watra (Nie okreslony) |
|
watra. Termin używany w całych Karpatach, a nawet dużo szerzej; także i w
gwarze podhalańskiej. Oznacza on ognisko, np. w szałasie, ale także każde
ognisko poza nim, choć niektórzy pasterze rozróżniali: watra to ognisko w szałasie, a gdzie indziej to ogień. Z gwary
podh. przeszło słowo watra do pol. języka lit., ale jako oznaczenie każdego
ogniska, zwł. dużego.
|
|
Watra (Nie okreslony) |
|
"Watra". Jednodniówka Harcerskiej Rady Spisza. Wydana w Krakowie w lipcu
i w sierpniu 1962, w formie drukowanej gazety. Red.: Ewa Lipska i Jan Majda.
Różnorodna tematyka spiska i tatrz. oraz harcerska (dotycząca letnich obozów
harc. na Spiszu Pol.).
|
|
Watra (Nie okreslony) |
|
"Watra". Rocznik wydawany nieregularnie przez Studenckie Koło
Przewodników Górskich w Krakowie od 1978 do 1986 (t.7); w 1992 t.8, 1996 t.9.
Zaprojektowana jako zbiór materiałów szkoleniowych poświęconych głównie
Beskidom i Tatrom, "Watra" publikowała również dużo prac dotyczących in. gór i
także oryg. prace o charakterze nauk. i przedruki prac naukowych. Tematyka
tatrz. i podtatrz. występuje we wszystkich tomach. Autorzy: od...
|
|
Watra Podhala (Nie okreslony) |
|
"Watra Podhala". Podh. czasopismo regionalne, wydawane w Nowym Sączu
przez Mieczysława Cholewę w 1936, nr 1 i 2. Tematyka podh. i tatrz., także
nowosądecka.
|
|
watrzysko (Nie okreslony) |
|
watrzysko. W gwarze podh.: miejsce po wypalonym ognisku, po »
watrze, lub miejsce, gdzie stale pali się watrę. W szałasie past.
w Tatrach watrzysko miało zawsze swoje stałe
miejsce: w rogu szałasu lub na jego środku.
|
|
Watycha Ludwik (Nie okreslony) |
|
Watycha Ludwik (8 VII 1909 Nowy Targ - 1 III 1976 Warszawa). Geolog,
geograf (UJ 1935 mgr), dr nauk geol. 1958, doc., pracownik Państw. Inst. Geol. w
Warszawie 1937-76 (z przerwą wojenną), taternik. Należał do najbardziej czynnych
geologów kartujących w Państw. Służbie Geol., był autorem licznych opracowań
kartogr.-inżynierskich z terenu całej Polski, współautorem szeregu arkuszy mapy
geol. Tatr Polskich 1:10 000. Wśród jego prac...
|
|
Wawrzeczkowa Cyrhla (Nie okreslony) |
|
Wawrzeczkowa Cyrhla (ok. 930-970 m). P.Duża polana z szopami u
stóp pn. stoków Sołtysich Kop, a na pr. brzegu Suchej Wody Gąsienicowej, nieco
na pd. od Drogi Balzera. Polana ta wchodziła kiedyś w skład Hali Pańszczycy.
Nazwy tej polany, zwanej dawniej także Pańszczykową Małą i Pańszczykówką
pochodzą wg tradycji lud. od dawnego jej właściciela: Wawrzek lub
Pańszczyk.
|
|
Wawrzyszowo (Nie okreslony) |
|
Wawrzyszowo, dawniej Wawryszów (702 m); Vavrišovo; - ; Vavrisó. S.
Wieś nad zach. brzegiem rzeki Biała Lipt., przy drodze z Gródka Lipt. do
Przybyliny. Powstała w XIII lub XIV w., wymieniona po raz pierwszy w 1346.
Mieszk. 653 w 1980. W XIX w. mieszkańcy mieli pastwiska w Tatrach w Jamnickiej
Dolinie. Nazwa W. pochodzi od Wawrzyńca (Vavrinec), syna Hauka czy Polka; ten
ostatni otrzymał nadanie tych terenów już w 1230.
|
|
Ważec (Nie okreslony) |
|
Ważec (792 m); Važec; Waagsdorf; Vágfalva, Vázsecz. S. Wieś na
górnym Liptowie, na pd.-zach. od Szczyrbskiego Jeziora, w dolinie Białego Wagu,
między Tatrz. Szczyrbą a Gródkiem Liptowskim. Mieszk. 2803 w 1980.
