| pluszcz kordusek (Zwierzęta) |
| |
pluszcz kordusek (Cinclus cinclus), z rodziny Pluszczowatych
(Cinclidae). Niewielki ptaszek, zamieszkujący pobrzeża górskich potoków o czystej, szybko płynącej wodzie.
Jest on barwy kasztanowoszarej z białą plamą na przodzie szyi i piersi, ogon ma
b. krótki. Potrafi świetnie nurkować i skacząc po kamieniach lub chodząc szybko
po dnie zbiera owady wodne i drobne skorupiaki - swój pokarm. Gniazdo
buduje między nadbrzeżnymi skałkami...
|
|
| płachta biwakowa (Nie okreslony) |
| |
płachta biwakowa, zwana też dawniej płachtą (lub workiem) Zdarskyego, a
niekiedy, niewłaściwie, celtą Zdarskyego. Lekka, nieprzemakalna płachta (np.
gumowana lub ortalionowa), czasem zeszyta na kształt wielkiej, otwartej koperty.
Używana przez taterników i alpinistów na nieprzewidzianych, a nawet i na
planowanych biwakach, gdy zabranie pełnego sprzętu obozowego (namiot, śpiwór)
jest z jakichś względów niemożliwe lub niepraktyczne. P.b. daje...
|
|
| Płaczliwa Skała (Nie okreslony) |
| |
|
|
| Płaczliwy Stawek (Nie okreslony) |
| |
Płaczliwy Stawek (1787 m). S. Największy stawek w Rohackim Kotle,
popod Żarską Przełęczą.
|
|
| płaśnia (Terminologia) |
| |
płaśnia lub płaśń. W taternictwie mn.w.
to samo, co platforma, ale zwykle większa,
o nieregularnym kształcie, a także taras,
nawet obszerny, to wszystko zwykle w ścianie
skalnej, w żlebie lub na grani. W podh. terminologii past. to
samo, a również trawiasty, zasadniczo pochyły taras na stoku lub dnie doliny,
dawniej często z budynkami past., np. Płaśń pod Mnichem. Mała płaśń to
płasienka.
|
|
| Pławicki Feliks (Nie okreslony) |
| |
Pławicki Feliks (1834 - ok. 1925? Lwów?). Pochodził z Pławnic. Kapitan
armii austr., w 1869 był "rządcą zakładu niżniego na Miodziusiu" w Szczawnicy (w
Pieninach). W 1873 był inicjatorem założenia Tow. Tatrzańskiego i jednym z jego
założycieli. P. wspólnie z Eugeniuszem Janotą opracował też pierwszy statut tego
towarzystwa i w 1874 był zastępcą członka zarządu.
Po 1874 już nie działał w TT, ale jako poseł do Sejmu Krajowego...
|
|
| płaza (Nie okreslony) |
| |
płaza (błędnie płaz ), plur. płazy, gen. plur. płaz
lub płazów. W gwarze podh.: tram przerżnięty
wzdłuż na połowę. Z płazów górale budują ściany chat.Na Podhalu od dawna było
też znane nazwisko Płaza (plur. Płazi); od nazwiska swych pierwotnych
właścicieli (Płaza) otrzymała nazwę polana w Witowie: Płazówka (obecnie
przysiółek Witowa).
|
|
| płazy (Nie okreslony) |
| |
płazy (Amphibia ). Skórę mają nagą, wilgotną; żyją gł. w wodzie
niektórych niżej położonych stawów i w niewielkich zbiornikach wodnych lub w
miejscach wilgotnych. Są jajorodne, ciepłota ich ciała jest zmienna.W wodzie i
nad wodami tatrz. żyje niewiele, bo tylko 9 gatunków płazów: » traszki
(trytony), trzy gatunki: traszka górska (Triturus alpestris ), t.
karpacka (T. montandoni ) i rzadka nizninna t. zwyczajna (T....
