| graniówka (Nie okreslony) |
| |
graniówka . Droga (przejście) granią. Bardziej znane graniówki Tatr Pol.
prowadzą nast. graniami: Grań Kościelca, Grań Fajek, Grań Czarnych Ścian, Grań
Mięguszowiecka. W Tatrach Słow.: Grań Hrubego, Grań Batyżowiecka, Grań Wideł.
Zob. też Grań Tatr.
|
|
| granit (Nie okreslony) |
| |
granit . Skała magmowa głębinowa czyli plutoniczna (błędnie wulkaniczna,
czy wybuchowa), o budowie krystalicznej, ziarnistej, składająca się z kwarcu,
skaleni i miki oraz drobnych domieszek in. minerałów. G. tatrzański jest skałą
kwaśną, barwę miewa białawą, czarniawą, czerwonawą, a najczęściej szarą. Z
granitu (wraz z gnejsami i łupkami krystalicznymi) zbudowany jest » tatrz. trzon
krystaliczny. Niektórzy geologowie nazywają granit...
|
|
| granitoidy (Nie okreslony) |
| |
granitoidy . Nazwa ogólna dla granitu i pokrewnych mu skał, jak tonality,
granodioryty i in.
|
|
| granodioryt (Nie okreslony) |
| |
granodioryt . Skała pokrewna granitowi, różniąca się nieco od niego
składem chem., a także stosunkiem budujących ją minerałów. Przykładem takiej
skały jest np. rygiel Czarnego Stawu Gąsienicowego.
|
|
| grań (Terminologia) |
| |
grań (w gwarze podh.: grań lub grania). Grzbiet szczytu lub turni, zwykle skalisty i wąski (np. pd. grań
Kościelca lub wsch. grań Żabiego Konia), czasem szeroki i trawiasty lub
piarżysty (np. grań Czerwonych Wierchów), albo też cały grzbiet na
ogół skalistego pasma górskiego (miejscami może być szeroki i trawiasty), jak
np. Grań Tatr.
Każdy szczyt ma zazwyczaj co najmniej dwie granie, które
go łączą z sąsiednimi...
|
|
| Grań Tatr (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Grań Tatr lub Główna Grań Tatr. Jest to gł. grzbiet
Tatr, który ciągnie się od Huciańskiej
Przełęczy aż po Zdziarską Przełęcz .
Topograficznie składa się z trzech odcinków: 1) Grań Tatr Zach ., tj. ich gł. grań od Huciańskiej
Przełęczy do Liliowego ; 2) Grań Tatr Wys ., tj. ich gł. grań od Liliowego do Przełęczy pod Kopą ; 3) grań biegnąca z
Przełęczy pod Kopą przez Szalony Wierch i
Płaczliwą Skałę na wierzchołek...
|
|
| grapa (Nie okreslony) |
| |
grapa . W pol. gwarach podtatrz. (podh., spiskiej i orawskiej) jest to
strome lub urwiste zbocze, grzbiet lub wzniesienie mniejsze czy większe;
podobnie w słow. gwarach podtatrz. (orawskich i lipt.).Słowo to występuje też w
nazwach geogr., częściej na Podhalu (np. Galicowa Grapa, Klusiowa Grapa, albo po
prostu Grapa lub Grapy), podobnie na Spiszu Pol., Orawie Pol. i Orawie Słow., a
w Tatrach rzadziej, ale również, np. w Liptowskich Kopach są Brdarowe...
|
|
| Gregor Alois (Ludzie) |
| |
Gregor Alois (14 VII 1892 - 11 X 1972).
Czes. klimatolog, prof. uniw. Autor licznych artykułów i prac nauk.
dotyczących klimatologii i meteorologii obszaru Czechosłowacji, wydanych w
1928-56. Wiele z nich dotyczy Tatr
, zwł.
następujące: Klimatický kalendář Starého Smokovce ("Vys. Tatry " 1932, nr
12), Podnebí Vysokých Tater (tamże 1932, nr 16), Klima Starého
Smokovce (Brno 1932),...
|
|
| Greiner Ludwig (Ludzie) |
| |
Greiner Ludwig (1796 Lichtentanne k. Zwickau, Niemcy
- 28 X 1882 Jelšava, okres Rožňava). Niem. leśnik, osiadły na Słowacji, w
1828-74 był zarządcą rozległych lasów i majątków ziemskich księcia Ferdynanda
Coburga w środk. Słowacji (Gemer) z siedzibą w Jelszawie.