Wieś jest wymieniona po raz pierwszy w 1286 (jako Vasych i Wazych), ale
istniała już wcześniej. Powstała na terenach nadanych Bogomerowi (Bohumirowi) w
1269 i potem należała do jego potomków z trzech rodów: Baán,...
|
|
Ważecka Dolina (Nie okreslony) |
|
Ważecka Dolina; Važecká dolina; Handeltal; Handel-völgy. S. Dolina
po pd. stronie Tatr Wysokich, ograniczona pd. graniami Krywania i Krótkiej
(pomijając orogr. lw. odnogę W.D. » Suchą Dolinę Ważecką). W.D. zbiega spod
Przełęczy Szpary ku pd. do Przedniego Handlu (ok. 2,5 km), po czym zakręca ku
pd.-wsch. i rozpłaszcza się (na pn. od Jamskiego Stawu, który znajduje się poza
W.D.).
W górnej części W.D. leży Zielony Staw...
|
|
Ważeckie Schronisko (Nie okreslony) |
|
Ważeckie Schronisko (ok. 1180 m); Važecká chata, potocznie Kertészova
chata lub Kertészova Važecká chata; Važecer Hütte, Važecer Schutzhaus; Vágfalvi
menedékház, Vázseci menedékház. S. Prywatne drewniane schronisko tur.
stojące dawniej nieco na pd.-wsch. od starej leśniczówki przy Trzech Źródłach, w
odległości kilku minut drogi od niej i po przeciwnej stronie Bielańskiej Wody,
trochę powyżej zbudowanej po wojnie szosy (Tatrz....
|
|
ważki (Nie okreslony) |
|
ważki (Odonata ). Owady nadwodne lub wilgotnych leśnych polan, o 4
wydłużonych skrzydełkach przezroczystych lub półprzezroczystych. Larwy ważek
żyją w wodach stawów, stawków i młak reglowych, polują przy pomocy tzw. maski,
tj. wysuwalnej przekształconej wargi dolnej. Okres rozwoju larwalnego w. bywa b.
długi: u niektórych gatunków nawet do paru lat.
Tatrz. w. należą do kilku rodzin, znanych z nazw potocznych: świtezianki...
|
|
wądroże (Nie okreslony) |
|
wądroże. W narciarstwie oznacza wgłębioną w teren drogę w lesie, często
stromą i krętą o wąskim dnie i ograniczoną stromymi bokami. W żargonie
narciarskim wądroże nazywa się też holwegiem.
|
|
Wąska Dolina (Nie okreslony) |
|
Wąska Dolina; Úzka dolina. S. Krótka, wąska dolina stanowiąca
dolną, wspólną część Raczkowej Doliny i Jamnickiej Doliny, mn.w. od mostu 885 m
na Raczkowym Potoku w górę do mostu 962 m na tymże potoku.
|
|
wątrobowce (Rośliny) |
|
Należą do typu mszaków (Bryophyta). Są to rośliny niższe, zarodnikowe. Postać
mają plechowatą lub, częściej, wyglądają jak łodyżki trochę dziwnie ulistnione.
Rozmnażają się przez zarodniki lub wegetatywnie przez rozmnóżki. Rosną w
miejscach wilgotnych, cienistych, wśród skałek, kamieni, po brzegach potoków, na
humusie itp. Wykazują zróżnicowanie na gatunki "wapienne" i "granitowe".
Występują, zależnie od gatunków, w...
|
|
Wdowiak Szymon (Nie okreslony) |
|
Wdowiak Szymon (1934 Warszawa). Geolog (UW 1961 mgr), taternik (od 1954),
alpinista (od 1959), publicysta, fotografik, operator i reżyser filmów
dokumentalnych, głównie górskich.
W Tatrach w 1959 uczestniczył w I zim. przejściu całej Grani Tatr od
Zdziarskiej Przełęczy do Huciańskiej Przełęczy (w 19 dni).
Prowadził też w Tatrach badania nad » śnieżnikami i pisał o nich, np.