|
|
| płetwonurkowanie (Nie okreslony) |
| |
płetwonurkowanie. Swobodne nurkowanie i pływanie pod wodą przy użyciu
specjalnego ubioru (pianka) płetw pływackich, maski (lub okularów pływackich) i
ewent. aparatu oddechowego, tj. butli z tlenem (lub powietrzem albo specjalną
mieszanką gazów)) noszonej na plecach i połączonej rurką oddechową z ustami
płetwonurka. Płetwy (na nogach) ułatwiają pływanie, a aparat oddechowy umożliwia
dłuższe przebywanie pod wodą. Płetwonurek bez aparatu...
|
|
| płochacz halny (Zwierzęta) |
| |
płochacz halny (Prunella collaris, Accentor alpinus), z rodziny
Płochaczowatych (Prunellidae). Gatunek górski ogólnokarpacki. Ptak nieco
większy od wróbla, barwy szarej i brązowej w plamki i kreseczki, pierś i boki
rdzawoczerwone. Przebywa stale w górach, nawet w zimie. Wywodzi dwa lęgi w sezonie.
Ostatnio obserwuje się w Tatrach oswojenie płochacza z turystami, nawet
pożywia się porzuconymi okruchami jedzenia, choć normalnie jest...
|
|
| Płonczyński Aleksander (Nie okreslony) |
| |
Płonczyński Aleksander (20 III 1820 Kraków - 12 VII 1858 tamże). Malarz
(uczeń Jana Nepomucena Głowackiego), pedagog. Kształcił się w krak. Szkole Sztuk
Pięknych, gdzie potem od 1847 był profesorem malarstwa krajobrazowego. Malował
głównie krajobrazy i zabytki architektury.
Z Głowackim odbywał częste wycieczki w Tatry, malował i rysował dużo pejzaży
tatrz., ale zachowało się ich niewiele. Już w 1839 wystawił dwa widoki z Karpat...
|
|
| Płonka Zbigniew (Nie okreslony) |
| |
Płonka Zbigniew (1912 Kraków - 19 IX 1985 tamże, poch. na Cment.
Salwatorskim). Narciarz wysokogórski, wybitny działacz narc., krak.
zegarmistrz.W latach 1930. był członkiem i działaczem Sekcji Narc. AZS w
Krakowie i sędzią narc. PZN. W latach 1950. był współorganizatorem Komisji
Turystyki Narc. ZG PTTK i następnie przez wiele lat jednym z gł. działaczy PTTK
pracujących nad rozwojem turystyki narc., m.in. w Tatrach. W 1954 był jednym z...
|
|
| płyta (Nie okreslony) |
| |
płyta. Gładki fragment skały czy ściany skalnej o dość dużej płaskiej
powierzchni.
|
|
| płytowy (Nie okreslony) |
| |
płytowy. Pokryty lub wyłożony płytami skalnymi, np. płytowa ściana,
płytowy żleb, płytowa platforma.
|
|
| Počúvaj Ján (Nie okreslony) |
| |
Počúvaj Ján jun. (9 X 1886 Nowa Leśna - 4 IV 1969
tamże). Przewodnik tatrz., zamieszkały w Nowej Leśnej na Spiszu. Egzamin
przewodnicki złożył w 1908 i od tego czasu aż do 1962 pracował jako przewodnik,
i potem jeszcze do końca 1964 w HS jako dyżurny ratownik. Był jednym z
najczynniejszych przewodników po pd. stronie Tatr, a po II wojnie świat. jedynym
czynnym przewodnikiem tatrz. na Słowacji z okresu przedwojennego....
|
|
| poczta (Nie okreslony) |
| |
poczta. Na pocz. XIX w. na całym Podhalu i u stóp Tatr nie było żadnego
urzędu pocztowego. Po kupnie dóbr szaflarskich (w 1818) Tomasz Uznański wysyłał
listy przez posłańca do Jordanowa, gdzie była najbliższa stacja pocztowa
dyliżansów. Urząd poczt. w Nowym Targu powstał później, przed 1857, ale w 1868
nie było tam jeszcze telegrafu (w 1876 już był).
