| Fiala Ivan (Ludzie) |
| |
Fiala Ivan (25 VIII 1941 Bratysława). Słow. taternik
i alpinista, inż. budownictwa. W Tatrach: wiele nowych dróg i pierwszych przejść
zimowych. Wspinał się też w Alpach i na Kaukazie.
Uczestniczył w czechosł. wyprawach alpin.: 1969 Hindukusz (II wejście na
Istor-o-Nal 7389 m), 1971 Himalaje (V wejście na Nanga Parbat 8125 m), 1975 Andy
(wejścia na Illimani, Huascarán i in.), 1976 Himalaje (pd. wierzchołek Makalu
8010 m), 1979 Pamir....
|
|
| Fichtel Johann Ehrenreich (Ludzie) |
| |
Fichtel Johann Ehrenreich (29 IX 1732 Bratysława - 4 II 1795 Sibiu,
Rumunia). Austr. prawnik i mineralog, który dużo podróżował po Karpatach. Gór
tych dotyczy jego praca Physikalisch-metallurgische Abhandlung über die
Gebirge und Bergwerke in Ungarn (Berlin, Stettin 1780).
W 1788 podróżował u stóp Tatr i podał trochę wiadomości o tych górach i o
Podtatrzu w swoim dziele Mineralogische Bemerkungen von den Karpathen I-II (Wien...
|
|
| Figuła Kazimierz (Ludzie) |
| |
Figuła Kazimierz (ok. 1919 - VI 1966 Warszawa, poch.
w Krakowie). Prof. WSR w Krakowie (kier. Katedry Przyr. Podstaw Melioracji
Wodnych), znawca spraw wodnych w Karpatach. Czł. wielu komitetów nauk., m.in.
Komit. Zagosp. Ziem Górs. PAN, działacz ochrony przyrody.
Niektóre jego prace dotyczą bezpośrednio Podtatrza i Tatr: Monografia
górnego Dunajca ("Prace i Studia Komitetu Gospodarki Wodnej PAN" 1956),
Problem gospodarki wodnej na...
|
|
| filar (Terminologia) |
| |
W taternictwie oznacza wybitne i b. strome żebro skalne
lub grzędę. Często stanowi krawędź, w
której schodzą się dwie ściany szczytu
.
|
|
| Filar Alfons (Ludzie) |
| |
Filar Alfons (24 VIII 1927 Lipnica Górna, pow.
Jasło). Ppłk MO, mgr nauk polit. (1982). W czasie II wojny świat. partyzant AL
(1944), od 1945 w MO, od 1956 zamieszkały w Zakopanem
. W latach 1961-73 i od 1976 tamże kier. ośrodka
wczasów MSW, a w 1973-74 attaché w pol. ambasadzie w Waszyngtonie. Ponadto
działacz ZBoWiD i przewodniczący jego Komisji Hist. w Zakopanem.Zajmował się
dziejami ruchu oporu w czasie II wojny...
|
|
| Filarszky Nándor (Ludzie) |
| |
Filarszky Nándor , w niem. publikacjach Ferdinand
(18 X 1858 Kiezmark - 23 VI 1941 Budapeszt). Węg. botanik (algolog, morfolog,
florysta), od 1899 pracownik Węg. Muzeum Nar. (od 1919 dyr.), od 1922 prof.
nadzw., od 1932 czł. Węg. Akad. Nauk. Przed I wojną świat. prowadził badania
także w Tatrach i Pieninach.
Tatr i Podtatrza dotyczą jego prace: Von den Torflagern am Fusse der Hohen
Tátra ("Jahrb. UKV" 1893), A lúczfenyő (Picea...
|
|
| filatelistyka (Nie okreslony) |
| |
filatelistyka . Tatry oraz motywy tatrz. i podtatrz. znalazły się już
wielokrotnie na znaczkach poczt. zarówno w Czechosłowacji (i Słowacji) jak i
Polski, poczynając od znaczków czechosł. z 1927 i pol. z 1935. O wiele wcześniej
pojawiły się na stemplach pocztowych nazwy miejscowości podtatrz., zapewne
równocześnie z założeniem tam urzędów poczt. (» poczta). Najstarsze znane dziś
stemple z Zakopanego są odbite na listach z lat 1860....