Współczesne resztkowe lodowczyki firnowe...
|
|
Weber Rudolf (Nie okreslony) |
|
Weber Rudolf (16 X 1843 Poprad - 10 II 1915 Budapeszt), brat » Samuela
Webera. Spiskoniem. poeta i prozaik piszący w spiskiej gwarze niem., autor
licznych artykułów i prac z dziedziny etnografii i przeszłości Spisza, z zawodu
nauczyciel (prof. w ewang. gimazjum w Budapeszcie 1870-1910). Od 1876 ogłaszał w
niem. czasopismach spiskich swoje spiskoniem. wiersze gwarowe, niektóre o
tematyce tatrz.; zbior. wydanie: Z_pserscher Liederbronn (Bp. 1896,...
|
|
Weber Samuel (Nie okreslony) |
|
Weber Samuel (26 III 1835 Poprad - 18 V 1908 Biała Spiska). Spiskoniem.
badacz dziejów Spisza i Tatr, jeden z najbardziej zasłużonych działaczy tur. na
Spiszu. Od 1861 do śmierci był pastorem ewang. w Białej Spiskiej.
Jako historyk zajmował się dziejami Spisza i ogłosił z tej dziedziny wiele
wartościowych prac. Są wśród nich osobne książki o dziejach poszczególnych miast
spiskich, np. o Białej Spiskiej: Geschichte der Stadt Béla...
|
|
Weigel Kasper (Nie okreslony) |
|
Weigel Kasper (10 VI 1880 Lwów - 3 VII 1941 tamże, zamordowany przez
hitlerowców). Wybitny pol. geodeta, od 1912 prof. Politechn. Lwow. Po I wojnie
świat. współpracował przy wytyczaniu granicy państw. w Tatrach. Jako pierwszy w
Polsce rozpoczął prace kartograficzne metodą fotogrametr., i to w Tatrach: w
1917 w Dolinie Roztoki i w 1918 w otoczeniu Morskiego Oka. Po przerwie, wraz z
innymi podjął podobne prace nad mapą fotogrametr. całych Tatr...
|
|
Weisz von Dercsényi Johann (Nie okreslony) |
|
Weisz von Dercsényi Johann, także Weiss i Derczeni (16 V 1755 Sobota
Spiska - 30 VI 1837 Mukaczewo, Ruś Zakarpacka, obecnie Ukraina). Spiskoniem.
lekarz (studia w Wiedniu, dr 1780), od 1782 nacz. lekarz (fizyk) komitatu
zemplińskiego, zajmował się także mineralogią, zbierał okazy mineralog. w
Tatrach.
Przyjaźnił się z hr. Stefanem Csáky, którego był gościem w Smokowcu w 1794,
1796 i 1797; robił stamtąd wycieczki w Tatry z Tomaszem...
|
|
wełnianki (Nie okreslony) |
|
wełnianki (Eriophorum ), z rodziny Turzycowatych (Cyperaceae
). Rośliny mokradłowe, trawopodobne, ale nie trawy. Kwiatostan w. to kłosek,
w którym zamiast okwiatu sterczą drobne szczecinki. Szczecinki te po
przekwitnieniu kłoska przekształcają się w długie, wiotkie, jedwabiście lśniące
białe włosy, tworzące puszysty pęk na kłosku. Od tych włosów właśnie pochodzi
nazwa w.; u podh. górali w. zwane są romantycznie:...
|
|
Werner Władysław (Nie okreslony) |
|
Werner Władysław (? Warszawa - 10 IV 1982 tamże). Fotoreporter,
fotografik. Walczył w Powstaniu Warsz. w 1944, potem był w obozie jenieckim. Po
wojnie wrócił do Warszawy i pracował tam jako fotoreporter Centr. Agencji Fot.
(CAF), a ok. 1951 osiadł w Zakopanem. Jego fotoreportaże z Tatr i Podtatrza Pol.
pojawiały się w licznych czasopismach, a fotografie z tego regionu w wielu
książkach i albumach. Stał się jednym z czołowych fotografików...
|
|
Wernher Georgius (Nie okreslony) |
|
Wernher Georgius, także Werner, Wernherus, Vernerus itp. (ok. 1497
Paczków na Śląsku - 1567 Preszów). Niem. humanista i poeta. Uczył się we
Wrocławiu, potem studiował na uniw. w Krakowie uzyskując tam w 1519 stopień
bakałarza. Następnie był nauczycielem w Koszycach i Preszowie.
Od 1527 uczestniczył w walkach na Węgrzech po stronie Ferdynanda I Habsburga.