W dziedzinie gospodarki leśnej był wybitnym fachowcem i autorem prac, np.
Beiträge zur Kenntniss und Verbesserung des ungarischen Forstwesens und des
Forstwesens in...
|
|
| Greisiger Michael (Ludzie) |
| |
Greisiger Michael (25 XII 1851
Folwarki=Forberg=Stráne pod Tatrami - 10 IX 1912 Biała Spiska).
Spiskoniem. lekarz (dr 1877 w Budapeszcie), od 1880 osiadły w Białej Spiskiej , z zamiłowań przyrodnik i
badacz prahistorii Spisza . B. aktywny
działacz społ. w Białej Spiskiej, a także wśród biednej ludności na Zamagurzu Spiskim i w Jaworzynie Spiskiej oraz w osadach cygańskich
w Rakusach i Krzyżowej Wsi. Przez
jakiś czas był kustoszem...
|
|
| Gresch Tibor (Ludzie) |
| |
Gresch Tibor . Spiskoniem. turysta i taternik z Białej Spiskiej .
W 1932 postawił małe prywatne schronisko Edelweisshütte (» "Szarotka ") w górnej części Doliny do Siedmiu Źródeł , a w 1936 znacznie
je rozbudował. Przy jego uroczystym otwarciu w 1936, G. wywiesił swą prywatną
"flagę Grescha": biało-niebieską z szarotką.
G. własnym kosztem i pracą wybudował w 1932-38 dwie
ścieżki prowadzące od "Szarotki": przez Rakuski...
|
|
| Greschik Viktor (Ludzie) |
| |
Greschik Viktor (29 III 1862 Lewocza - 17 VIII 1946
tamże).
Spiskoniem. botanik i historyk, z zawodu nauczyciel (od 1882 w Kiezmarku , w 1887-1914 w Lewoczy).
Prowadził wieloletnie badania flory Spisza i Tatr
, zwł. mchów i porostów,
następnie grzybów. Ogłaszał swe prace bot., przeważnie z terenu Spisza, od 1886,
gł. w niem. czasopismach spiskich; Tatr dotyczą np. Die Trüffeln der Hohen
Tátra ("Jahrb. UKV" 1898),...
|
|
| Groby (Jaskinie) |
| |
Groby; Dług. korytarzy 125 m, głębokość - 3,7
m.
Po lw. stronie komory wstępnej znajdują się trzy nisze skalne o kształcie
niby grobów i stąd nazwa jaskini. Poza góralami zwiedził ją pierwszy Gotfryd Ossowski w 1882.
|
|
| Grochmalicki Jan Gabriel (Ludzie) |
| |
Grochmalicki Jan Gabriel (24 III 1883 Błażowa k.
Rzeszowa - 15 IV 1936 Poznań).
Zoolog, prof. Uniw. Pozn. 1919-36, czł. koresp. PAU od 1929, czł. PROP od
1919, czł. zarządu Fundacji Kórnickiej i współautor jej sprawozdań.
Jego badania nauk. nie dotyczyły Tatr , ale pisał o nich, np. O wędrówkach
zwierząt ("Czas. Przyr." 1927, nr 4; tu
m.in. o pleniu Sciara
militaris), Do historji zabiegów o...
|
|
| Grodecki Roman (Ludzie) |
| |
Grodecki Roman (21 IV 1889 Rzeszów - 17 IV 1964
Kraków).
Historyk, prof. historii gosp. na UJ (1922-60), czł. PAU (1928), autor
licznych prac naukowych. W 1914-17 służył w Legionach Pol., w 1939-44
uczestniczył we Lwowie w tajnym nauczaniu.
Przed I wojną świat. był członkiem i działaczem AZS w
Krakowie, m.in. w Sekcji Narc. AZS . Tatr i Podtatrza
dotyczą jego artykuły lit., pop.-nauk. i
nauk., np. Z...
|
|
| Grodzicki Jerzy (Ludzie) |
| |
Grodzicki Jerzy (5 X 1935 Warszawa).
