E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański» Jaskinie tatrzańskie» Nacieki

NACIEKI


  
Grota Magury 1939 r.
(fot. arch. Muzeum Tatrzańskiego)

Woda opadowa przesiąkająca szczelinami rozpuszcza wapień i nasyca się kwaśnym węglanem wapnia. W chwili, gdy płynąca szczeliną woda znajdzie się u wylotu tejże szczeliny zbiera się w postaci kropli i odrywając się od stropu spada w dół. Na skutek zmiany ciśnienia i temperatury (między szczeliną a stropem) następuje uwolnienie CO2 i strącenie większej części węglanu wapnia. Strącony węglan wapnia ulega krystalizacji w kalcyt, rzadziej w aragonit. I tak u wylotu szczelin rosną stalaktyty, na ścianach polewy naciekowe, a na dnie stalagmity (z reszty rozpuszczonego kwaśnego węglanu wapnia). Jednym słowem tworzą się nacieki.

Nacieki dzielimy na:

  1. Nacieki twarde
  2. Nacieki miękkie
  3. Nacieki cementacyjne
  4. Nacieki lodowe

NACIEKI TWARDE

Nacieki twarde zbudowane są głównie z kalcytu. Niektóre z nich - heliktyty, zbudowane są w pierwszej fazie ich istnienia z aragonitu, który tworzy delikatne formy. Niestety aragonit "starzeje się" i po pewnym czasie przechodzi w kalcyt i tym samym częściowo mija świetność subtelnych nacieków aragonitowych.

Przekrój przez jaskinię z naciekami

Stalaktyty - to nacieki zwisające ze stropu. W przekroju poprzecznym mają budowę koncentryczną. Część z nich ma postać rurki o ścianach zbudowanych z kryształków otaczających kanalik o średnicy do 5 mm. Kanalikiem spływa woda i wytrąca się CaCO3 u wylotu rurki - powstaje makaron zwany też rurką stalaktytową. Czasami woda przesiąka przez drobne spękania rurki i węglan wapnia wytrąca się na powierzchni. Wówczas stalaktyt przyrasta na grubość. Powstają różne formy: nieregularne zgrubienia, wyrostki, grzybki naciekowe, czasem heliktyty. Stalaktyt może też powstawać w ten sposób, gdy nie istnieje ewidentna rurka centralna a woda przesącza się trudnymi do makroskopowego zauważenia szczelinkami, zbiera w kroplę i odrywając się wytrąca węglan wapnia.

  
W jaskini Małej w Dol. Mułowej
fot. Sądecki Klub
Taternictwa Jaskiniowego

Draperie i zasłony - powstają i rosną u wylotu długich szczelin, którymi sączy się woda.

Stalagmity - występują na spągu jaskini. Są różnej grubości i wysokości. Spadające krople rozpryskują się rozpływają się na wszystkie strony. Wytrącony węglan wapnia narasta czapkowato okrywając pień stalaktytu. Stalaktyt rośnie na wysokość i na grubość. W przekroju ma budowę koncentryczną..

Stalagnaty - (inaczej słupy lub kolumny naciekowe) powstają w momencie połączenia stalaktyta ze stalagmitem.

Misy, niecki i kaskady martwicowe - powstają w miejscach wolnego przepływu wód jaskiniowych. Są to zagłębienia zamknięte groblą ze zbitej martwicy (kalcytu), narastającej na drobnych przeszkodach, gdzie następuje wytrącenie węglanu wapnia i rośnięcie grobli. Często misy występują jako szereg kaskadowy. Na dnie mis występują często bulaste i krystaliczne wyrostki wapienne, odłamki wapienia luźne lub przyrośnięte do dna.

Pierścienie, tarcze lub skorupy naciekowe - powstają na skutek parowania. Na powierzchni wody koncentracja roztworu jest największa i dochodzi do strącenia węglanu wapnia przy ścianach, wokół wysp, wokół nacieków, które na skutek zmiany stosunków wodnych w jaskini nieoczekiwanie znalazły się częściowo pod wodą.

Perły jaskiniowe i pizolity - to małe, kuliste konkrecje kalcytowe lub aragonitowe, o średnicy do 6 cm. Powstają one na skutek wytrącania się węglanu wapnia wokół ośrodka krystalizacji, którym to może być drobny okruch wapienia, ziarnko piasku itp. Powstają w jeziorkach, w których woda pozostaje w ruchu. W bardziej burzliwym środowisku powstają perły, o powierzchni gładkiej, często błyszczącej, a w mniej burzliwym środowisku pizolity, których powierzchnia jest chropowata. Oba nacieki mają budowę koncentryczną.

  
W jaskini Naciekowej
fot. Sądecki Klub
Taternictwa Jaskiniowego

Polewy naciekowe - pokrywają ściany i dno korytarza. Tu węglan wapnia wytrąca się z wolno przepływającej wody, rozlewającej się na znacznej powierzchni. W zależności od nachylenia ściany, na której tworzy się polewa przybiera ona różne kształty takie jak: pola ryżowe, żebra itp. Czasem tworzy rzadko spotykany naciek wełnisty.

Naciek koralowy - rzadko występujący naciek. Powstaje on na skutek wytrącenia węglanu wapnia na korzeniach roślin, gdy te sięgają do wnętrza jaskini. Często tworzą się kulki zabarwione związkami żelaza na barwy brązowe i rude. Ten typ nacieku występuje w Jaskini Koralowej w Sokolich Górach koło Częstochowy.

