| Z Tater a Slovenských Lázní (Nie okreslony) |
| |
"Z Tater a Slovenských Lázní". Czes. dwutygodnik wydawany w 1925 w
Pradze, najpierw pod powyższym tytułem (1925), a potem kolejno: "Z Tater a
Našich Hor a Lázní" (1925-27) oraz "Z Našich Hor a Lázní" (1927-30). Wydawca,
red. i gł. autor: Alois Chytil (1925-30). Tematyka: aktualne wiadomości kult.,
sport., społ. i in. głównie ze słow. miejscowości klimatycznych u podnóża Tatr
Wysokich.
|
|
| Zaborowska Irena (Nie okreslony) |
| |
Zaborowska Irena, z domu Pietruszewska (4 VII 1902 Łódź - 10 III 1965
Warszawa). Malarka (studia w warsz. SSP 1923-26 i we Lwowie u prof. Antoniego
Michalaka 1936-39). Malowała kompozycje figuralne, pejzaże, portrety, martwą
naturę, ponadto zajmowała się architekturą wnętrz i tkaniną artystyczną. W
1948-52 pracowała jako nauczyciel tkactwa artyst. w Zakop. Warsztatach
Wzorcowych, a od 1951-1963 w Zasadniczej Szkole Zawodowej im. H. Modrzejewskiej...
|
|
| zabytki (Nie okreslony) |
| |
zabytki. Najstarsze zabytki w Tatrach (pomijając tu przyrodnicze) dotyczą
dawnego górnictwa i hutnictwa. Najwięcej ich zachowało się w Kościeliskiej
Dolinie (stare sztolnie, resztki urządzeń górn. i hutn., kamień młyński, w
którym jest osadzony Krzyż Pola), w Kuźnicach (resztki urządzeń hutn., budynki)
i na Krywaniu (stare sztolnie, resztki kamiennych domków górników). Już poza
Tatrami stoją ruiny huty w Podbieli na Orawie (z 1837), gdzie...
|
|
| Zachariasiewicz Jan (Nie okreslony) |
| |
Zachariasiewicz Jan, także Zacharyasiewicz (1 IX 1823 Radymno, pow.
jarosławski - 7 V 1906 Krzywcza, pow. przemyski). Dziennikarz, powieściopisarz i
poeta, pochodzenia ukr., ale działający w środowisku pol. i piszący po pol.,
rzecznik zażegnania konfliktów narodowościowych i klasowych w Galicji.W jego
bogatej twórczości lit. są nowele o tematyce tatrz.: Kozica ("Pam. TT"
1881, przedruk w jego zbiorze nowel W dole i na wyżynach, Wa....
|
|
| Zachemski Antoni (Nie okreslony) |
| |
Zachemski Antoni (7 II 1903 Odrowąż - 20 III 1941 Oświęcim). Góral podh.,
nauczyciel (studia pedag. na UJ 1922-26), pisarz, publicysta, działacz
regionalnego ruchu podhalańskiego.
Jego różnorodna twórczość pisarska była publikowana od 1922, gł. w "Gaz.
Podh.", od 1936 w "Ziemi Podh.", często pod pseud. i krypt., także anonimowo. Są
to m.in. opowiadania i wiersze o tematyce podh. i częściowo tatrz., pisane
przeważnie gwarą....
|
|
| Zachemski Jakub (Nie okreslony) |
| |
Zachemski Jakub (19 VII 1870 Odrowąż - 23 XI 1958 Wadowice), stryj »
Antoniego Zachemskiego. Podh. góral, pedagog (studia na UJ), nauczyciel i dyr.
szkół średnich w Krakowie i Nowym Targu, jeden z czołowych działaczy
regionalnego ruchu podh., jeden z gł. założycieli Związku Podhalan i jego
długoletni prezes, publicysta. Obywatel hon. Nowego Targu (1925).