Jako król. radca w 1535-40 podróżował wielokrotnie w misjach dyplomatycznych do...
|
|
Wesołowski Jerzy (Nie okreslony) |
|
Wesołowski Jerzy (1921 Warszawa - 1993 tamże). Turysta górski, taternik,
alpinista. Ekonomista (prof. dr), kier. zakładu w warsz. Inst. Finansów. W
czasie II wojny świat. pod okupacją niem. był żołnierzem AK i walczył w
Powstaniu Warszawskim. Turystykę górską uprawiał od 1950 w lecie i zimą, był
kierownikiem rajdów górskich. Od 1960 był członkiem Klubu Turystów Górskich, a
od 1966 Pol. Klubu Górskiego i jego prezesem w 1978-83. Działał...
|
|
Weszter Paul (Nie okreslony) |
|
Weszter Paul (ok. 1840? Wielki Sławków? - po 1914). Spiskoniem. rodzina
Weszterów była osiadła w Wielkim Sławkowie na Spiszu, w pobliżu Popradu. Paul
Weszter od ok. 1880 prowadził w Wielkim Sławkowie osiedle tur. » Park Wesztera,
początkowo sam, potem ze swym szwagrem Michałem Guhrem sen. Obaj oni wspólnie z
ich szwagrem, Samuelem Nitschem z Wielkiej Łomnicy, w 1888 założyli Tatrz.
Polankę. Od nazwiska W., jako seniora założycieli, nazwano...
|
|
Wesztera, Park (Nie okreslony) |
|
Wesztera, Park (ok. 690 m); Weszterov park; Park Weszter, Weszter Park;
Weszter-park. S. Osiedle tur. we wsi Wielki Sławków na Spiszu, przy
drodze z Popradu do Starego Smokowca. Był to hotel (Hotel Weszter) w dużym
parku, który obecnie jest obiektem chronionym. Hotel postawił » Paul Weszter ok.
1880, a w 1886 dokupił sąsiedni teren, na którym założył park. Weszter prowadził
to osiedle najpierw sam, potem ze swym szwagrem, Michałem Guhrem...
|
|
Weyberg Zygmunt (Nie okreslony) |
|
Weyberg Zygmunt (3 VIII 1872 Warszawa - 30 III 1945 Mądralin k. Otwocka).
Chemik, mineralog, krystalograf i petrograf, w 1912-36 prof. Uniw. Lwow., w
1936-39 prof. UW. Autor prac nauk. i podręczników, a także artykułów
pop.-naukowych. Szereg jego prac nauk. dotyczy Tatr, np. Przyczynki do
petrografii trzonu krystalicznego tatrzańskiego ("Pam. TT" 23, 1902 i 24,
1903 oraz "Pam. Fizjogr." 11, 1907), Słów kilka o skaleniach tatrzańskich...
|
|
Węgierska Wieś (Nie okreslony) |
|
Węgierska Wieś (608 m); Uhorská Ves. S. Wieś na Liptowie, na lw.
brzegu Wagu, między Mikułaszem Lipt. a Gródkiem Lipt.; 444 mieszk. (1980).
Pierwsza wspomniana w dokumentach miejscowość na Liptowie, w 1230 (wtedy po węg.
Mogiorfolu, potem Magyarfalu). Za swe wojenne zasługi otrzymali ją wtedy Beucha,
Hauch i Polko (» Szentiványi, ród) od węg. króla Andrzeja II. Pierwotnie W.W.
obejmowała wielki obszar ziemi, na którym powstały...
|
|
węglarstwo (Nie okreslony) |
|
węglarstwo (wypalanie węgla drzewnego) istniało niegdyś w Tatrach w
związku z hutnictwem i wraz z upadkiem tego ostatniego (» górnictwo i hutnictwo)
zanikło. Duże ilości węgla drzewnego zużywały huty w Jaworzynie Spiskiej i
Kuźnicach jeszcze w XIX w., a także w Kościeliskiej Dolinie i Chochołowskiej
Dolinie. Na potrzeby hut leżących poza Tatrami, ale blisko nich (np. na Orawie)
również wypalano węgiel drzewny w Tatrach. Zachowały się...
|
|
Wiadomości Ziem Górskich (Nie okreslony) |
|
"Wiadomości Ziem Górskich". Miesięcznik wydawany w Warszawie w 1939 (nry
4-9) jako kontynuacja » "Biuletynu Związku Ziem Górskich". Red.: Kazimierz
Pawlewski.
|
|