Muzeum Tatrzańskie jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Niemal wszyscy zwiedzający Tatry w pierwszej połowie XIX wieku zbierali w nich okazy przyrodnicze. Pierwszy zalążek muzeum przyrody tatrzańskiej utworzyli w Kuźnicach Homolacsowie - właściciele huty i dóbr zakopiańskich. W ich kuźnickim dworze przybywający pod Tatry podróżnicy mogli oglądać trofea myśliwskie i okazy tatrzańskiej fauny.

    Po utworzeniu Towarzystwa Tatrzańskiego, jego działacze wespół z nowym właścicielem Kuźnic Ludwigiem Eichbornem, założyli muzeum, w którym zgromadzono kilkaset okazów flory, parę przykładów fauny i kolekcję minerałów. Po wyjeździe Eichborna z Zakopanego ślad po zbiorach zaginął. Towarzystwo Tatrzańskie podjęło kolejną próbę utworzenia muzeum, jednakże skończyło się na planach i prywatnej dotacji prezesa TT hr. Mieczysława Reya.

    W 1888 roku grono przyjaciół i sympatyków dra Tytusa Chałubińskiego utworzyło Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego, które doprowadziło jeszcze w tym samym roku do otwarcia pierwszej ekspozycji. Siedzibą nowo powstałego muzeum stał się dom Jana Krzeptowskiego przy Krupówkach, mniej więcej tam, gdzie dziś znajduje się siedziba Banku Przemysłowo-Handlowego. Pierwszym kustoszem Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego był sekretarz Komisji Klimatycznej, nauczyciel Władysław Roszek.

Muzeum Tatrzańskie Gmach główny w 1923 r. ul. Krupówki 10 (fot. archiwum MT)

    Od lipca 1892 roku Muzeum dysponowało własną siedzibą - w drewnianym budynku, wzniesionym wg projektu J.P. Dziekońskiego, na parceli ofiarowanej przez rodzinę Chałubińskiego nie opodal domu doktora. Kustoszem został nauczyciel szkoły ludowej, góral Walenty Staszel. Prócz zbiorów przyrodniczych zaczęto gromadzić tam także okazy etnograficzne, które niebawem zdominowały ekspozycję muzealną. Wkrótce też okazało się, że nowy budynek jest za ciasny dla pomieszczenia zbiorów, a w dodatku jego drewniana konstrukcja zagraża ich bezpieczeństwu. Dlatego też Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego, wspierane przez bardzo licznych miłośników Tatr z całego kraju, rozpoczęło gromadzenie funduszy na wybudowanie murowanej siedziby.

    W 1913 roku Towarzystwo Tatrzańskie udostępniło część swojej parceli przy Krupówkach dla Muzeum, a w rok później rozpoczęto tamże budowę murowanego gmachu, którego projekt w stylu zakopiańskim wykonali Stanisław Witkiewicz i Franciszek Mączyński.

    Wojna i kłopoty finansowe wstrzymały budowę, którą (w znacznej mierze dzięki subsydium i staraniom dr Bronisławy Dłuskiej) ukończono w 1920 r.

Juliusz Zborowski (1924) (fot. archiwum MT)

    Dopiero po 2 latach przekazano ekspozycję do zwiedzania. Kierownikiem (później - dyrektorem) muzeum, a zarazem kustoszem działu etnograficznego został Juliusz Zborowski (1888-1965): językoznawca i etnograf, człowiek, który o Tatrach i Podtatrzu wiedział niemal wszystko. Za jego to sprawą Muzeum Tatrzańskie w nowej siedzibie stało się najważniejszą placówką kulturalną i naukową Podhala. Nie tylko sam prowadził badania, lecz także organizował i ułatwiał pracę innym naukowcom, m.in. umożliwiając im pobyt w Zakopanem w pokojach gościnnych muzeum. Jego dorobek naukowy i muzealny (w tym wiele prac niedokończonych) stanowi dziś bezcenny materiał wyjściowy do dalszych badań nad etnografią i historią Podtatrza i turystyki tatrzańskiej.

    W czasie II wojny światowej zbiory muzeum szczęśliwie nie uległy zniszczeniu - być może uratował je autorytet, jakim Zborowski cieszył się u oficjalnie popieranych przez okupanta górali, a może przyczyniła się do tego wielka swastyka góralska, zgodnie z projektem Witkiewicza zdobiąca fasadę budynku.

strona: 1/2    1 2