E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Tatry» Jaskinie tatrzańskie» Powstanie jaskiń

POWSTANIE JASKIŃ


  
W jaskini Małej w Dol. Mułowej
fot. Sądecki Klub
Taternictwa Jaskiniowego

Jaskinia (def) - to naturalna, osłonięta od góry próżnia skalna, z wylotem na zewnątrz, dostępna dla człowieka.

Ze względu na czas powstania jaskini w stosunku do czasu powstania skały, w której jaskinia powstała, jaskinie dzielimy na:

1. Jaskinie Pierwotne - powstałe równocześnie z powstaniem skały.

Jaskinie lawowe - przy łagodnej erupcji wulkanu ze stożka wulkanicznego spływają liczne potoki lawowe. Zaprzestanie działalności wulkanu powoduje zaprzestanie dostarczania lawy do potoku. Ponieważ potok stygnie najpierw w warstwie zewnętrznej, dochodzi do wypłynięcia lawy z warstwy wewnętrznej i utworzenie pustki. Jaskinie lawowe mają charakter lekko nachylonych rur, o różnej średnicy. W jaskiniach tych często występują nacieki syngenetyczne - czyli powstałe równocześnie z powstaniem jaskini (zastygła kapiąca lawa ze stropu - syngenetyczne stalaktyty, nakapana lawa na spągu - syngenetyczne stalagmity).

2. Jaskinie Wtórne - powstają po powstaniu skały. Jest ich zdecydowanie więcej niż jaskiń pierwotnych, a dzielą się na:

Jaskinie tektoniczne - powstałe na spękaniach, szczelinach, uskokach, odspojeniach skał np. wskutek osuwisk. Szczególnie strefa uskoków jest predysponowana do tworzenia się tego typu jaskiń. Strefa uskoków jest mocno strzaskana, co sprzyja usuwaniu przez wodę rumoszu i tworzeniu się jaskiń. Przykładem takich jaskiń są jaskinie powstałe w Beskidach, w piaskowcach.

Jaskinie pseudokrasowe - powstałe tylko częściowo wskutek rozpuszczania skał przez wodę. Jedyną jaskinią pseudokrasową w Polsce jest jaskinia w miejscowości Mechowo koło Pucka. Powstała ona w następujący sposób: warstwa piasku o miąższości około 1,5 m została pokryta warstwą źle zdiagenezowanego wapnia. Przez warstwę wapienia przesączała się woda jednocześnie nasycając się kwaśnym węglanem wapnia. Dochodząc do warstwy piasku z wody wytrącał się węglan wapnia powodując spajanie luźnego piasku. W tych miejscach powstał piaskowiec o spoiwie wapnistym, tworząc rodzaj kolumn. Niespojona warstwa pozostałego piasku została później wypłukana przez wodę, tworząc między kolumnami jaskinię. Jaskinia ma charakter labiryntu.

Jaskinie krasowe - powstają na skutek procesów krasowych, które polegają na rozpuszczaniu przez wodę niektórych skał zwanych krasowiejącymi. Termin pochodzi od słowa kras lub karst, rodem ze Słowenii.

Krasowieniu ulegają następujące skały:

  • sól - Kopalnia w Wieliczce,
  • gips - Niecka Nidziańska,
  • dolomit - bardzo słabo ulegający procesom krasowym, mimo iż składem bardzo zbliżony jest do wapieni (Ca, Mg) CO3
  • wapień - tworzy bardzo trwały kras i 99% obszarów krasowych jest wapiennych.

Aby powstały zjawiska krasowe powierzchniowe i podziemne potrzebne są warunki strukturalne i klimatyczne. Woda, aby móc krążyć w skałach potrzebuje spękań. Pierwotnie przesącza się przez drobne spękania, potem przepływa, a gdy drogi przepływu powiększają się, następuje nasilenie procesów rozpuszczania i erozji (więcej wody, większa powierzchnia do rozpuszczania). Erozja nasila się dzięki niesionym przez wodę okruchom mineralnym różnej wielkości: okruchy te ścierają skałę, kruszą ją, powodując nie tylko wyniesienie osadów, ale też zwiększenie powierzchni rozpuszczania.

Głównym składnikiem wapienia jest kalcyt - CaCO3. Ponad to wapień jest zanieczyszczony innymi składnikami, głównie ilastymi.

Wapień ulega rozpuszczaniu na skutek działania wody i zawartego w niej dwutlenku węgla CO2, który to 300-tu krotnie zwiększa rozpuszczalność wapienia.

Reakcja rozpuszczania wygląda następująco:

CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(HCO3)2

Wskutek tej reakcji kwaśny węglan wapnia rozpuszczany jest w wodzie, a na miejscu pozostaje frakcja ilasta zwana w jaskiniach gliną jaskiniową, a na powierzchni zwietrzeliną krasową (m.in. terra rosa jest pozostałością z wietrzenia wapieni w klimacie gorącym).

Reakcja jest odwracalna, gdy dojdzie do nasycenia roztworu nie dochodzi już do rozpuszczania wapieni, a w sprzyjających warunkach może dojść do wytrącenia węglanu wapnia z wody i krystalizacji kalcytu.

Szybkość rozpuszczania zależy od klimatu, a to wiąże się ściśle z ilością i temperaturą krążącej wody. Od temperatury zależy też ilość rozpuszczonego w wodzie dwutlenku węgla. Obecność w wodzie dużej ilości kwasów humusowych również sprzyja rozpuszczaniu wapieni.


źródło:
Sądecki Klub Taternictwa Jaskiniowego (http://www.sktj.com.pl/)











Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024