaj małego, dość regularnego tarasu; płaśń. Może być skalna, piarżysta, trawiasta. Mała platforma
to platforemka.
|
|
| płaśnia |
| |
płaśnia lub płaśń. W taternictwie mn.w.
to samo, co platforma, ale zwykle większa,
o nieregularnym kształcie, a także taras,
nawet obszerny, to wszystko zwykle w ścianie
skalnej, w żlebie lub na grani. W podh. terminologii past. to
samo, a również trawiasty, zasadniczo pochyły taras na stoku lub dnie doliny,
dawniej często z budynkami past., np. Płaśń pod Mnichem. Mała płaśń to
płasienka.
|
|
|
|
Pierwsza
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]
»»
Ostatnia
|
|