Pocztę z Nowego Targu do Zakopanego w latach 1860. dostarczał w lecie co
drugi...
|
|
| pocztówki (Nie okreslony) |
| |
pocztówki lub karty pocztowe, a jeżeli z widokiem: widokówki.Ilustrowane
p. zaczęto produkować w 1870 we Francji, w Niemczech, w Austrii i w Anglii, a w
Polsce wkrótce po 1890. Pierwsza p. tatrzańska (tj. z tematyką tatrz. swych
ilustracji) pojawiła się w Polsce w 1895 (lub wcześniej). Była na niej
reprodukcja 5 fotografii tatrz. Awita Szuberta (nie podpisanego) z rysunkową
ornamentyką roślinną; wydawca: Bazar Zakopiański (Kamila Bauma), który...
|
|
| Pod Lasem (Nie okreslony) |
| |
Pod Lasem (835 m); Pod Lesom. S.Osiedle położone pół km na
pd.-wsch. od Dolnego Smokowca. Powstało w II poł. okresu międzywoj., gdy zaczęto
tu stawiać prywatne domy i wille. Od 1958 rozrosło się w duże osiedle z licznymi
blokami mieszkaniowymi dla ludzi zatrudnionych w Smokowcach.
|
|
| podania ludowe (Nie okreslony) |
| |
podania ludowe (także legendy, opowieści, baśnie, gawędy lub gadki).
Najbardziej charakterystyczne i znane podania związane z Tatrami dotyczą m.in.
następujących tematów: Bolesław Śmiały, Janosik, kaczka znosząca złote jajka,
karbunkuł (rubin) na Jastrzębiej Turni, król wężów, mnich wędrujący po górach,
Morskie Oko (m.in. o jego rzekomym połączeniu podziemnym z morzem), skarby
ukryte lub zaklęte (również zakopane pieniądze...
|
|
| Podbańska (Nie okreslony) |
| |
Podbańska (wsch. część: 972 m, zach. część: ok. 940 m), dawniej też
Podbańsko i Pod Bańska; Podbanské, Podbansko, w gwarze lipt. Podbanskô; Pod Bansko, Podbansko itp.; Podbanszkó, Pod Banszko itd.
S. Osiedle u samego podnóża Tatr (na granicy Tatr Wys. i Tatr Zach.),
obecnie na obu brzegach Białej Liptowskiej, niedaleko na pd.-zach. od miejsca,
gdzie rzeka ta powstaje ze spływu Cichej Wody (płynącej z Cichej...
|
|
| podbiałek alpejski (Nie okreslony) |
| |
podbiałek alpejski (Homogyne alpina ), z rodziny Złożonych
(Compositae ). Niewielka roślinka o skórzastych, prawie okrągłych,
zimozielonych listkach, zebranych w kępkę przyziemną, o pędzie kwiatowym 10-30
cm wys., z jednym koszyczkiem, pajęczynowato owłosionym; kwiaty tylko rurkowe,
czerwonawe lub różowawe, niepozorne, drobne. Listki okrywy koszyczka często
nabiegłe purpurowo. Kwitnie od końca maja do sierpnia, występuje gł. na...
|
|
| podcięty (Nie okreslony) |
| |
podcięty. Obrywający się od dołu urwistymi skałami, zwykle pionowymi lub
przewieszonymi, np. podcięte zbocze trawiaste.
|
|
| podejście (Nie okreslony) |
| |
podejście. W turystyce i narciarstwie: postępowanie pod górę. W
taternictwie: postępowanie pod górę (wyjątkowo poziomo lub nawet w doł) do stóp
skał, gdzie zaczyna się wspinaczka.