|
|
| Filip Marian (Ludzie) |
| |
Filip Marian (1904 - 11 II 1934 w Tatrach). Prawnik, doktorat uzyskał za
rozprawę Narodowy Park Tatrzański w świetle prawa. Potem był sędzią w Białej. Idąc w zimie na nartach z Kuźnic na Gąsienicową Halę, opuszczony przez towarzysza,
który poszedł szybciej naprzód, F. na Królowej
Równi w śnieżycy zmylił drogę i daleko poniżej niej zmarł w kosówce z
przemarznięcia i wyczerpania. Jego zwłoki znaleziono dopiero w
lecie.
|
|
| Filipczańska Polana (Hala - Polana) |
| |
Filipczańska Polana , dawniej też po prostu
Filipka.
W górnej części Doliny Filipki, na lw.
brzegu Filipczańskiego Potoku. Niegdyś stał
tu szałas i krowiarskie szopy. Była to jedyna polana dawnej Hali Filipki, ale zwaną ją też Niżnią Filipką,
bo gdzieś wyżej w dolinie, na wys. ok. 1300 m, było miejsce z szałasem, zwane
Wyżnią Filipką.
|
|
| Filipczański Potok (Woda) |
| |
Filipczański Potok , także Filipka i Potok
Filipka.
Główne tatrz. dopływy F.P.: Złoty Potok,
Potok zza Skałki, Łężny Potok i Przyporniak, a pozatatrzańskie:
Sołtysówka, Wojciechowski Potok, Dudowski Potok i Żegleński
Potok.
|
|
| Filipczański Wierch (Szczyty) |
| |
|
|
| Filipczańskie Jaskinie (Jaskinie) |
| |
Filipczańskie Jaskinie
Dwie małe jaskinie, właściwie schrony jaskiniowe (Niżnia i Wyżnia
Filipczańska Jaskinia), blisko wierzchołka Filipczańskiego Wierchu, po jego wsch.
stronie. Długość schronów: 6 i 8 m.
|
|
| Filipka, Dolina (Doliny) |
| |
Filipka, Dolina
Powstaje u stóp Gęsiej Szyi, Suchego Wierchu Waksmundzkiego, Ostrego Wierchu i Zadniej Sołtysiej Kopy. Ciągnie się na
pn.-wsch., a potem na pn., w stronę Zazadniej przy szosie do Morskiego Oka.Ważniejsze odnogi D.F.: Złota Dolina i Żleb za Skałką. Przez dolną część D.F., a
potem Złotą Doliną prowadzi znakowany szlak tur. z Zazadniej przez Wiktorówki na Rusinową Polanę.
|
|
| Filipka, Hala (Hala - Polana) |
| |
Filipka, Hala lub po prostu Filipka.
Nazwą Filipka i nazwą Wiktorówka oznaczano niegdyś zarówno całą Halę Filipkę
jak i samą Filipczańską Polanę. Tak nazwa Filipka jak i nazwa Wiktorówka
pochodzą zapewne od imienia lub nazwiska dawnego właściciela hali czy polany.
Nazwisko Filipek jest znane z różnych wsi Podhala, z Poronina już z 1666, a
nazwisko Wiktor już w latach 1789-1805 jest notowane w Witowie, Czarnym Dunajcu i Rogoźniku....
|
|
| Filipkiewicz Mieczysław (Ludzie) |
| |
Filipkiewicz Mieczysław (10 VI 1891 Kraków - 1951),
brat malarza » Stefana Filipkiewicza.
Malarz i grafik. Studia w krak. ASP 1910-15 i 1921-23.
Malował i rysował kwiaty, martwą naturę i kompozycje figuralne, ale głównie
pejzaże morskie, tatrz. i in., w technice olejnej i w grafice, np. Dunajec,
Giewont, Chaty góralskie, Pejzaż z Zakopanego, Zakopane w zimie. W swoich pejzażach był pod dużym wpływem Jana Stanisławskiego
....
|
|
| Filipkiewicz Stefan (Ludzie) |
| |
Filipkiewicz Stefan (28 VII 1879 Tarnów - 23 VIII
1944 Mauthausen). Malarz i grafik, od 1930 wykładowca i od 1937 prof. ASP w
Krakowie. Służył w Legionach Polskich (1914-17), a w czasie II wojny świat.
działał konspiracyjnie na Węgrzech, za co w 1944 został przez Niemców wywieziony
do obozu koncentr. w Mauthausen i tam zamordowany.
