E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane
Zakopane
AktualnościAktualności
Turystyka, wypoczynek Turystyka, wypoczynek
   Spacery po ZakopanemSpacery po Zakopanem
   Aktywny wypoczynekAktywny wypoczynek
   Wycieczka wirtualnaWycieczka wirtualna
   Ciekawe miejsca Ciekawe miejsca
      ZabytkiZabytki
      MuzeaMuzea
      GalerieGalerie
      KościołyKościoły
      PozostałePozostałe
      PomnikiPomniki
   Kalendarz wydarzeńKalendarz wydarzeń
   Imprezy kulturalneImprezy kulturalne
   Imprezy sportoweImprezy sportowe
   Kamera na GiewontKamera na Giewont
   Kamery on-lineKamery on-line
Miasto Zakopane Miasto Zakopane
   Historia Historia
   Dojazd do ZakopanegoDojazd do Zakopanego
   KlimatKlimat
   FolklorFolklor
   KulturaKultura
   ArchitekturaArchitektura
   Powiat tatrzanskiPowiat tatrzanski
   Urzad miastaUrzad miasta
   StatystykaStatystyka
   Galeria zdjecGaleria zdjec
Informator turysty Informator turysty
   Plan ZakopanegoPlan Zakopanego
   AptekiApteki
   KościołyKościoły
   Banki / BankomatyBanki / Bankomaty
   Stacje paliwStacje paliw
   PKS/BUS/TAXIPKS/BUS/TAXI
   Telefony / InstytucjeTelefony / Instytucje
   Gdzie dobrze zjeśćGdzie dobrze zjeść
   Gdzie się zabawićGdzie się zabawić
   Gdzie spaćGdzie spać
   Kino / TeatrKino / Teatr
   Sport / RekreacjaSport / Rekreacja
Forum dyskusyjneForum dyskusyjne

Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Zakopane» Miasto Zakopane» Folklor

Folklor

 
Rodzina Jarząbków z ul. Kasprusie (1902 r.) (fot. arch. Muzeum Tatrzańskiego)

Jedną z największych atrakcji Zakopanego i regionu Podhala jest autentyczny i żywy folklor góralski, kultywowany na codzień w wielu miejscowych rodzinach. Powstał jako wynik syntezy ludowej kultury polskiej z elementami słowackimi, madziarskimi i bałkańskimi i jest spokrewniony z kulturą wszystkich krain karpackich. Najlepiej zachowała się gwara góralska (w samym Zakopanem dość zniekształcona) - specyficzny dialekt języka polskiego, w którym pozostało wiele archaizmów staropolskich, sąsiadujących z licznymi naleciałościami słowackimi i bałkańskimi. Charakteryzuje się ona m.in. tzw. mazurzeniem (cz, sz, ż, ch wymawiane jako c, s, z, k, zaś rz jako ż), akcentowaniem pierwszej sylaby i proklityków, ścieśnioną wymową o i a, rozróżnianiem w wymowie h i ch i wieloma archaizmami leksykalnymi.

Obrzędowość góralska w znacznym stopniu wytworzyła się pod wpływem specyfiki geograficznej i gospodarczej (izolacja kulturowa, przewaga hodowli nad rolnictwem). Życie w ciężkim klimacie i warunkach górskich implikowało kult siły fizycznej i sprytu, przy jednoczesnym mocnym przywiązaniu do własnej ziemi i przy widocznej ksenofobii. Wiele obyczajów powstało w związku z migracyjnym pasterstwem tatrzańskim, będącym pochodną wpływów XIV-XV-wiecznej kultury wołoskiej. Do dziś owce wypasane są przez podhalańskich górali zarówno w Tatrach, jak i w innych regionach górskich.

Owce wędrujące na pastwisko w Tatrach.
Lata 30-te XX w.
(fot. arch. Muzeum Tatrzańskiego)
     
Pasterze w Tatrach
(fot. archiwum)
 

  
Strój góralski
(fot. archiwum)

Strój górali jest podobny do tego, jaki używany jest w całych Karpatach. Mężczyźni noszą obcisłe, zazwyczaj jasne spodnie, haftowane kolorowo w okolicy bioder i kostek, białe, płócienne koszule zapinane pod szyją spinkami, na to skórzane serdaki lub białe cuchy, obszywane kolorową lamówką, narzucane na ramiona. W użyciu są także cuchy brązowe oraz od XIX w. czarne kurtki, wywodzące się z mundurów austriackich. Na głowie płytki kapelusz z okrągłym rondem, o główce otoczonej paskiem z naszytymi muszelkami, na nogach kierpce - skórzane buty, wiązane wokół łydek rzemieniami. Strój kobiecy niegdyś był mniej ozdobny - suknia w jednolitych kolorach, szarym lub granatowym, na niej biały "rańtuch" (fartuszek), jasna bluzka, skromnie haftowany serdak, jednokolorowa chusta na głowę, kierpce. W końcu XIX w. pod wpływem mody strój kobiecy upodobnił się do krakowskiego: wprowadzono kolorową spódnicę w kwiaty, podobnie jak chusta szytą przeważnie z "tybetu", gorset wyszywany cekinami, kierpce zostały zastąpione przez sklepowe buty. Strój góralski w Zakopanem noszony jest zwykle przez starszych przy okazjach świąt kościelnych i uroczystości rodzinnych, a także na występach zespołów regionalnych.

Pod wpływem kontaktów z góralami zza Tatr znacznej madziaryzacji uległa w ciągu ostatnich 100 lat muzyka i taniec góralski. Ten ostatni, ukształtowany na halach pasterskich i w ciasnych izbach góralskich, kultywowany jest w dużym stopniu dzięki działalności zespołów regionalnych, a także na uroczystościach rodzinnych, choć tu często starsi w jednej izbie tańczą tradycyjne tańce góralskie, a w drugiej młodzież bawi się po swojemu, w rytmach dyskotekowych. Tańcem wyłącznie męskim jest "zbójnicki", mający charakter tańca wojennego, zaś różne odmiany "drobnego" i "krzesanego" są tańczone parami. Tradycyjnie taniec był popisem jednej tylko na raz pary, otoczonej kręgiem widzów. Obecnie częściej tańczy kilka par, a do reguły należy wprowadzanie do tańca rytmów niegóralskich - czardasza, polki, nawet walczyka. Tradycyjna kapela, czyli muzyka góralska składa się z instrumentów smyczkowych: I skrzypce (prym), czasem w podwójnej obsadzie, grają melodię prowadzącą, II skrzypce (sekund) i basy (rodzaj małej wiolonczeli) akompaniują. Obecnie w zespołach regionalnych częściej widać składy zwiększone. Instrumentami solowymi są także gęśle (rodzaj ludowych skrzypiec), dudy, piszczałki i trombity. Niegdyś popularne, w XIX w. prawie zanikły, obecnie stanowią ozdobę występów estradowych.

     
Tancerze góralscy
(fot. archiwum)

Kompromisem między tradycją a nowoczesnością jest działalność zespołów, grających muzykę góralską w rytmie disco-polo, a także coraz popularniejsze łączenie nut podhalańskich z muzyką regge, jazzem i rockiem.

Występy zespołów i kapel regionalnych odbywają się w sali Tatrzańskiego Ośrodka Swojszczyzny, w karczmach regionalnych, a także niektórych pensjonatach i domach wczasowych.


źródło:
Archiwum Muzeum Tatrzańskiego











Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024