E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Englisch Karol

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Englisch Karol , także Karol Artur Enlisch-Payne (13 VII 1881 Kraków - 13 IV 1945 Stein an der Donau, Austria).

Pol. taternik , w całych dziejach taternictwa jeden z najwybitniejszych, również alpinista. Z zawodu był prawnikiem (UJ 1899-1903, dr 1905), od 1903 pracował w urzędach państw. we Lwowie i Wiedniu. W 1919 był cenionym rzeczoznawcą przy pol. delegacji na konferencję pokojową w Paryżu. W 1920 został docentem UJ z zakresu statystyki, ale nie wykładał. Od 1920 zamieszkał w Wiedniu.

E. chodził po Tatrach gł. w 1896-1903, rozwijając od 1897 b. ożywioną działalność tatern. i zarazem pisarską. W Tatry wyprowadziła go jako 15-letniego chłopca jego matka » Antonina Englischowa ; potem dużo wspinali się razem. E. uprawiał taternictwo z przewodnikami (gł. z Johannem Hunsdorferem sen .) i bez, nawet samotnie.W ciągu siedmiu lat, kiedy wszyscy pozostali taternicy zdobyli 26 szczytów, E. wszedł jako pierwszy na ponad 30 szczytów i turni tatrz., m.in.: Jaworowy Szczyt (w 1897), Dzika Turnia , Mały Kołowy Szczyt i Czarny Szczyt (w 1898), Rogata Turnia i Podufała Turnia (w 1900), Wielki Kościół i Wielka Granacka Turnia (w 1901), Śnieżny Szczyt , niektóre Jaworowe Turnie , Nowoleśne Turnie, Mały Kościół , Mały Jaworowy Szczyt , Krzesany Róg (w 1902). Jego czołowe osiągnięcie, zdobycie w tymże 1902 Ostrego Szczytu (atakowanego poprzednio bezskutecznie przez różnych taterników) stało się zwrotnym punktem w dziejach taternictwa. Wreszcie w 1903 był jako pierwszy na Zachodnim Szczycie Wideł i na in. szczytach i turniach.Ponadto E. był jednym z pionierów taternictwa zim., gdyż w 1902 i 1903 wszedł zimą na Sławkowski Szczyt , Wielicką Kopę, Krzyżne Lipt . i Krywań . Był pierwszym pol. taternikiem, który używał nart do wejść na szczyty.

E. ogłaszał opisy swych wycieczek tatrz. od 1898 (mając lat 17), początkowo w publikacjach spiskoniem. i węg., np. Die Erstbesteigung der Javorove-oder Krotenseespitze... ("Jahrb. UKV" 25, 1898), Eine Spitzentetralogie in der hohen Tátra... (tamże 26, 1899), Neue Touren in der Hohen Tátra (tamże 28, 1901), Winterhochtouren und Erstbesteigungen (tamże 30, 1903), Auf Eis und Fels (tamże 31, 1904). Zdobycie Ostrego Szczytu opisał też po franc.: Premi_res ascensions dans les Hautes Tatry ("Annuaire du Club Alpin FranČais" 1902).Od 1902 ogłaszał swe artykuły również w pol. wydawnictwach, np. Z wysokich Tatr ("Giewont" 1, 1902, nr 1 i 2), Śnieżny szczyt.... (tamże 1902, nr 5 i 7), Śpiczasty szczyt w Wysokich Tatrach (tamże 1902, nr 8), Wyprawa na Szczyt Śpiczasty w Tatrach ("Ilustracja Pol." 1902, nr 47), Wzięcie Śpiczastego Szczytu ("Prz. Zakop." 4, 1902, nr 50 i 52), Polska droga na Wielki Garłuch (tamże 5, 1903, nr 33).

Wspinał się też dużo w Alpach (po raz pierwszy w 1899 i po przeniesieniu się do Wiednia), a także w Karpatach Marmaroskich. Opublikował o tym kilka wspomnień, również o swych zbiorach motyli z Tatr.

W 1906-07 ukazał się szereg artykułów taterników niem., pol. i węg. z zarzutami, że E. przypisał sobie liczne zdobycze tatrz. (pierwsze wejścia na szczyty i pierwsze przejścia nowych dróg), których wcale nie dokonał, i że fałszował fotografie ze swych wycieczek. Przed zarzutami tymi początkowo E. się bronił, potem jednak umilkł. Została po nim na wiele lat niezasłużenie ujemna opinia. Z biegiem lat znalazły się dowody, że znaczna część zarzutów była niesłuszna, a inne wymagają jeszcze obiektywnego zbadania. Również niesłuszne jest podawanie, że E. był narodowości niemieckiej. Ojciec E. był Polakiem, matka Austriaczką urodzoną w Krakowie i mówiącą po polsku, a syna wychowali w Krakowie i kształcili w pol. szkołach. E. uważał się zawsze za Polaka i nieraz manifestował swoje uczucia patriot., np. przez powiewanie pol. flagą w 1902 na zdobytym przez siebie Ostrym Szczycie i o tym pisał w swoich artykułach. Opisy swych wypraw górskich ogłaszał po pol., niem., węg. i francusku. Przed I wojną świat. przeniósł się do Wiednia, gdzie po wojnie tajnie pracował na rzecz pol. wywiadu, także w czasie II wojny światowej. W 1943 za swą działalność antyhitlerowską został w Wiedniu aresztowany przez gestapo, skazany na śmierć i w 1945 tuż przed wyzwoleniem zamordowany w więzieniu w miejscowości Stein.

E. ma tablicę pamiątkową na grobie rodzinnym Englischów na Cment. Rakowickim w Krakowie, odsłoniętą w kwietniu 1980. W Tatrach E. jest upamiętniony niem. i węg. nazwą Małego Kołowego Szczytu : Englischspitze, Englisch-csúcs.



Literatura:
Bolesław Chwaściński: Karol Englisch, legenda i fakty. "Tat." 1973, nr 2. - Tenże: Pamięci zdobywcy Ostrego Szczytu. "Wierchy" 42, 1973.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024