Malował głównie pejzaże (tatrz., podgórskie, nadmorskie i in.), ale także
martwą naturę. W jego...
|
|
| Filipowska Nina (Ludzie) |
| |
Filipowska Nina (Janina?). Malarka, żona » Bohdana Filipowskiego . W
1926-34 mieszkała w Zakopanem. Malowała obrazy o tematyce tatrz. i
metafizycznej, łącząc to czasem w jednym obrazie. Wystawiała takie obrazy na
międzynar. wystawie pejzażu górskiego w Budapeszcie w 1930, m.in. W Dolinie
Pańszczycy. Jeden z jej obrazów przedstawiał fragment widoku z Rysów.
|
|
| Filipowski Bohdan (Ludzie) |
| |
Filipowski Bohdan , także Desmango-Filipowski (? -
ok. 5 I 1934 Zakopane). Taternik, działacz ochrony przyrody, zarobkowo uprawiał
kolejno naukę tańca, wróżbiarstwo, instruktaż w jeździe konnej itd.; w 1926
osiadł w Zakopanem.
Turystykę w Tatrach uprawiał od 1926, taternictwo od
1928 do 1932. Nie należał do czołowej grupy taterników, ale przechodził drogi b.
trudne, a w 1932 również nadzw. trudne (pd. ścianą Zamarłej Turni, wsch....
|
|
| film (Nie okreslony) |
| |
film .
Okres przed I wojną światową.
Pierwsze zdjęcia film. w Tatrach (sceny narc.) wykonali Neumann i Ungerleiden
w 1902, nie był to jednak właściwy f. W 1907 właściciel krak. kina "Cyrk
Edisona" zapowiedział, że będzie filmować Tatry, nie wiadomo jednak, czy to
zrealizował. W 1912 franc. towarzystwo Pathé Fr_res nakręciło sceny wspinaczkowe
(z udziałem Mariusza Zaruskiego) na Orlej Perci. W tymże roku reż. Uher tegoż...
|
|
| Finger Gustav (Ludzie) |
| |
Finger Gustav (7 VII 1823 - 7 IX 1893 Zakopane,
poch. na starym cment.). nadleśniczy w zakop. dobrach Homolacsów, pierwszy
kierownik poczty zakop., mieszczącej się wówczas w Kuźnicach, a od ok. 1875 przy drodze do Kuźnic
w jego własnym domu, rozbudowanym potem w obecną "Księżówkę". W 1882 wraz z
Ferdynandem Turlińskim dzierżawił restaurację w zakop. Dworze Tatrzańskim
TT.
F. jest autorem pracy Kurze Beschreibung der nördlichen...
|
|
| fiołki (Nie okreslony) |
| |
fiołki (Viola ), z rodziny Fiołkowatych (Violaceae ).
Najpowszechniej spośród nich znany fiołek wonny (Viola odorata ) o
pięknym, intensywnym zapachu w samych Tatrach nie występuje, dziko dopiero k.
Mikułasza Lipt. i w okolicy Pienin, oraz tu i owdzie w Zakopanem jako uciekinier
z ogrodów. W Tatrach rosną za to liczne gatunki f. bezwonnych lub o słabym
zapachu. Najpiękniejszy i największy z nich - to f. alpejski (V. alpina,...
|
|
| fiołkowe kamienie (Nie okreslony) |
| |
fiołkowe kamienie . Głazy granitowe (niekiedy i metamorficzne) pokryte
czasem bywają rudawoczerwonawym nalotem. Nalot ten - to glon Trentepohlia
jolithos (jolithus ), żyjący na granicie i wydający pod wpływem
wilgoci słaby fiołkowy zapach. Zapach ten wzmaga się przy pocieraniu takiego
wilgotnego nalotu.
F.k. doczekały się nawet uwieńczenia w poezji; Adam Asnyk w swym poemacie
Kościeliska pisze:"...rdzawe na skałach...
|
|
| Firganek Kazimierz (Ludzie) |
| |
Firganek Kazimierz (13 IX 1879 Jarosław - ?).
Taternik, gimnaz. prof. matematyki, m.in. w Krakowie i Stanisławowie (1907-15).
