| spiski komitat (Nie okreslony) |
| |
spiski komitat; Spišský komitát; Comitat Zips, Zipser Komitat, Zipser
Gespanschaft; Szepes megye, Szepes vármegye; łac. comitatus Scepusiensis.
Jednostka adm. dawnych Węgier, obejmująca » Spisz; istniała od II poł. XIII w.
do 1918. W 1918-22, w Czechosłowacji, jednostka ta istniała nadal jako spiska
żupa (Spišská župa). Stolicą komitatu była Lewocza.
|
|
| spiskie, starostwo (Nie okreslony) |
| |
spiskie, starostwo. Starostwo obejmujące niegdyś tę część Spisza, która
od 1412 aż do 1769 była wskutek zastawu we władaniu Polski, a więc okręg
lubowelski (Lubowla, Podoliniec i Gniazda z przynależnymi wsiami) i tzw. "13
miast spiskich" (» historia). Siedzibą starostów spiskich była Lubowla.W 1769
wojska austr. zajęły owe "13 miast spiskich" (bez okręgu lubowelskiego) i
włączono je w dniu 5 XI 1772 do Węgier, natomiast okręg lubowelski...
|
|
| Spiskie Turniczki (Nie okreslony) |
| |
Spiskie Turniczki; Mačacie veže, dawniej Mačie veže; Katzentürme;
Macska-tornyok. S. Dwie turnie w bocznej grani, która odgałęzia się od
Spiskiej Grzędy ku pd.-zach. Bliżej tej ostatniej znajduje się wyższa turnia:
Zadnia Spiska Turniczka (Zadná Mačacia veža, Zadná Mačia veža, Čierna veža;
Schwarzer Turm, Hinterer Katzenturm; Fekete-torony, Hátsó-Macska-torony). Na
końcu owej bocznej grani wznosi się niższa turnia: Skrajna...
|
|
| spisko-orawski, powiat (Nie okreslony) |
| |
spisko-orawski, powiat. Obejmował części Spisza i Orawy przyznane Polsce
decyzją Konferencji Ambasadorów państw alianckich z 28 VII 1920, składał się
więc z dwóch oddzielnych obszarów, odgraniczonych od siebie powiatem
nowotarskim. Siedziba p. s.-o. znajdowała się poza jego terenem, w Nowym Targu.
Powiat ten istniał od 15 X 1920 do 1 VII 1925, kiedy go zniesiono, a jego tereny
przyłączono do powiatu nowotarskiego.Przez cały czas istnienia p....
|
|
| Spismichałowa Czuba (Nie okreslony) |
| |
Spismichałowa Czuba (2013, 2012 m); Zámky; Zamki, Burgberg; Zamki.
S. Najwyższe i najwybitniejsze wzniesienie w długim pn.-zach. ramieniu
Szerokiej Jaworzyńskiej.Nazwa S.Cz. pochodzi od leżącej u jej stóp
Spismichałowej Doliny. W literaturze i na mapach S.Cz. jest czasem nazywana
mylnie Zamkami, ale nazwa Zamki w rzeczywistości oznacza wybitne skały w
pn.-zach. grani S.Cz.
|
|
| Spismichałowa Dolina (Nie okreslony) |
| |
Spismichałowa Dolina; Spismichalova dolina, Michalova dolina;
Spiessmichelgrund, Spitzmichels Grund, Michels Grund. S. Najdalej ku pn.
położona, boczna odnoga Doliny Białej Wody, po jej wsch. stronie, z wylotem
nieco powyżej spływu Białej Wody z Rybim Potokiem. Na jej terenie znaych jest 13
jaskiń, z których najbardziej znana jest lodowa Jaskinia Spismichałowa.
Istnieją różne opowiadania lud., jakoby nazwa S.D. miała pochodzić od...
|
|
| Spismichałowa Jaskinia (Nie okreslony) |
| |
Spismichałowa Jaskinia (ok. 1590 m); Spismichalova jaskyňa. S. Na
pn. zboczu Spismichałowej Doliny. Wielki otwór jaskini (ok. 5 x 5 m) jest dobrze
widoczny z szosy do Morskiego Oka z okolic Wanty (przy odpowiednim oświetleniu).
Długość gł. korytarzy ok. 80 m.
Jaskinia od dawna znana pasterzom i myśliwym; wykładano w niej sól dla kozic,
które tu w zimie często przebywają. Pierwszy opisał tę jaskinię Adam Gadomski
(1923). W tylnej...
|
|
| Spismichałowy Potok (Nie okreslony) |
| |
Spismichałowy Potok. S. Płynie Spismichałową Doliną, w swym dolnym
biegu skalistym jarem, po czym wpada (jako prawoboczny dopływ) do Białej Wody,
nieco na pd.-wsch. od ujścia Rybiego Potoku i tuż powyżej mostu na Białej
Wodzie.
|
|
| Spisz (Nie okreslony) |
| |
Spisz, dawniej Spiż; Spiš; Zips; Szepes, Szepesség; łac. Scepusia.