NACIEKI AGRAWITACYJNE

Wszystkie wymienione wyżej nacieki powstały na skutek działalności wody podlegającej prawom grawitacji: woda albo kapała, albo spływała wytrącając węglan wapnia, który potem krystalizował przeważnie w kalcyt. Jest jednak grupa nacieków, zwanych naciekami agrawitacyjnymi, które powstają i rosną wbrew prawu ciążenia.

Grzybki naciekowe - występują na ścianach i na naciekach. Są to formy małe i w przekroju przypominające kształtem grzybka. Powstają na skutek podsiąkania roztworu z porowatego podłoża przy udziale przepływu powietrza: tam gdzie występują grzybki jest, albo był kiedyś przepływ powietrza.

Heliktyty - to nacieki często pierwotnie zbudowane z aragonitu. Są to nieregularne formy, często o fantastycznych kształtach rosnące w różnych kierunkach.

Są dwie teorie powstania:

  • heliktyty powstają na skutek podsiąkania wody i przepływu powietrza,
  • heliktyty jako utwory aragonitowe rosną w dowolnych kierunkach, gdyż siła krystalizacji aragonitu jest większa od siły grawitacji i ta ostatnia nie ma wpływu na kierunek rozwoju wyrostków. Aragonit krystalizuje w układzie rombowym przechodzi w kalcyt (układ trygonalny).

NACIEKI MIĘKKIE

Nacieki miękkie tworzą się z mleka wapiennego. Jest to miękka i plastyczna substancja silnie przepojona wodą. Mleko wapienne na ogół jest białe, tylko czasem podbarwione jest zanieczyszczeniami minerałów ilastych. W mleku wapiennym kalcyt występuje w formie skrytokrystalicznej.

Mleko wapienne tworzy praktycznie te same formy co twarde nacieki kalcytowe, wyłączając oczywiście formy takie jak: makarony, grzybki czy pizolity, ale tworzy np. bardzo delikatne siateczki ułożone przestrzennie, które przypominają pleśń o barwie białej. Zdmuchiwane unoszą się w powietrzu, a rozcierają się jak typowe mleko wapienne (brak wzmianek w literaturze). Brak typowej krystalizacji tłumaczy się obecnością w roztworze, prócz kwaśnego węglanu wapnia, kwasów humusowych i glinu.

Mleko wapienne tworzy głównie:

  • polewy naciekowe takie jak pola ryżowe, naciek wełnisty (tam gdzie jest bardziej stromo i już "pola ryżowe" się nie tworzą),
  • żebra i zasłony,
  • nawisy o maksymalnej długości 40 cm i grubości 1 - 2 cm,
  • nacieki kożuchowe, które pokrywają ściany warstwą kilkudziesięciu cm, tworząc jakby jęzory wylewające się ze szczelin lub mniejszych otworów w ścianie. Charakterystyczne dla nich jest to, że nie posiadają na swej powierzchni warstwy ściekającej wody.

NACIEKI CEMENTACYJNE

Nacieki cementacyjne podzielić można na: piaszczyste, gdy kalcyt spaja piasek i na mułowe, gdy kalcyt spaja drobniejszą frakcję (muł lub ił).

Występowanie ich związane jest z namuliskami, na które kapie roztwór kwaśnego węglanu wapnia. Wokół ośrodka krystalizacji zaczyna krystalizować kalcyt. Spaja kolejne warstwy piasku tworząc najczęściej lekko spłaszczoną kulę usytuowaną blisko powierzchni namuliska. Często sąsiadujące konkrecje połączone są ze sobą, tworząc warstwę.

NACIEKI LODOWE

Najwięcej nacieków lodowych występuje w jaskiniach na wiosnę. Tworzą różne formy: stalaktyty lodowe to popularne sople, stalagmity zwane są "chłopkami lodowymi", stalagnaty to kolumny. Najdłużej jednak lód utrzymuje się na dnie korytarzy (lód podłogowy) i pochylni (lodospady), zalegając w niektórych jaskiniach przez cały rok. Są to wtedy jaskinie lodowe, które stanowią dolne otwory systemów jaskiniowych (patrz klimat jaskiń, jaskinie dynamiczne).

INNE FORMY PRZYPOMINAJĄCE NACIEKI

Błotne zamki - zostały opisane w naszej literaturze z Jaskini Miętusiej w Tatrach. Są to formy powstałe na skutek rozmycia namuliska w kształty przypominające wieże i wcięte dolinki.

Wulkany błotne - kapiąca z dużej wysokości woda powoduje utworzenie w gliniastym namulisku dziury, którą otacza wał powstały z rozbryzgów wody z gliną. Na skutek długo trwającego procesu dochodzi do pogłębienia dziury (krater) i nadbudowy "wałka" (stożek wulkanu błotnego). Wysokość całej formy może dochodzić do 50 cm.

Wykapki - spadające na powierzchnię namuliska krople często powodują całkowite usunięcie w tym miejscu osadu i miejscową erozją do warstwy pod namuliskiem. Wówczas na małej miąższości namuliska widać wypłukane "placki" pozbawione gliny i to są wykapki.


źródło:
Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego (http://www.sktj.com.pl/)











Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024