Chochołów to nadgraniczna wioska podhalańska, położona w dolinie potoku Czarny Dunajec przy szosie prowadzącej z Zakopanego do Czarnego Dunajca. Graniczy ona z północy z niewielką wioską Konikówką, od wschodu z miejscowością Wielkie Ciche a od południa z Dzianiszem i Witowem. Od zachodu Chochołów sąsiaduje przez granicę państwową z miejscowością Sucha Hora (Sucha Góra), która z położoną nieco dalej Hladovką (po naszemu: Głodówką) wchodziły niegdyś w zasięg państwa polskiego.

Historia

Osadnictwo dotarło na tereny Chochołowa w połowie XVI stulecia. Pierwszy sołtys wsi, Bartłomiej Kluska, nazywany Chochołowskim, otrzymał przywilej sołecki od króla Zygmunta III w 1592 r. za zasługi z czasów wojen moskiewskich toczonych za króla Stefana Batorego. W rodzie tym sołectwo utrzymywało się przez kilka pokoleń.

W czasie okupacji niemieckiej Chochołów był ważnym ośrodkiem partyzanckim i kurierskim. Stąd pochodził m.in. Stanisław Frączysty, który przeprowadzał w 1941 r. przez granicę marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, powracającego z Budapesztu przez Chochołów do Polski. W pobliżu przejścia granicznego w Chochołowie - Suchej Górze w 1992 r. odsłonięto pamiątkowy obelisk, upamiętniający te akcję. Jednym z organizatorów partyzantki, współdziałających z Frączystym przy sprowadzeniu Śmigłego był Karol Skorusa, potomek powstańca z 1846 r. W 1942 r., dokładnie w 92 rocznicę Powstania Chochołowskiego, Niemcy dokonali masowych aresztowań wśród członków miejscowej placówki ZWZ, z których wielu zginęło w obozach zagłady.

Przy wjeździe do Chochołowa od strony Czarnego Dunajca, po prawej stronie drogi stoi figura św. Jana Nepomucena, odwrócona tyłem do Czarnego Dunajca (podobno w ramach retorsji za uczestniczenie przez mieszkańców tej wsi w tłumieniu Powstania Chochołowskiego).

Warto odwiedzić

W centrum Chochołowa stoi murowany neogotycki kościół p.w. św. Jacka, pochodzący z lat 70 XIX w., który został tu wybudowany w miejscu XVII-wiecznego kościoła drewnianego. Fundatorem nowej świątyni był znany na Podhalu kaznodzieja, pochodzący z Chochołowa ks. Wojciech Blaszyński, który zresztą zginął wskutek wypadku na placu budowy. Przed kościołem znajduje się kamienny obelisk upamiętniający Powstanie Chochołowskie.

Naprzeciw kościoła w zabytkowym góralskim domu jest Muzeum Powstania Chochołowskiego, przedstawiające nie tylko dzieje zrywu powstańczego, ale prezentujące interesujące zabytkowe okazy kultury materialnej Podhala.

W centrum wioski można spotkać również ładną drewnianą studnię, przy której turyści chętnie się fotografują.

Szczególnie podziwiane są w Chochołowie drewniane domy, pięknie zdobione i przyciągające oko jasnym kolorem (od corocznego mycia w okresie poprzedzającym Wielkanoc). Są one przeważnie ustawione szczytami do drogi wiodącej przez wieś. Ciekawym zabytkiem jest "Chałupa z jednej jedli" (Chochołów nr 24) - dom Anny Styrculi, ze ścianą frontową wybudowaną przed przeszło stu laty rzeczywiście z jednego, ogromnego pnia jodłowego, ściętego na leżącym w pobliżu Chochołowa wzgórzu Ostrysz.

W pobliżu Chochołowa warto spędzić trochę czasu w tutejszej pięknej okolicy. Już nieco za wsią przy drodze wspinającej się do Wielkiego Cichego roztacza się wspaniały widok na Tatry Zachodnie. Z prawej strony (od wschodu) wznoszą się wzgórza Cyrhlica (896 m) i Kotelnica (858 m). Nieco dalej na południe od Chochołowa wznosi się do góry grzbiet, który prowadzi na górę Ostrzysz (1023 m) i dalej w stronę Gubałówki. Na południowy zachód od wsi wiją się wzdłuż granicy wzgórza odchodzące od Magury Witowskiej, natomiast północno-zachodnie tereny otaczające Chochołów to pola uprawne i klasyczne nadgraniczne bagniste bory.

Imprezy kulturalne

W Chochołowie, jako ze jest to jeszcze bardzo tradycyjna wioska góralska, odbywają się latem różnorakie festyny i imprezy folklorystyczne. Na stałe zapisał się już w Chochołowie konkurs "Góralskie Nucicki", który ma na celu nie tylko promocję góralskiej muzyki, lecz przede wszystkim jest świetnym pretekstem do angażowania w góralskie tradycje muzyczne przedstawicieli najmłodszego pokolenia Podhalan. Młodzi muzycy, którzy dopiero oswajają się z góralskimi basami i gęślami (skrzypcami) mogą tutaj próbować swych sił w towarzystwie swoich mistrzów: ojców, braci, wujków lub dziadków.

Powstanie Chochołowskie

Chochołów był jedną z siedmiu wsi, których mieszkańcy weszli w posiadanie terenów w Tatrach i pod nimi, m.in. w dolinie, która od tej właśnie wsi otrzymała nazwę Chochołowskiej. Długotrwały proces, nieuczciwość kolejnych pełnomocników i opieszałość władz austriackich w załatwianiu słusznych pretensji górali przyczyniła się w znacznym stopniu do wybuchu w 1846 r. Powstania Chochołowskiego. Miało być ono częścią zrywu niepodległościowego, przygotowywanego przez Edwarda Dembowskiego w Galicji. Akcja na szerszą skalę została odwołana, ale chochołowianie o tym nie wiedzieli. 21 lutego 1846 r. organista Jan Kanty Andrusikiewicz i wikary Leopold Kmietowicz poprowadzili około 500 górali z Chochołowa i kilku okolicznych wsi do powstania. Zakończyło się ono na kilku antyaustriackich gestach (rozbrojenie posterunku granicznego i celnego, obalenie słupów granicznych) i zostało stłumione przez wojsko oraz oszukanych przez władze górali z Czarnego Dunajca i okolicy. Jednak w świadomości społecznej Chochołów stał się symbolem góralskiego patriotyzmu. Niewątpliwie stało się tak dlatego, że przecież w tym samym czasie wybuchła słynna "rzeź galicyjska" - inspirowana przez Austrię rebelia antyszlachecka. Na tym tle antyaustriacka demonstracja chochołowian stała się ewenementem, który zwłaszcza w latach bezpośrednio poprzedzających I wojnę światową stał się częstym tematem literatury i publicystyki.