PS. Kraina stanowiąca dorzecze górnego i środk. Popradu, górnego Hornadu
oraz pr. dopływów rz. Białki. Obejmuje wsch. część Tatr, a graniczy z Podhalem i
Liptowem. Leży przeważnie w granicach Słowacji, a tylko małą częścią (» Spisz
Polski) w Polsce.O pochodzeniu nazwy Spisza pisze się od kilkuset lat, głoszono
różne hipotezy, opublikowano liczne rozprawy....
|
|
| Spisz Polski (Nie okreslony) |
| |
Spisz Polski. P. Część Spisza, która w 1920-39 i od 1945 należy do
Polski. Obejmuje pn.-zach. część » Zamagurza Spiskiego. W 1938-39 do S.P. była
też włączona Jaworzyna Spiska z Podspadami i Tatrami Jaworzyńskimi.Miejscowości
S.P.: Niedzica, Kacwin, Niżnie i Wyżnie Łapsze, Łapszanka, Trybsz, Czarna Góra,
Rzepiska, Jurgów, Nowa Biała, Krempachy, Frydman, Dursztyn,
Falsztyn.
|
|
| Spisz Słowacki (Nie okreslony) |
| |
Spisz Słowacki. S. Część Spisza, która w 1920-39 i od 1945
znajduje się w granicach Słowacji (do końca 1992 w Czechosłowacji). Obejmuje
cały Spisz oprócz małej części Zamagurza Spiskiego należącego do Polski. W
1939-45 pol. część Zamagurza Spiskiego była przez Niemcy hitlerowskie wcielona
do republiki słowackiej ("slovenský štat").Główne miejscowości S.S.: Poprad,
Kiezmark, Biała Spiska, Stara Wieś Spiska, Lubowla czyli...
|
|
| Spiszacy (Nie okreslony) |
| |
Spiszacy. Mieszkańcy » Spisza. Do II wojny świat. byli to głównie Polacy,
Słowacy, Niemcy spiscy i Rusini, a po wojnie zasadniczo tylko Polacy, Słowacy i
Rusini, ponieważ pod koniec wojny i zaraz po niej ludność niem. na Spiszu
wyemigrowała lub została wysiedlona.W latach międzywoj. w pol. literaturze
tatern. zwykle nazywano Spiszakami taterników
spiskoniemieckich.
|
|
| Spitzkopf (Nie okreslony) |
| |
Spitzkopf. Mn.w. od poł. XIX w. zachowały się wiadomości o różnych
Spitzkopfach, którzy byli przewodnikami tatrz. i niejeden z nich figuruje wśród
zdobywców nowych dróg w Tatrach. Byli to Niemcy spiscy, przeważnie rolnicy
osiadli we wsi Nowa Leśna na Spiszu u podnóża Tatr, rzadziej z in. wsi w tej
okolicy.Martin Spitzkopf-Urban, znany też jako Urbans Martin (późniejszy
młynarz), razem z Johannem Stillem i kilkoma in. strzelcami z Nowej...
|
|
| Spitzkopf Peter (Nie okreslony) |
| |
Spitzkopf Peter (ur. 1945). Kier. wydziału ochrony przyrody w dyrekcji
TANAPu w Tatrz. Łomnicy. Publikuje artykuły dotyczące ochrony przyrody w
Tatrach, od 1973 w czasopiśmie "Vysoké Tatry".
|
|
| Spławiński Jan (Nie okreslony) |
| |
Spławiński Jan (23 VIII 1909 Kraków - 22 X 1993 Zakopane). Lekarz (studia
na UJ 1935), zakop. działacz sport., ratownik tatrz. Dyr. szpitala Ubezp. Społ.
w Szklarskiej Porębie 1945-48, dyr. dziecięcego zakładu leczniczego UJ w
Zakopanem 1948-74.W Zakopanem działał też w organizacjach wędkarskich, tur. i
narc., 15 lat jako prezes Sekcji Narc. PTT. Od 1950 był członkiem TOPR, potem
GOPR, przez wiele lat przewodniczącym jego komisji lekarskiej.
|
|
| Spławiński Stanisław (Nie okreslony) |
| |
Spławiński Stanisław (1907 - 20 IV 1978), brat » Jana Spławińskiego.