Geolog (UW 1959, dr 1969) i speleolog. Autor ponad 30 prac nauk., gł. z
dziedziny kartografii geol., genezy i ewolucji jaskiń , tektoniki i budowy Tatr . Członek komitetu redakc. czasopisma "Speleologia " 1967-78.
Od 1955 członek Speleoklubu Warsz. PTTK , uczestnik i
częściowo kierownik licznych wypraw i akcji jaskiniowych w Tatrach, m.in. w
związku z dalszą eksploracją Miętusiej Jaskini
(1963, 1967,...
|
|
| Grodzieńska-Jurandot Stefania (Ludzie) |
| |
Grodzieńska-Jurandot Stefania (2 IX 1914 Łódź).
Tancerka, aktorka, literatka, taterniczka
, spikerka Pol. Radia w Lublinie 1944-45. Taternictwo uprawiała gł. w
1949-56, uczestnicząc również w przejściu szeregu nowych wariantów i dróg, jak
pn.-zach. ścianą Spadowej Kopy (w 1950).
Towarzyszami jej wycieczek tatern. byli m.in.: Wawrzyniec Żuławski , Tadeusz Orłowski , W.H. Paryski .
Ogłosiła w czasopismach szereg felietonów i...
|
|
| Gromada (Ludzie) |
| |
Gromada (rodzina). Rodzina wybitnych działaczy w
środowisku górali podh. w USA: rodzice, emigranci z Podhala , » Aniela i Jan
W. Gromadowie oraz ich dzieci, urodzone w USA, » Tadeusz W. Gromada i » Janina Gromada-Kedroń . Rodzice przez wiele
lat pracowali w fabrykach w Passaic (stan New Jersey), a dzieci, wykształcone w
amer. szkołach i uczelniach (on historyk, ona romanistka), podjęły pracę w
szkolnictwie amerykańskim. Cała rodzina (rodzice...
|
|
| Gromada Aniela (Ludzie) |
| |
Gromada Aniela , z domu Pudzisz (11 III 1908 Gronków
na Podhalu - 16 VI 1984 East Paterson = Elmwood Park, stan New Jersey, USA).
Góralka podh., działaczka społeczna środowiska podh. w USA.
W 1926 wyemigrowała z Podhala do USA, gdzie w 1929
wyszła za mąż za » Jana W. Gromadę i przez
wiele lat uczestniczyła w jego działalności w środowisku góralskim. Występowała
w zespołach regionalnych śpiewu i tańca, także jako basista w kapelach...
|
|
| Gromada Jan Władysław (Ludzie) |
| |
Gromada Jan Władysław (1 IV 1905 Ostrowsko na
Podhalu).
Jeden z najwybitniejszych działaczy w środowisku podh. w USA, organizator i
członek regionalnych stowarzyszeń i artyst. zespołów podh. tamże, wydawca i red.
"Podhalanina w Ameryce " i "Tatrzańskiego Orła ".
Urodził się na Podhalu
jako syn góralskiego cieśli z Ligasówki we wsi Ząb i góralki (z domu
Luberda) z Ostrowska. Wychował się w obu tych wsiach, został krawcem...
|
|
| Gromada Tadeusz W. (Ludzie) |
| |
Gromada Tadeusz W. (30 VII 1929 Passaic, stan New
Jersey, USA), syn górali podh., » Anieli i Jana Władysława Gromadów .
Historyk, działacz społeczny środowiska podh. w USA. Prof. historii
nowoczesnej i koordynator studiów etnicznych i imigracyjnych w Jersey City State
College, sekr. generalny w Polish Institute of Arts and Sciences in America,
prezes (od 1983) Polish-American Historical Association.
Wychowany wraz z siostrą...
|
|
| Gromada-Kedroń Janina (Ludzie) |
| |
Gromada-Kedroń Janina (1931, Passaic, stan New
Jersey, USA), córka » Anieli i Jana W. Gromadów , siostra » Tadeusza W. Gromady . Romanistka (nauczycielka
języka franc. w amer. szkołach średnich), działaczka społ. w środowisku podh. w
USA.
Od dziecka występowała przez wiele lat w regionalnych
zespołach podh., organizowanych przez ojca, w widowiskach i sztukach podh.,
m.in. jako tancerka i skrzypaczka (w kapelach góralskich). W...
|
|
| Gronik (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Gronik; Grzbiet (876 m) i osiedle w Zakopanem na pn. od Buńdówek , a na pd. od Skibówek, między Miśkowcem a Potokiem zza Bramki .
|
|
| Gronik (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Gronik ; Poniżej pd.
stoków G. znajdują się Trzy Źródła .