Swą działalność publicyst. rozpoczął w 1921 i kontynuował gł. w "Gaz. Podh.",...
|
|
| Zachoval Václav (Nie okreslony) |
| |
Zachoval Václav (26 IV 1912 Slatiny k. Jičína, Czechy - 20 IV 1952 w
Tatrach, poch. w Slatinach). Czes. taternik, instruktor taternictwa, konstruktor
maszynowy. Tatry poznał w 1946 na wycieczce tur. i w tymże roku zaczął uprawiać
wspinaczkę skałkową i taternictwo. W 1948-52 należał do najbardziej aktywnych
taterników czechosł. i przeszedł szereg nowych dróg w lecie i zimą, m.in. I
wejście zach. ścianą Łomnicy przez Hokejkę (w 1950,...
|
|
| zachód (Nie okreslony) |
| |
zachód. Pozioma lub pochyła, podłużna, stosunkowo wąska część zbocza lub
ściany górskiej, która tworzy jakby chodnik biegnący w poprzek góry; rodzaj
półki, ale mniej regularny od typowej półki i zwykle dłuższy. Zdrobn.: zachodzik
(tj. krótki, wąski zachód, a często mn.w. to samo, co
półeczka).
|
|
| Záchranný sbor KSTL (Nie okreslony) |
| |
Záchranný sbor KSTL. Organizacja ratownictwa górskiego, która powstała w
1939 lub 1940, gdy został zlikwidowany Spolok pre záchrannú službu v Tatrách.
Záchranný sbor KSTL dzielił się na dwa oddziały: tatrzański i fatrzański.
Tatranský záchranný sbor KSTL miał siedzibę w Nowym Smokowcu i działał w Tatrach
Słowackich.Został rozwiązany razem z KSTL w 1949, a w 1950 powstała » Tatranská
horská služba.
|
|
| zacięcie (Nie okreslony) |
| |
zacięcie. Formacja skalna utworzona przez dwie skalne ścianki lub płyty
(pionowe albo pochyłe) schodzące się z sobą pod kątem ostrym, prostym lub
rozwartym i których linia zetknięcia biegnie z góry na dół lub ukośnie. Z. jest
podobne do książki częściowo otwartej.
|
|
| zacisk (Terminologia) |
| |
Silne zwężenie korytarza jask.,
przez które człowiek może się przecisnąć tylko z wielkim
trudem.
|
|
| Zaczyński Aleksander (Nie okreslony) |
| |
Zaczyński Aleksander (24 XI 1907 Michałów, gmina Styków, pow. Iłża, woj.
kieleckie). Urzędnik banku w Wierzbniku (obecnie Starachowice) i wydziału pow.
iłżeckiego tamże do 1946, kiedy ze względu na zdrowie osiadł w Zakopanem. Tam w
1946-70 był kierownikiem kina i równocześnie księgowym.
Działacz społ., m.in. w zakop. LOP i przez wiele lat w Stowarzyszeniu
Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza. Blisko związany z "Harendą", gdzie...
|
|
| zadni (Nie okreslony) |
| |
zadni. W gwarze podh.: położony z tyłu, tylny, ostatni. Jeżeli chodzi o
stawy tatrz., określa się tak staw leżący najdalej od wylotu doliny, w jej
głębi. Jeżeli chodzi o szczyty i turnie w bocznych graniach tatrz., to "zadnim"
nazywa się wzniesienie znajdujące się bliżej gł. grani (nawet w niej samej), w
przeciwieństwie do » "skrajnego", bardziej wysuniętego ku dołowi
doliny.
|
|
| Zadni Staw Gąsienicowy (Nie okreslony) |
| |
Zadni Staw Gąsienicowy (1852, 1852 m) lub po prostu Zadni Staw. P.
najwyżej położony z Gąsienicowych Stawów, w zach. gałęzi Gąsienicowej Doliny, u
stóp Kościelca. Pow. 0,53 ha, 108 x 66 m, głęb. 8 m. Do późnego lata bywa
pokryty lodem i śniegiem.
|
|
| Zadni Staw Polski (Nie okreslony) |
| |
Zadni Staw Polski (1890, 1890 m) lub Zadni Staw pod Kołem, albo po prostu
Zadni Staw lub Staw pod Kołem. P. Najwyżej położony z Pięciu Stawów
Polskich i zarazem w ogóle w Tatrach Pol. z wyjątkiem maleńkiego Zadniego
Mnichowego Stawku w Dolinie za Mnichem. Z.S.P. leży u stóp Świnicy i
Walentkowego Wierchu. Pow. 6,46 ha, 382 x 235 m, głęb. 31,6 m. Nazwa Staw pod
Kołem pochodzi od zbocza znajdującego się powyżej niego od pn., popod...
