Spacerowa trasa półdniowa, prowadząca z centrum miasta przez obszar "starówki Zakopiańskiej" na zachodnie peryferie, wśród zabytków i stylowej zabudowy góralskiej.

Karczma "Redykołka" ul. Kościeliska 1 (fot. Andrzej Samardak)

    Skręcamy w ulicę Kościeliską, wchodząc w najstarszą część zakopiańskiej "Starówki", niegdyś nazywanej "nawsiem". W tym właśnie miejscu spotykają się potoki Foluszowy i Młyniska, które, już razem, kilkadziesiąt metrów dalej wpadają do Cichej Wody. Tutaj, gdzie dziś przebiega zwykle bardzo zatłoczona uliczka, prowadząca do dolnej stacji kolejki na Gubałówkę, stał niegdyś pierwszy obiekt techniczny Zakopanego: młyn, wystawiony przez pierwszych osiadłych tutaj w XVI wieku Gąsieniców. Nieco dalej, na dolnej części stoku Gubałówki (w pobliżu osiedla Gładkie) wg legendy pierwszy Gąsienica zakopał ziarno zboża, dając początek osadzie "Zakopane".

    Po lewej stronie (ul. Kościeliska 1) przyciąga wzrok turystów szeroko reklamowana regionalna restauracja "Redykołka", ulokowana w zabytkowym góralskim budynku, przeniesionym z zagubałowskiej wsi Wróblówka. Do 1980 r. w tym właśnie miejscu mieścił się popularny i pełen regionalnego kolorytu targ zakopiański. Skomercjalizowana i rozdęta do niemożliwości wersja zakopiańskiego targowiska ulokowała się po przeciwnej stronie ulicy, wzdłuż Drogi na Gubałówkę.

Stary Kościół ul. Kościeliska (fot. Andrzej Samardak)

ul. Kościeliska, skrzyżowanie z ul. Kasprusie (fot. Andrzej Samardak)

    Idąc dalej Kościeliską, mijamy skrzyżowanie z ulicą Kasprusie. W pobliżu tego miejscu zatrzymywali się pierwsi znani z nazwiska letnicy zakopiańscy w latach 50-tych XIX wieku - profesor UJ, astronom i matematyk Jan Kanty Steczkowski z rodziną. Jego córka Maria opublikowała pierwszy szczegółowy opis Zakopanego i okolic pt. Obrazki z podróży do Tatrów (1858, 1872). Po prawej stronie dochodzimy do najstarszego w Zakopanem kompleksu sakralnego, skupiającego Kaplicę Gąsieniców, Stary Kościół i Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku. Tutaj właśnie swoje parafialne gazdostwo miał otoczony legendami pierwszy proboszcz Zakopanego, Józef Stolarczyk (1816-93) - ksiądz, taternik, prawdziwy twórca cywilizacji zakopiańskiej. Urodzony w Wysokiej k. Jordanowa, przybył do Zakopanego z Tarnowa z końcem 1847. Rozbudował drewniany kościółek i rozpoczął budowę murowanego, założył w Zakopanem pierwszą szkołę i przyczynił się do spopularyzowania Zakopanego jako letniska, pośrednicząc między przybyszami a góralami. Był jednym z najwybitniejszych taterników swojej epoki, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego i członek jego władz. Autor Kroniki parafii zakopiańskiej - pierwszego opisu historii Zakopanego w XIX w. Pochowany na Pęksowym Brzyzku - cmentarzu, który sam założył. W dużym ogrodzie, sąsiadującym ze Starym Kościołem, usytuowany jest dom Sióstr Felicjanek, które prowadzą tu przedszkole. Tutaj właśnie znajdowała się wzniesiona przez Stolarczyka plebania, w XIX wieku pełniąca funkcję nie tylko ośrodka życia religijnego, ale także towarzyskiego: tutaj właśnie "obowiązkowe" wizyty składali niemal wszyscy przyjezdni (w tym pisarze, malarze, a nawet przedstawiciele domu panującego), tu poszukiwano się nawzajem, tu niekiedy rezerwowano kwatery i przewodników...

Restauracja "U Wnuka" ul. Kościeliska 8 (fot. Andrzej Samardak)

    W spokojnej zazwyczaj koegzystencji z pobliskim kościołem przez wiele lat prosperowała pierwsza restauracja i sklep - obie prowadzone przez żydowskiego przedsiębiorcę z Nowego Targu - Samuela Riegelhaupta, w domu, w którym dziś mieści się znana regionalna restauracja "U Wnuka". Dom, wybudowany przez brata Sabały - Józefa Krzeptowskiego około połowy XIX wieku, podobno jako pierwszy w Zakopanem budynek piętrowy, był miejscem, gdzie funkcjonowało pierwsze kasyno Towarzystwa Tatrzańskiego i pierwszy urząd pocztowy, tutaj w 1904 r. założono najważniejszą na Podhalu organizację regionalną - Związek Górali, tutaj też od 1907 r. działa słynna restauracja, założona przez lwowskiego restauratora Jana Wnuka, który ożenił się z wnuczką budowniczego domu i stworzył jeden z najbardziej znanych lokali gastronomicznych Zakopanego. Synem słynnego restauratora był urodzony i wychowany właśnie tutaj jeden z największych pisarzy Podhala - Włodzimierz Wnuk (1915-1922). Ukończył gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie i Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego, studiował też na Wydziale Filozoficznym UJ. Jako publicysta debiutował w 1936 na łamach "Prosto z mostu". W czasie okupacji więziony w obozach koncentracyjnych w Stutthofie, Sachsenhausen i Gusen, od 1943 r. ukrywał się w Warszawie, gdzie m.in. uczestniczył w powstaniu. Po wojnie mieszkał najpierw w Sopocie, potem w Krakowie. Pracował jako dziennikarz i redaktor Instytutu Wydawniczego PAX. Działał w Zarządzie Głównym Związku Podhalan, był też redaktorem naczelnym "Podhalanki". W swoim pisarstwie (kilkanaście tytułów) najczęściej zajmował się historią Podhala i ruchu regionalnego. W 1990 r. otrzymał za całokształt twórczości Literacką Nagrodę Zakopanego. Pochowany na Starym Cmentarzu.

    Z tym samym domem przez wiele lat związana była córka Włodzimierza Wnuka, Joanna Wnuk-Nazarowa, profesor krakowskiej Akademii Muzycznej, długoletnia dyrektorka Filharmonii Krakowskiej i minister kultury i sztuki w rządzie Jerzego Buzka.

ul. Kościeliska, widok w stronę "Koliby" (fot. Andrzej Samardak)

Restauracja "U Wnuka", widok w stronę Starego Kościoła (fot. Andrzej Samardak)