|
|
| podejźrzon księżycowy (Nie okreslony) |
| |
podejźrzon księżycowy (Botrychium lunaria ), z rodziny
Nasięźrzałowatych (Ophioglossaceae ). Dość pospolity w Tatrach gatunek
paproci, z dwojakimi liśćmi: jeden płonny, mięsisty, pojedynczo pierzasty, o
listkach prawie półksiężycowatych osadzonych po obu stronach osi, oraz jeden
zarodnikowy, długoogonkowy, na szczycie z rodzajem wiechy, gdzie mieszczą się
zarodnie.Rośnie na polanach reglowych, w murawkach skalnych, częstszy na...
|
|
| Podhalanie (Nie okreslony) |
| |
Podhalanie (sing. Podhalanin). Jest to ta część »Górali, która
zamieszkuje Podhale. Niewłaściwie nazwa ta jest czasem rozciągana na ludność
sąsiednich terenów w granicach Polski. Pierwotnie nazwa Podhalanie (podobnie jak
nazwa Górale) oznaczała tylko ludność wiejską, ale obecnie mieszkają oni też w
miastach Podhala: w Zakopanem i Nowym Targu, natomiast nazwami Podhalanie i
Górale nie obejmuje się ludności napływowej na Podhalu, licznej...
|
|
| Podhalanin w Ameryce (Nie okreslony) |
| |
"Podhalanin w Ameryce". Ilustr. publikacja wydawana z inicjatywy Jana W.
Gromady przez Stowarzyszenie Tatrzańskich Górali w Passaic, New Jersey, USA.
Ukazały się trzy tomy w 1947, 1952 i 1958. Oprócz obfitych wiadomości ze
środowisk podh. w USA, tematyka jest głównie podh. i tatrz., przedruki i
materiały oryg., przeważnie w języku pol. (także w gwarze podh.), rzadziej po
angielsku. Autorami są miłośnicy Podhala i Tatr z USA i Polski, górale i...
|
|
| Podhalanka (Nie okreslony) |
| |
"Podhalanka". Podtytuł: Jednodniówka Związku Podhalan (1973-79), potem
Pismo Związku Podhalan (od 1981). Ukazywała się początkowo nieregularnie jako
jednodniówka: w 1973, dwukrotnie w 1975, w 1977 i 1979. Następnie jako
czasopismo w 1981: rok I, nr 1 (6), potem dopiero od 1983, rok II, nr 1 (7), już
regularnie dwa razy na rok. W 1991: rok X, nr 1 i 2.Red. nacz.: Włodzimierz Wnuk
1973-79, Tadeusz Staich 1981-86, Stanisław Krupa od 1987. Wydawca:...
|
|
| Podhalańska Prawda (Nie okreslony) |
| |
"Podhalańska Prawda". Tygodnik regionalny, wydawany w Nowym Sączu w 1938
i 1939. Tematyka podh. i nowosądecka.
|
|
| Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Nie okreslony) |
| |
Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (PTPN) w Nowym Targu. W dniu 26
V 1974 powstał tymczasowy zarząd (m.in. prof. dr Jan Rudnik i dr Stanisław
Kołodziejski), który doprowadził do urzędowej rejestracji PTPN (26 XI 1974).
Pierwsze walne zgromadzenie odbyło się 16 III 1975 w Nowym Targu.
Celem PTPN jest praca nad rozwojem i popularyzacją badań nauk., wówczas na
terenie pow. nowotarskiego, a więc Podhala, Orawy Pol. i Spisza Pol....
|
|
| Podhale (Wydawnictwo) |
| |
"Podhale", jednodniówka Związku Podhalan, Zakopane, grudzień 1967.
Redakcja: Józef Kapeniak, Tadeusz Staich, Jan Antoł, Stanisław Bafia, Stanisław Nędza-Kubiniec, Zdzisław
Lutrosiński, Witold H. Paryski. Zawiera
dość obfitą treść o różnorodnej tematyce podh. i tatrz., także o Spiszu i
Orawie. Przeważają artykuły dotyczące spraw zakopiańskich. Kontynuacją starań
Związku Podhalan o stworzenie własnego czasopisma była następnie »...
|
|
