Takiego wydarzenia dawno na Podhalu i w jego stolicy nie było. 26 maja na nowotarskim rynku uroczystą przysięgę złoży 250 żołnierzy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich im. gen. Mieczysława Ludwika Boruty-Spiechowicza w Rzeszowie.

Będzie to uroczystość poprzedzona mszą w ludźmierskim sanktuarium, połączona z paradą wojskową, pokazem wyszkolenia i patrolowania, koncertem orkiestry wojskowej i kapeli Trebuniów-Tutków. Ma przyjechać kilkuset gości (obecność potwierdził już metropolita krakowski, abp Stanisław Dziwisz), a mieszkańcy są zaproszeni na wojskowy piknik z grochówką. Będzie to powrót do przeszło stuletniej tradycji drużyn strzeleckich.

I kolejny symptom poprawy klimatu współpracy między Nowym Targiem a Zakopanem. Święto 21. Brygady jest bowiem dwudniowe, a pierwszą jego część, 25 maja, gościć ma z kolei stolica Tatr. Na parkingu przy ul. 3 Maja odbędzie się wtedy po południu pokaz sprzętu i uzbrojenia zakończony koncertem orkiestry garnizonowej na placu Niepodległości, capstrzykiem przed Urzędem Miejskim i nadaniem tytułu Honorowego Podhalańczyka. Wieczorem, o 19.30, przy grobach patronów na cmentarzu przy ul. Nowotarskiej odbędzie się apel poległych i złożenie wieńców.

Zbiegnie się także Święto 21. Brygady z przyjazdem do Nowego Targu członków senackiej Komisji Obrony Narodowej, której przewodniczy senator Franciszek Adamczyk. W siedzibie Euroregionu "Tatry" zostanie zorganizowana wystawa historycznych zdjęć ze zbiorów Muzeum Podhalańskiego.

Serdeczne więzi od dawna łączą elitarną jednostkę z ludźmierskim sanktuarium, gdyż Matkę Boską Ludźmierską Podhalańczycy obrali sobie za patronkę. Najelegantsze wojsko wraz z orkiestrą i kompanią honorową przyjeżdża do Ludźmierza nawet dwa razy w roku, na Dożynki Podhalańskie i w rocznicę urodzin gen. Andrzeja Galicy, twórcy i patrona podhalańskich pułków, który - formując wojsko, służąc Polsce na frontach trzech wojen i w powstańczych walkach - przeszedł swoją cierniową drogę, niejedną też przeżył gorycz.

Na samym przedzie // Galica jedzie, // śtyry tysionce chłopców wiedzie. // Śtyry tysionce chłopców-góroli, // Hej, z ciupagami na Moskoli!... - któż nie słyszał i nie nucił strof najpopularniejszego z podhalańskich marszów (bez względu na spory historyków, ilu tych chłopców naprawdę było); któż nie podziwiał wojska w kapeluszach z piórkiem, w pelerynach z szarotkami na wyłogach?

Był jednak czas, kiedy pamięć o generale Galicy niemal zanikła, niewiele brakowało, by problemem stała się identyfikacja jego grobu w Bęczkowicach koło Piotrkowa Trybunalskiego.

Doktor Wincenty Galica z Zakopanego to krewniak generała, inicjator ekshumacji i powtórnego pochówku Podhalanina. Ojciec doktora Galicy i generał byli kuzynami, a samego doktora z dowódcą łączą nieocenione zasługi dla ruchu regionalnego.

Doczesne szczątki generała - kości i resztki ubrań - w metalowej już trumnie, w bagażniku samochodu dr. Galicy w 1973 r. wróciły na Podhale. Generał Andrzej Galica to nie tylko legenda i symbol polskich walk niepodległościowych okresu dwóch wojen, ale też jeden z tych światłych synów Podhala, którzy z sercem i oddaniem współtworzyli przed wiekiem podhalański ruch regionalny, piórem i wiedzą walcząc o lepszy byt swoich ziomków.

Urodzony właśnie 27 listopada 1897 r., w Białym Dunajcu, po ukończeniu elitarnego gimnazjum im. Nowodworskiego w Krakowie i odbyciu służby wojskowej - inżynierską wiedzę zdobywał w politechnikach Lwowa i Wiednia.

Budowniczy kanału Odra-Wisła wkrótce zaczął tworzyć oddziały w ramach Związku Strzeleckiego i wszedł w kontakt z Józefem Piłsudskim. Sformowane przez niego dwie kompanie strzeleckie wkrótce zasiliły powstające legiony. Andrzej Galica - już w randze kapitana - został dowódcą batalionu w Suchej Beskidzkiej. Po wybuchu I wojny walczył o wolną Polskę w III brygadzie. Awansował na majora, potem podpułkownika. Gdy w roku 1918 doszło do rozwiązania legionów Piłsudskiego, podpułkownik z Podhala został internowany na Węgrzech. Wróciwszy z obozu, awansowany do stopnia pułkownika, rozpoczął werbunek żołnierzy do wojska polskiego na Podhalu.

Organizowaniu przez niego siedmiu kompanii strzeleckich towarzyszył duży entuzjazm społeczny. Potem gen. Galica tworzył brygadę podhalańską, złożoną z czterech pułków strzelców i został generałem brygady. Walki na froncie rosyjskim w 1920 roku to kolejny etap jego wojskowej służby.

Dzięki jego zabiegom pułki podhalańskie przywdziały regionalne mundury, a ich orkiestry dęte zaczęły grać głośne potem w całej Polsce marsze podhalańskie. Gdy jednak w 1931 roku Piłsudczyk i PPS-owiec wypowiedział się odważnie przeciwko "rządowi pułkowników" - został przeniesiony w stan spoczynku. Kupił liche włości pod Piotrkowem Trybunalskim i gospodarował na nich, tęskniąc za rodzinnym Podhalem. Przed wybuchem II wojny narodowi służył jeszcze jako poseł i senator wsławiony odważnymi wystąpieniami.

Ostatni epizod jego walecznego żywota to udział w Powstaniu Warszawskim. Ranny wrócił do mająteczku pod Piotrkowem. Tam co prawda doczekał wyzwolenia, lecz krótko cieszył się wyśnioną Niepodległą. Śmierć zabrała go w czerwcu 1945 roku.

Zostały jednak po generale-góralu nie tylko dowody jego męstwa, ale też dzieła literackie. (ASZ)

Fot. Anna Szopińska