Futák Ján (13 I 1914 Turová k. Zwolenia - 7 VII 1980
Bratysława, poch. we wsi Turová).
Słow. botanik, jeden z najlepszych znawców flory Słowacji i czołowych
działaczy ochrony przyrody, doc. uniw. w Bratysławie (1947), zarazem duchowny
katolicki. Studiował nauki przyr. i teologię w Strasburgu (1932-37).
Od 1940 pracował w Bratysławie w instytucjach bot. i
ochrony przyrody. W 1955-75 był pracownikiem Inst. Bot. SAV (kierował jego
Zakładem Systematyki Roślin), a od 1975 Inst. Eksperymentalnej Biologii i
Ekologii SAV; wykładał też na uniwersytecie. Autor wielu prac z dziedziny
florystyki, systematyki, fitosocjologii oraz ochrony przyrody z obszaru
Słowacji, także z Tatr
. Swe
pierwsze prace bot. napisał przed maturą i dwie z nich dotyczą Tatr:
Príspevok k poznaniu kveteny Liptovských h_l ("Čas. Muz. Slov. Spol."
1932) i Príspevok k poznaniu kvetny Slovenska ("Věda Přír." 1932). O
florze tatrz. ogłaszał też prace pop.-nauk., jak Tatranské rastlinstvo
("Príroda" 1946), Rastlinstvo Tatranského národného parku (w książce
zbior. Príroda Tatranského národného parku, Ma. 1956).
Tatry są również szeroko uwzględnione w jego pracach nauk., które dotyczą
większych obszarów Słowacji, a specjalnie roślinności Tatr jest poświęcony cały
tom 17 (1975) "Sborníka Prác o TNP", zredagowany przez F.; oprócz prac in.
botaników zawiera kilka prac F.: Dejiny botanického výskumu Tatier, Vývoj
tatranského rastlinstva, Endemické rastliny v Tatranskom národnom parku
oraz Fytogeografické členenie Tatranského národného
parku a jeho vztahy k iným pohoriam.
Ponadto F. jest współautorem (z Karelem Dominem ), a w
rzeczywistości właściwie autorem dzieła Bibliografia k flóre ČSR do r. 1952
(Br. 1960), obejmującego całe Tatry. Był inicjatorem, red. i współautorem
wielkiego dzieła Flóra Slovenska (Br. 1966-82, t. 1-3). Uczestniczył jako
autor i red. działu w różnych słow. dziełach zbior. i encyklopedycznych, np.
Encyklopédia Slovenska.
Zajmował się organizacją badań nauk. w Tatrach i na ten temat
ogłosił m.in.: Sjazd Čs. botanickej spoločnosti v Tatrách ("Biológia"
1956) oraz Sprawa współpracy naukowej botaników czechosłowackich i polskich w
Tatrach ("Kosmos" 1956), i współpracę taką w praktyce rozwijał przez wiele
lat z kolejnymi pokoleniami botaników i in. naukowców polskich.
Równocześnie od 1946 był F. jednym z najaktywniejszych działaczy słow. w
dziedzinie ochrony przyrody i to na zasadach nowoczesnych, był współtwórcą
ustawy słow. z 1955 o ochronie przyrody, współdziałał w utworzeniu parków nar.
na pograniczu pol.-słow.
Szczególnie bliskie były mu Tatry, był współtwórcą słow.
TANAPu , przewodniczącym jego rady, potem
jej wiceprzewodniczącym, uczestnicząc aktywnie w corocznych wspólnych
posiedzeniach rad TANAPu i TPNu
. W związku z ochroną
przyrody zwł. Tatr ogłosił m.in.: Z programu ochrany přírody na Slovensku
("Ochr. Přír." 1946), O Tatranskom národnom parku ("Príroda" 1946), Čo
chce ochrana prírody ("Pamiatky a Múzeá" 1953).
Przez szereg lat był prezesem Słow. Tow. Bot. (1959-68), a następnie został
czł. hon. tegoż towarzystwa (1974) oraz Czechosł. Tow. Bot. Jako człowiek
odznaczał się wyjątkową dobrocią, szlachetnym i prawym charakterem, był ceniony,
szanowany i kochany przez liczne grono swych uczniów i współpracowników. Z wielu
pol. botanikami łączyły go serdeczne więzy prawdziwej przyjaźni.
