Z okazji rozpoczęcia obchodów Roku Karola Szymanowskiego pojawiły się kontrowersje na temat tego, którą to rocznicę i czego obchodziła "Atma" - zakopiański dom kompozytora i siedziba jego muzeum, stanowiąca oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Pytanie nie jest łatwe, a odpowiedź - różna, w zależności od tego, o "jaką" "Atmę" chodzi.

Jako budynek

Dom, w którym znajduje się muzeum Szymanowskiego, powstał nie później niż w 1894 r., gdyż - jako nie opisany i jeszcze bez numeru konskrypcyjnego - jest umieszczony na planie Zakopanego w "Almanachu Tatrzańskim" Jana Grzegorzewskiego, opatrzonym datą 1894, a wydanym rok później. Jego właścicielem jest Józef Kaspruś Stoch, który pracował jako snycerz przy budowie Witkiewiczowskiej "Koliby", w 1892 r. ożenił się z Anną Stopkówną i zarobiwszy na budowie nieco grosza - zainwestował w dom, który miał pełnić poza mieszkalnymi, także funkcje pensjonatowe. Z ok. 1895 r. pochodzi znajdująca się w archiwum Muzeum Tatrzańskiego fotografia (ofiarowana w 1960 r. przez Wiktorynę Kostkową, nr. sygn. AF/5944/MT/IV-002), opisana na odwrocie jako późniejsza "Atma", letnisko państwa Ciechanowskich. Za odnalezienie zdjęcia i udostępnienie kopii Muzeum Karola Szymanowskiego serdecznie dziękuje dr. Zbigniewowi Moździerzowi. A więc budynek Muzeum Szymanowskiego ma ponad 110 lat.

Jako "Atma"

Według informacji, przekazanych mi przez dawną właścicielkę "Atmy" - zmarłą w 1987 r. Zofię Walczakową, wybudowany przez jej ojca dom, początkowo parterowy i z odkrytą werandą, w 1926 r. został zmodernizowany (wodociąg, kanalizacja, prąd elektryczny) i powiększony o piętro, a na balkonie willi od strony ul. Kasprusie pojawił się napis "Atma". Nazwa została nadana przez dwie niezidentyfikowane letniczki, mieszkające wtedy w pensjonacie, zarządzanym przez Annę Stochową, wdowę po budowniczym willi. Słowo to wywodzi się z sanskrytu i oznacza błogostan duszy. A więc nazwa "Atma" ma ponad 80 lat.

Jako dom Karola Szymanowskiego

Choć po raz pierwszy kompozytor był tu w 1923 r. na weselu Zofii Stochówny ze Stanisławem Walczakiem, to zamieszkał w tym domu - wynająwszy willę od Heleny ze Stochów Obrochtowej - dopiero 24 października 1930 r. "Mamunieczko najdroższa" - pisał tego dnia do matki. - "Oto właśnie pierwszy wieczór siedzę nareszcie u siebie! Skromny, góralski dom (niedaleko "Czerwonego Dworu"), ale b. miły i przytulny. Mam 4 pok. Sypialny, jadalny, gabinet i mały gościnny. Oprócz tego porządny pokoik dla Felka i kuchnia. W gabinecie sofa dla jeszcze jednego ewent. gościa. Bardzo mi się tu podoba. Gazdowie znani tu, porządni ludzie (Obrochtowie - synowiec Bartka). W listopadzie 1935 r. wyjechał do Francji, a lekarze zadecydowali, że zdrowie Karola Szymanowskiego już nie pozwala na dalszy pobyt w Zakopanem. W 1936 r. zakopiańska "rezydencja" kompozytora została zlikwidowana. A więc mieszkał tu Szymanowski ponad 5 lat.

Jako Muzeum Karola Szymanowskiego

Po próbach wykupienia willi przez siostrzenicę Karola Szymanowskiego Krystynę Dąbrowską w 1962 r., po inicjatywie prasowej Zdzisława Sierpińskiego z 1967 r. i kilkuletniej akcji społecznej zbiórki składek pieniężnych, prowadzonej przez Jerzego Waldorffa - willa została przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne kupiona od Zofii Walczakowej w 1972 r. Dwa lata później przekazana została Muzeum Narodowemu w Krakowie, które po dokonaniu remontu urządziło w niej - jako swój oddział - Muzeum Karola Szymanowskiego, uroczyście otwarte 6 marca 1976 r. A więc muzeum istnieje w Atmie ponad 30 lat.
MACIEJ PINKWART

Otwarcie Muzeum Karola Szymanowskiego w "Atmie" (6 marca 1976) Fot. St. Łopatka