|
|
| Zadni Wierch (Nie okreslony) |
| |
Zadni Wierch (1067, 1062 m). P. Niewybitne wzniesienie w
grzbiecie, nieco na pd. od pd.-wsch. rogu Polany Zgorzelisko. Przez płaski
wierzchołek Z.W. biegnie droga dojazdowa od Drogi Balzera do dużego ośrodka
wypoczynkowego na Polanie Zgorzelisko.
|
|
| Zadnia Kopa (Nie okreslony) |
| |
Zadnia Kopa (1673, 1672 m), dawniej Mały Upłaz; Zadná kopa; Hintere
Kuppe; Hátsókúp, Hátsó Kúp. S. Jeden z najwybitniejszych szczytów w
długim pn.-zach. ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej, między Horwackim Wierchem a
Golicą. Dobrze jest widoczna z szosy do Morskiego Oka, z Doliny
Białki.
|
|
| Zadnia Kopa (Nie okreslony) |
| |
Zadnia Kopa (2170, 2163, 2162 m), błędnie Suchy Zadek; Nižná Bystrá,
błędnie Suchý zadok; Suchy Zadok; Suhi Zadok. S. Jedno z wybitniejszych
wzniesień w długim pd.-zach. grzbiecie Bystrej (2248 m), między Małą Bystrą a
Skrajną Kopą. Pod Z.K. od wsch. znajduje się kotlina zwana Suchym Zadkiem i
leżące w tej kotlinie Anusine Oczko. Nazwa owej kotliny na niektórych mapach
była dawniej przesunięta na Z.K.
|
|
| Zadnim Mnichem, Przełączka pod (Nie okreslony) |
| |
Zadnim Mnichem, Przełączka pod (ok. 2135 m); Štrbina za Druhým Mníchom;
Štrbina pod Druhým Mníchom; Hintere Mönchsscharte; Hátsó-Barát-csorba.
PS. Wąska, b. głęboko wcięta przełączka między Zadnim Mnichem a Cubryną.
Dla taterników stanowi dogodne połączenie Doliny za Mnichem z górnym piętrem
Piarżystej Doliny.
|
|
| zagon (Nie okreslony) |
| |
zagon. W gwarze pasterzy podh. w Tatrach oznacza rodzaj zachodu (w
tatern. znaczeniu tego terminu), ale często nietypowego i o różnej postaci; bywa
to także żleb, depresja, szeroka półka trawiasta. W ogóle bywa to fragment
terenu umożliwiający zaganianie tamtędy owiec na dalej położone pastwisko, ale
także kawałek zbocza nadajacy się do wypasu. Termin zagon występuje dość
często w lud. nazwach geogr. w Tatrach Pol., np. » Zagon (nad...
|
|
| Zagon (Nie okreslony) |
| |
Zagon (ok. 1400-ok. 1680 m). P. Rodzaj szerokiego, w górze
stromego, przeważnie trawiastego zachodu (w tatern. znaczeniu tego terminu),
który spod pn.-zach. ściany Wielkiej Turni wybiega na Zagonną Przełęcz (ok. 1680
m) w pn.-zach. grani Małołączniaka. Jest to nietypowy zachód, w górze o
charakterze żlebu, a w dole tworzący szeroką depresję, opadającą w kierunku
Wyżniego na dnie Doliny Małej Łąki.
|
|
| Zagonna Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Zagonna Przełęcz (ok. 1680 m ?). P. Przełęcz w pn.-zach. grani
Małołączniaka, bezpośrednio na pd.-wsch. od wierzchołka Zagonnej Turni, a ponad
górnym końcem żlebu Zagon, zbiegającego ku Dolinie Małej Łąki. Nazwa przełęczy
pochodzi od owego żlebu.
|
|
| Zagonna Turnia (Nie okreslony) |
| |
Zagonna Turnia (ok. 1710 m). P.Dość wybitna turnia w pn.-zach.
grani Małołączniaka, wznosząca się stromo nad Siwarową Przełęczą (ku pd.-wsch.
od niej). Oddzielona jest Zagonną Przełęczą od znacznie wyższej i masywniejszej
Kobylarzowej Turni.
Nazwa Z.T. pochodzi od pobliskiego żlebu Zagon.
|
|
| Zagonny Wierch (Nie okreslony) |
| |
Zagonny Wierch (2039, 2039 m), dawniej Wierch nad Żlebem Zagonnym.