W 1907 chodził po Tatrach z Ignacym Królem
na Grań Hrubego i Żabiego Konia (był tam
świadkiem wypadku J. Wachtera). Od 1907 był
czł. Oddziału TT "Beskid".
|
|
| firn (Terminologia) |
| |
Śnieg zaczynający przechodzić w lód, o konsystencji
ziarnistej, tworzący się wysoko w górach. W Tatrach f. zaczyna się tworzyć na
wiosnę, gdy słońce już dość mocno przygrzewa, a nocą jest jeszcze mroźno.
Narciarze cenią bardzo ten rodzaj śniegu dogodny do jazdy. Firnem również nazywa
się letnie śniegi leżące w cieniu pod skałami - stwardniałe i skorupiaste płaty,
które po rozgarnięciu okazują strukturę ziarnistą. Na takim...
|
|
| Firsoff Włodzimierz A. (Ludzie) |
| |
|
|
| FIS (Sport) |
| |
FIS = Fédération Internationale de Ski
(Międzynarodowa Federacja Narciarska).
Powstała w 1924 i stanowi najwyższą władzę w międzynar. sporcie narciarskim.
Organizuje Narciarskie Mistrzostwa Świata, zwane krótko "zawody FIS", lub nawet
po prostu: FIS.
W Polsce zawody takie urządzano w 1929, 1939 i 1962,
zawsze w Zakopanem. Za każdym razem zawody odbywały się częściowo w samym
Zakopanem i jego okolicy, a częściowo w Tatrach...
|
|
| Fischer Adam (Ludzie) |
| |
Fischer Adam (7 VI 1889 Przemyśl - 22 XII 1943 Lwów). Etnograf i etnolog,
od 1924 prof. nadzw. i od 1930 prof. zwycz. na uniw. lwow., red. "Ludu"
(1910-39) i "Prac Etnograficznych" (1934-39), sekr. Pol. Tow. Ludoznawczego
(1910-39), autor licznych prac nauk., m.in. monografii etnogr.: Lud polski
(Lw.1926), Rusini (Lw.1928), Polacy (Lw.1934).
Zagadnienia etnogr. Podhala łącznie z Tatrami są omawiane w wielu jego
pracach o...
|
|
| Fischer Daniel (Ludzie) |
| |
Fischer Daniel (przed 4 XI 1695 Kiezmark - 18 IX
1746 Debreczyn). Lekarz i przyrodnik, od 1717 lekarz miejski w Kiezmarku, potem również gł. lekarz komitatu
spiskiego i lipt., autor licznych prac lekarskich i przyr., od 1719 czł. akademi
nauk przyr. (Academia Leopoldino-Carolina Naturae Curiosorum) w Halle.
Jako lekarz cieszył się wielką sławą. Wprowadził do lecznictwa preparaty
własnego pomysłu, m.in. leki wytwarzane z produktów tatrz., np....
|
|
| Fischer Jan Józef (Ludzie) |
| |
Fischer Jan Józef (20 III 1873 Kraków - 10 VIII 1942
Oświęcim). Taternik, jeden z pol. pionierów
narciarstwa (od 1894), automobilizmu (pierwszy przejazd nową szosą do Morskiego Oka w 1902), lotnictwa (podczas I
wojny świat.) i yachtingu morskiego (od 1925), z zawodu kupiec w Krakowie.
Spokrewniony z rodziną » Ciechanowskich i Jawornickich.
Zaczął chodzić na wycieczki tatern. jako młody chłopiec,
ze swym nauczycielem Edmundem Cięglewiczem...
|
|
| Fischer Nikolaus (Ludzie) |
| |
Fischer Nikolaus (18 XII 1855 Preszów - 17 IX 1930
Nowa Wieś Spiska). Wieloletni działacz tur. oraz prof. matematyki i fizyki w
gimnazjum w Nowej Wsi Spiskiej (1880-1922, od 1888 dyr.).
W 1891-1920 był urzędującym wiceprezesem Węg. Tow. Karp.
(MKE). Swoją długotrwałą i wielostronną działalnością w MKE przyczynił się
wybitnie do rozwoju tego towarzystwa i turystyki na Spiszu i w Tatrach, m.in. w
dziedzinie budowy ścieżek tur. i...
|
|
