Pusch Georg Gottlieb

Pusch Georg Gottlieb, także Jerzy Bogumił Pusch lub Pusz (15 XII 1790 Kohren-Sahlis k. Altenburga w Saksonii - 2 X 1846 Warszawa, poch. na cment. ewang.-augsb.). Niem. geolog i paleontolog (Akad. Górn. we Freibergu saskim 1806-10), a także prawnik (uniw. w Lipsku 1810-15), od 1816 osiadły w Polsce, prof. Akademii Górn. w Kielcach (1816-27) i w Warszawie (nominalnie 1827-30), ponadto od 1816 asesor Gł. Dyrekcji Górn., potem Wydziału Górn., a w 1834-42 intendent Mennicy Warsz. Powtarzana informacja o zmianie nazwiska na Koreński jest wątpliwa.W 1817-30 prowadząc terenowe badania geol. odbył 18 dłuższych podróży po Polsce i Węgrzech, m.in. w 1821 po Karpatach i Słowacji, a w 1829 (z Ludwikiem Zejsznerem) w Tatry.

Pisał swe liczne prace po niem., ale niektóre ukazały się w tłum. polskim. Karpat (i Tatr) dotyczą m.in.: Geognostisch-bergmännische Reise durch einen Theil der Karpathen, Ober- und Nieder-Ungarn angestellt im Jahre 1821 (Leipzig 1824, cz. druga bez zakończenia), Ueber die geognostische Konstitution der Karpathen und der Nordkarpathenländer ("Karstens Archiv für Mineralogie, Geognosie, Bergbau und Hüttenkunde" 1829), Krótki rys geognostyczny Polski i Karpat Północnych ("Sławianin" 1-2, 1829-30 i pełniejszy tekst osobno, Wa. 1830), Geognostische Beschreibung von Polen, so wie der übrigen Nordkarpathen-Länder (t. 1-2 z atlasem, Stuttgart i Tübingen, 1831 i 1836) oraz skrócone tłumaczenie pol. tego ostatniego dzieła: Geologiczny opis dawnej Polski oraz krajów innych na północ od Karpat położonych (Dąbrowa 1903).

Jednym z jego najcenniejszych dzieł jest pierwsza synteza paleontologii Polski: Polens Paläontologie... (Stuttgart 1837); wśród licznych skamieniałości jako pierwszy opisał m.in. Lioceras szaflariense, Ammonites szaflarensis, Ammonites tatricus, Phylloceras tatricum i Ptychophylloceras tatricum .

Z jedną z prac Zejsznera polemizował w artykule Niektóre uwagi nad rozprawą p. Ludwika Zejsznera o temperaturze źródeł Tatrowych ("Bibl. Warsz." 1844, t.4); Tatr dotyczy również jego artykuł: Jeszcze uwag kilka o temperaturze źródeł i powietrza w Krakowie ("Bibl. Warsz." 1845, t.2). P. w swych pracach geol. pisze nieraz o ludności badanych terenów, o pasterstwie karpackim itp.Rozprawy P. o budowie geol. i paleontologii Polski stanowiły znaczny postęp w stosunku do prac jego poprzedników. Jego bogate zbiory geol. i paleont., przechowywane na UW, spłonęły we wrześniu 1939 podczas niem. bombardowania Warszawy. P. został upamiętniony przez paleontologów nazwami 9 gatunków zwierząt kopalnych, np.: Elipsocephalus puschi Orłowski, Spirifer puschi Sobolew, Leda puschi Alth.Dzieci P. spolszczyły się całkowicie, a on sam uważał Polskę za swą drugą ojczyznę, choć nie opanował dobrze pol. języka. W 1831 został członkiem Towarzystwa Warsz. Przyjaciół Nauk.

Lit. - A.M. Pą [gowski] : Wspomnienie o Jerzym Bogumile Puszu i pracach jego naukowych. "Bibl. Warsz." 1847, t.2. - "Pravda", Br. 17 V 1968 (Ján Baran). - "PSB" 29, 1986 (Antoni S. Kleczkowski). - "SBP" 1987 (Zbigniew Wójcik).

---