Zboczami G. biegnie jedna ze znakowanych ścieżek tur., wiodących na Krywań. W
1944, w czasie Słow. Powstania Nar., na stokach G. przy zbudowanym tam bunkrze
partyzanckim rozegrała się krwawa walka, w której zginął m.in. taternik dr Zoltán Brüll . Po wojnie bunkier został
zrekonstruowany i umieszczono koło niego tablicę pamiątkową (przy wspom.
ścieżce).
|
|
| Gronik (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Gronik; Jest tu ośrodek wypoczynkowy dla
lotników. Pełna nazwa tego osiedla brzmi: Nędzów Gronik (w dopełniaczu:
Nędzowego Gronika), ale jest rzadko używana. Czasem ta ostatnia nazwa jest
błędnie stosowana na oznaczenie pobliskiej Nędzówki .
|
|
| Gronikowski Jan (Ludzie) |
| |
Gronikowski Jan (1851 Zakopane - ?). Góral
zakopiański, leśny (gajowy), w 1870-1900 jeden z bardziej znanych przewodników
tatrz. W 1877 miał klasę II, w 1886 klasę I, a w 1900 już nie był czynnym
przewodnikiem.
W 1873 prowadził na Lodowy Szczyt , a w 1879 na Łomnicę . Chodził też po Tatrach z drem Tytusem Chałubińskim (np. w 1878 na Rysy ), a w 1881 był z Ludwikiem Chałubińskim na Młynarzu . Razem z Bartkiem Obrochtą w 1881 przez...
|
|
| gronostaj (Nie okreslony) |
| |
gronostaj (Mustela erminea ), z rodziny łasicowatych
(Mustelidae ). Niewielkie b. drapieżne zwierzątko, ssak żyjący we
wszystkich piętrach roślinności aż po turniowe do samego wierzchołka Gierlachu.
Futerko ma w lecie rdzawobrunatne na grzbiecie, białe na brzuszku; w zimie jest
całkowicie białe, tylko sam koniec ogonka czarny. G. żywi się drobnymi ssakami:
myszami, ryjówkami, nornicami itp. Zręcznie wspina się po drzewach, b....
|
|
| groń (Nie okreslony) |
| |
groń . W gwarze podh.: wyniosły brzeg rzeki lub potoku, albo grzbiet
między dwoma strumieniami. Zdrobniałą formą jest gronik.
Te terminy topogr., groń i gronik, stały się nieraz nazwami
geogr., ale częściej na Podtatrzu, niż w samych Tatrach, np. Gronik we wsi
Kościelisko, Gronik w Zakopanem, Gronik na stokach Krywania, wieś Groń na
Podhalu, wzgórze Groń w zach. grzbiecie Osobitej. Od nazwy wsi Groń...
|
|
| Groński Stanisław (Ludzie) |
| |
Groński Stanisław , pierwotne nazwisko Wróbel (9 IX
1907 Drohobycz - ok. 10 VIII 1957 w Alpach); pochodził z góralskiej rodziny ze
wsi Groń na Podhalu. Taternik i alpinista, prawnik i handlowiec, pracował w
kolejnictwie.
W 1928-39 był jednym z wybitniejszych taterników.
Najpierw, 1928-32, uprawiał taternictwo w lecie, dokonując wielu pierwszych
wejść, np. w 1929 od pn. na Rozdziele, w 1930 pn.-wsch. ścianą Hińczowej Turni oraz...
|
|
| Grossman Hugo (Ludzie) |
| |
Grossman Hugo (1 IX 1896 Kraków - 14 V 1945 Lwów).
Taternik , narciarz wysokogórski, sport.
działacz narc., od 1924 kier. działu rotograwiury Drukarni Nar. w Krakowie.
W Tatrach bywał od
dzieciństwa. Studiów na UJ (geografia i prawo) nie ukończył z powodu powołania
do służby w wojsku austriackim. Zwolniony z wojska zamieszkał w Zakopanem
1918-24, a od 1924 w Krakowie.
W 1921-25 był jednym z...
|
|
|
