Gąsienica-Tomków Józef

Gąsienica-Tomków Józef (1887 Zakopane - ok. 1942 tamże lub Poronin). Przewodnik i ratownik tatrz.

Zaczął się wybijać jako przewodnik tatrz. już w 1906, kiedy otrzymał od razu klasę II. Przewodnikiem kl. I został w 1911. Dokonał pierwszych wejść na Żabiego Mnicha  (w 1907), Kaczą Turnię  (1907) i Żabią Lalkę  (1908), a wśród jego nowych dróg były m.in.: wariant na pd. ścianie Ostrego Szczytu  (1906), zejście z Zadniego Mnicha  na Przełączkę pod Zadnim Mnichem  (1907), Ganek  pn.-wsch. granią (1907), Grań Fajek (1908) i zejście wsch. granią Niebieskiej Turni  (1908).

Po Tatrach chodził z wieloma wybitnymi taternikami, z Januszem Chmielowskim , Jerzym Maślanką , Mieczysławem Karłowiczem  i in. Karłowicz opisał wycieczkę na Ostry Szczyt pod przewodnictwem Józefa Gąsienicy-Tomkowego w artykule W jesiennem słońcu ("Tat." 1908, nr 3). Józef Tomków był też przewodnikiem i nauczycielem Mieczysława Szczuki  w początkach uprawiania przez niego taternictwa. W 1922 był dzierżawcą schroniska na Gąsienicowej Hali .

Brał udział w wyprawach ratunk. TOPR od 1909 i był już wtedy uważany przez Zaruskiego  za członka TOPR , ale ślubowanie złożył dopiero w 1930. W 1933 uczestniczył w ciężkiej wyprawie zim. po Wincentego Birkenmajera  na Galerię Gankową , a jeszcze w 1940 był czynny w akcjach TOPR.

Za przeprowadzanie przez Tatry Polaków uciekających na Węgry w czasie II wojny świat. został przez gestapo uwięziony i potem zamordowany albo w zakop. "Palace", albo na cment. w Poroninie.

Dla uczczenia Józefa Tomkowego w 1908 Stefan Komornicki  i Jerzy Żuławski  zaproponowali dla Ciemnosmreczyńskiej Turni  (wówczas jeszcze nie nazwanej) nazwę Józkowa Turnia, która jednak nie utrzymała się, natomiast upamiętniają go Tomkowe Igły  (w Niżnich Rysach ), nazwane tak w 1954.

---