Zakop. nauczyciel (dr filoz.), przewodnik tatrz. klasy II, czł. i działacz Koła
Przewodników Tatrz. w Zakopanem. Autor źródłowej pracy (mps) o historii
sanatorium na Bystrem w Zakopanem.
|
|
| Spolok pre záchrannú službu v Tatrách (Nie okreslony) |
| |
Spolok pre záchrannú službu v Tatrách (lub Spolok záchrannej služby v
Tatrách, potocznie Záchranná služba). Organizacja ratownictwa górskiego, która
powstała w 1937 jako przekształcona kontynuacja swej poprzedniczki: Sdruženie
pre záchrannú službu v Tatrách. Siedziba w Nowym Smokowcu.Organizacja ta została
zlikwidowana w 1939 lub 1940, gdy powstał » Záchranný sbor
KSTL.
|
|
| Sport, Hotel (Nie okreslony) |
| |
"Sport, Hotel", także "Športhotel" (1284 m). S. Stoi na
Smokowieckim Siodełku, nieco powyżej obecnej górnej stacji naziemnej kolei
linowej ze Starego Smokowca. W 1927-28 Tatrzańska Kolej Elektryczna (Tatranská
elektrická dráha) dobudowała ten hotel do pierwotnej górnej stacji kolei
linowej. W 1947 hotel został zamieniony na dom wczasowy i przemianowany na
"Hrebienok".
|
|
| spory graniczne (Nie okreslony) |
| |
spory graniczne. Na Podtatrzu i w Tatrach od dawna wybuchały nieraz spory
o granicę państw. (pol.-węg., potem pol.-czechosł., czy pol.-słow.), czasem
komplikowane prywatnymi zatargami o posiadanie ziemi w terenach przygranicznych.
Oprócz drobniejszych sporów (» Pławicki Feliks), najważniejsze to długotrwały
spór pol.-węg. o część Spisza (XIII-XVIII w., właściwie spór o granice diecezji
krak.), długi » spór o Morskie Oko (z przerwami od...
|
|
| Spöttl Ignaz (Nie okreslony) |
| |
Spöttl Ignaz (1836 Wiedeń - 1892 tamże). Austr. malarz. W latach
1870-tych i 1880-tych był stałym gościem w Parku Husza w Popradzie i stamtąd
podejmował częste wycieczki w Tatry i po Spiszu.
Był jednym z założycieli Muzeum Tatrzańskiego w Wielkiej. Wiele swoich
obrazów o tematyce tatrz. i spiskiej oraz in. zbiory ofiarował temu Muzeum oraz
Muzeum Karpackiemu w Popradzie. Przyczyniał się finansowo do rozwoju Węg. Tow.
Karp. (MKE).Miał...
|
|
| spór o Morskie Oko (Nie okreslony) |
| |
spór o Morskie Oko. Był to spór między Węgrami a Polską, zaś po
rozbiorach Polski: między Węgrami a Galicją (wówczas austriacką) o tereny
przygraniczne obejmujące m.in. Morskie Oko i Dolinę Rybiego Potoku. Spór ten
zakończył się definitywnie w 1902 wyrokiem międzynarodowego sądu rozjemczego,
ale jego początki sięgają końca XVI w. (a geneza nawet XIV w.), przy czym
chodziło zrazu o obszar przygraniczny przede wszystkim na Podhalu, a...
|
|
| Spravodaj Oravského Múzea (Nie okreslony) |
| |
"Spravodaj Oravského Múzea" (Dolný Kubín). Wydawany był nieregularnie w
1980-85 (jeden lub dwa zeszyty rocznie) przez » Muzeum Orawskie w Dolnym
Kubinie, poniekąd jako kontynuacja rocznika » "Zborník Oravského Múzea". Miał
podobny charakter, ale skromniejsze rozmiary. Red.: Peter
Huba.
|
|
| Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej (Nie okreslony) |
| |
"Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej". Rocznik nauk. wydawany w Krakowie
w 1867-1939, zrazu przez Tow. Naukowe Krakowskie (1867-72), potem przez Akademię
Umiejętności, razem 73 tomy.
Już w 1867-71 w każdym tomie tego rocznika pojawiały się ważne prace
dotyczące Tatr i Podtatrza z różnych dziedzin wiedzy. Zainteresowanie Tatrami
zaznaczało się w tym roczniku również w latach nast., choć nie zawsze tak
intensywnie i regularnie jak na...
|
|
| Sprawozdanie Towarzystwa Tatrzańskiego (Nie okreslony) |
| |
"Sprawozdanie Towarzystwa Tatrzańskiego". W latach kiedy były przerwy w
ukazywaniu się »"Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego", w jego zastępstwie
wydano osobno "Spraw. TT": za lata 1885 (wyd. 1886), 1888 (wyd. 1889), 1889
(wyd. 1890) i 1890 (wyd. 1891).
Oprócz części sprawozdawczej wszystkie zawierały wyniki spostrzeżeń meteor.
(także z Tatr i Podtatrza), niektóre ponadto miały wspomnienia pośmiertne, a w
jednym były uzupełnienia...
|
|
| Sprudin Sergiusz (Nie okreslony) |
| |
Sprudin Sergiusz (2 II 1913 Stracza Mała, pow. święciański, Litwa).
Opearator i reżyser filmów dokumentalnych, od 1945 w Warszawie.
W jego obfitej twórczości (często nagradzanej) znajdują się także filmy o
tematyce tatrz. Był on autorem zdjęć (operatorem) filmów Wielki redyk
(1948) i Błękitny krzyż (1955).Następnie zrealizował (scenariusze,
reżyseria, zdjęcia) trzy krótkometrażowe filmy tatern.: Taternicy...
|
|
