E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański» Jaskinie tatrzańskie» Krążenie wody w skałach

KRĄŻENIE WODY W SKAŁACH


  
Stawek w Grocie Magury 1939 r.
(fot. arch. Muzeum Tatrzańskiego)

Już przed II wojną światową wyrażono pogląd, że jaskinie powstają w dwóch etapach: freatycznym i w etapie wadycznym.

W etapie freatycznym jaskinie powstają przez rozpuszczające działanie wody poniżej zwierciadła wody gruntowej. Strefę tą zwykło się zwać strefą freatyczną lub podług terminów hydrogeologicznych strefą saturacji.

Woda gruntowa (ta poniżej zwierciadła wód gruntowych) zawiera wprawdzie mniej dwutlenku węgla niż wody powierzchniowe, ale działanie jej może być długotrwałe. Wapień jest wprawdzie nieprzepuszczalny, ale jeśli istnieje w nim sieć spękań musi ustalić się jakieś zwierciadło wody gruntowej, które w terenach krasowych ma przebieg mocno zaburzony i na dobrą sprawę nie istnieje tu pojęcie jednolitego zwierciadła wód gruntowych. W myśl tych poglądów jaskinie podczas powstawania wypełnione są całkowicie wodą, która może płynąć pod ciśnieniem, może przepływ być umiarkowany czy też woda stagnuje. Działa rozpuszczanie, szczególnie gdy wytworzyły się już embrionalne drogi przepływu turbulentnego. Działa też w strefie szybkich przepływów erozja mechaniczna. Powstają podwodne obrywy i tworzą się zawaliska.

Współcześnie w jaskiniach znajdujemy dowody na istnienie freatycznego etapu powstania jaskiń. Są to formy freatyczne odnajdywane w jaskiniach. Podzielić je można na te, które powstały na skutek działania wody płynącej pod ciśnieniem i te które powstały na wskutek działania wody stagnującej.

Woda płynąca pod ciśnieniem utworzyła:

  • Rury: korytarze o przekrojach owalnych lub soczewkowatych o przebiegu "agrawitacyjnym". Średnica tych rur waha się od 0,5 m do kilku metrów. Fragmenty dobrze zachowanych szerokich rur można obserwować w austriackiej jaskini Tantalhohle w masywie Hagengebirge.
  • Kotły wirowe: okrągłe zagłębienia w stropie korytarza, utworzone na skutek zawirowań przepływającej wody. Średnica kotłów wirowych może dochodzić nawet do 8 m, co świadczy o długotrwających jednakowych warunkach przepływu.
  • Anastomozy: kręte i nieregularne kanały powstałe na rozluźnieniach międzyławicowych.

Woda stojąca, wypełniająca korytarze całkowicie wytworzyła:

  • Korytarze o charakterze gąbczastym, czyli sieć rur występujących bezładnie, które łączą się między sobą i w tym miejscu tworzą się niewielkie komory.
  • Gąbczastość krasową, czyli małe formy w postaci nieregularnych wgłębień na ścianach, często łączących się ze sobą.
  
W jaskini Kasprowej
fot. Sądecki Klub
Taternictwa Jaskiniowego

Wskutek obniżenia się zwierciadła wody gruntowej (albo w rezultacie dźwignięcia się obszaru, albo wcięcia rzeki odwadniającej obszar) jaskinie dostają się ponad zwierciadło i wtedy wody powierzchniowe przenikające w głąb mogą je rozszerzyć i przemodelować, a nawet całkowicie lub częściowo wypełnić osadami allochtonicznymi i autochtonicznymi. W momencie kiedy jaskinia wychodzi ponad zwierciadło wód gruntowych zaczyna się wadyczny etap tworzenia jaskini.

Dochodzi do ucieczki wody z jaskini. Najpierw woda płynie dnem korytarzy. Jej swobodny przepływ modeluje i zmienia istniejące wcześniej formy freatyczne, powstają nowe korytarze - całkiem nowe lub na bazie starych.

W tej strefie dochodzi do powstania następujących form:

  • Rynny denne: powstają w dnie istniejących rur freatycznych. Głębokość rynny dennej może wynosić nawet 100 m (rynna denna przechodzi w studnię), powstałej na jej bazie - Galeria del Viento w Abisso Michele Gortani, Alpy Julijskie, Włochy.
  • Meandry: powstają przez przemodelowanie rur lub nowych korytarzy np. utworzonych na pęknięciu czy uskoku. Są to korytarze o krętym przebiegu, często bardzo wysokie, posiadające liczne poziome rozmycia ścian, a na zakrętach nisze zakolowe.
  • Marmity: czyli inaczej mówiąc kotły denne. Zdarza się, że jakiś blok skalny utkwi na nierównym dnie rzeki i mimo naporu wody nie może zostać przesunięty w dół. Nie zmieniając szczególnie położenia rusza się w różnych kierunkach, tym samym niszcząc podłoże pod sobą i też pomniejszając swoje wymiary. W końcu wpada w przez siebie zrobione zagłębienie, które jest na tyle duże, a i on nie mały, że nie może być już mowy o jego transporcie w dół potoku. Ustawicznie poruszany przez wodę wiruje i drąży w tym samym miejscu. Inne mniejsze głazy dostają się między głaz i ścianę zagłębienia, co jeszcze wzmaga erozję. I w ten sposób powstają głębokie na wiele metrów kotły zwane z francuska marmitami. Podobne kotły powstają również w dnach górskich potoków na powierzchni.
  • Studnie i kominy: formacje pionowe, w dół to studnia, do góry komin. Powstają na skutek odpływu wody pionowymi szczelinami. Jeżeli woda kształtująca studnię wpływa tylko z jednego końca to utworzy studnię o charakterze szczelinowym.

Dużą rolę w powiększaniu jaskiń a szczególnie w powstawaniu sal, studni, pochylni odgrywają procesy grawitacyjne - odrywania się ze ścian i stropów bloków, głazów i okruchów skalnych. Powstają w ten sposób zawaliska. Z jednej strony powodują one powiększanie jaskini, a z drugiej jej zapełnianie. Zjawiska krasowe, które prowadzą do powstania jaskiń i form krasu powierzchniowego pod wpływem rozpuszczania i erozji zaliczamy do pierwotnych zjawisk krasowych.

Zjawiska w wyniku których następuje strącanie rozpuszczalnej substancji krasowej np. powstawanie nacieków, gromadzenie gliny, osadów allochtonicznych - dążące do zapełnienia form pierwotnych, zaliczamy do wtórnych zjawisk krasowych.


źródło:
Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego (http://www.sktj.com.pl/)











Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024