P. Jeden z mniej wybitnych szczytów w grzbiecie Wołoszyna, między Turnią
nad Dziadem a Skrajnym Wołoszynem, bliżej tego ostatniego.Od Zagonnego Wierchu,
a właściwie od Zagonnego Zwornika (tj. niepozornego zwornika w grani tuż na
pn.-wsch. od wierzchołka Zagonnego Wierchu), odchodzi ku pd.-wsch. dość długa,
wybitna boczna grań, zakończona Turnią nad Szczotami; turnia ta...
|
|
| Zagonny Żleb (Nie okreslony) |
| |
Zagonny Żleb. P. Wybitny żleb, który odchodzi z Doliny Roztoki
nieco powyżej Wodogrzmotów na wysokości ok. 1135 m i wznosi się stromo ku
pn.-zach. (w żlebie progi z wodospadami). W górze odnogi Z.Ż. wcinają się w
stoki Turni nad Dziadem i Zagonnego Wierchu.
|
|
| Záhoranský L'udovít (Nie okreslony) |
| |
Záhoranský Ludovít (1939). Jeden z czołowych czechosł. taterników i
alpinistów oraz b. aktywny działacz organizacyjny.W Tatrach dokonał w lecie i
zimie licznych wejść o wielkich trudnościach, także pierwszych, m.in. na
największych ścianach. Wspinał się też wielkimi i trudnymi drogami w górach
Norwegii, w Alpach, na Kaukazie, w Andach, w Pamirze. W 1971-84 uczestniczył w
kilku wyprawach w Himalaje, gdzie m.in. dokonał wejścia na...
|
|
| Zahradziska (Nie okreslony) |
| |
Zahradziska (ok. 955-995 m). P. Polana w dolnej części Miętusiej
Doliny, tuż powyżej jej ujścia do Kościeliskiej Doliny. W dawnych czasach stał
tu szałas, a polana ta wchodziła wówczas w skład Miętusiej Hali. Przez Z.
przechodzi Ścieżka nad Reglami, od której odgałęzia się tutaj znakowany szlak
wiodący przez Polanę Upłaz na Czerwone Wierchy.
|
|
| zając szarak (Zwierzęta) |
| |
zając szarak (Lepus europaeus), z rodziny zającowatych
(Leporidae). Ogólnie znane zwierzę ssące roślinożerne,
odznaczające się długimi i silnymi nogami tylnymi, dzięki którym może wykonywać
wielkie skoki. W Tatrach i na Podtatrzu zające nie są nazbyt liczne: w Tatrach
Pol. ok. 250 sztuk. Żyją w zasadzie u podnóża gór i w piętrze reglowym, ale zapuszczają się czasem w piętro
kosówki, a nawet i hal. W zimie schodzą niżej...
|
|
| Zajączkowski Maciej (Nie okreslony) |
| |
Zajączkowski Maciej (19 IV 1909 Kraków - 9 X 1983 Edynburg). Taternik,
alpinista, leśnik (dr inż.), adiunkt SGGW w Warszawie (do 1939). Prawnuk
»Hieronima Ciechanowskiego.
Turystykę uprawiał w Tatrach od dzieciństwa, taternictwo od 1928, dokonując
również i szeregu pierwszych wejść: w lecie np. zach. grzędą Niżnich Rysów
(odcinkami w 1935-38, z różnymi towarzyszami), a w zimie m.in. z Dzikiej Doliny
przez Durną Przełęcz na Mały...
|
|
| Zakład Hydrologii i Meteorologii Tatr IMGW w Zakop (Nie okreslony) |
| |
Zakład Hydrologii i Meteorologii Tatr IMGW w Zakopanem. Powołany do życia
1 VII 1964. Pełną działalność obserwacyjną i badawczą rozpoczął w 1967 po
otrzymaniu własnego budynku na Krupowej Równi w Zakopanem.
Zakład prowadził obserwacje i badania nauk. nad hydrologią i meteorologią
Tatr Pol. i Podtatrza Pol., m.in. pomiary i obserwacje klimatol. i synoptyczne,
studia nad metodami pomiarowymi w górach, osłonę hydrolog. i meteor. dla...
|
|
