| Chochołowska Polana (Hala - Polana) |
| |
Chochołowska Polana; Przed II wojną świat. stało tu
wielkie schronisko tur., spalone podczas wojny przez Niemców, aby nie mogli z
niego korzystać partyzanci . Po wojnie
wybudowano tu nowe, wielkie schronisko PTTK.
Stojąca na Ch.P. mała drewniana kaplica była zbudowana po II wojnie świat. na
potrzeby filmu o Janosiku. Stoją tu też liczne budynki past., ale pasterstwo
jest tu zachowane tylko w ograniczonym zakresie. Baca przebywa w...
|
|
| Chochołowska Szczelina (Jaskinie) |
| |
Chochołowska Szczelina lub po prostu
Szczelina; Dług. korytarzy ok. 2320 m, deniwelacja 60 m. OD 1931 do 1953
była to najdłuższa znana jaskinia Tatr Pol
. i całej Polski (obecnie trzynasta).
Dolny otwór odkryli Gross i Stanisław Kopkowicz w 1938,
zwiedzili jednak tylko niewielki odcinek (120 m). W 1951 górny otwór odkrył Kazimierz Kowalski i zbadał położone za nim
partie. W tym samym roku grotołazi krakowscy w partiach za dolnym...
|
|
| Chochołowski Potok (Woda) |
| |
Chochołowski Potok; Powstaje w górnej części Chochołowskiej Doliny z połączenia Wyżniego Chochołowskiego Potoku z Jarząbczym Potokiem . Płynie przez
Chochołowską Dolinę, a potem - przybierając w swym dolnym biegu nazwę Siwej Wody - łączy się w Roztokach z Kirową Wodą , dając w ten sposób początek Czarnemu Dunajcowi .
Wody potoku ginące pod ziemią w rejonie Wyżniej Bramy Chochołowskiej
wypływają na powierzchnię w...
|
|
| Chochołowski Potok, Wyżni (Woda) |
| |
Chochołowski Potok, Wyżni; Płynie z górnej części Wyżniej Chochołowskiej Doliny , spod Wołowca . Łącząc się z Jarząbczym Potokiem , daje początek Chochołowskiemu Potokowi .
|
|
| Chochołowskie Powstanie (Inne) |
| |
Chochołowskie Powstanie ("poruseństwo
chochołowskie").
Zbrojne wystąpienie w Chochołowie górali
z Chochołowa i okolicznych wsi (Ciche, Dzianisz, Witów ), 21-23 II 1846, przeciwko władzom
austr., zorganizowane przez » Jana Kantego
Andrusikiewicza i » ks. Józefa Leopolda
Kmietowicza . (Zob. też Głowacki Michał
i Goslar Julian .) Miało się zacząć
równocześnie z ogólnonarodowym powstaniem w ówczesnej Galicji, jednakże termin...
|
|
| Chochołowskie Wywierzysko (Woda) |
| |
Chochołowskie Wywierzysko lub Wielkie Chochołowskie
Wywierzysko, także Chochołowskie Źródło lub Wielkie Chochołowskie Źródło;
Wywierzysko w Chochołowskiej Dolinie ,
tworzące mały stawek (10 x 12,5 m, głęb. 1,6 m), z którego woda wypływa dwiema
strugami do pobliskiego Chochołowskiego Potoku
. Wydajność: przeciętnie ok. 500 litrów sek. (wahania od 150 do 600
litrów sek.).
Wywierzysko to odwadnia masyw Kominiarskiego...
|
|
| Chochołowskie Wywierzysko, Małe (Woda) |
| |
Chochołowskie Wywierzysko, Małe lub Małe
Chochołowskie Źródło;
Małe wywierzysko w Chochołowskiej Dolinie po zach. stronie Chochołowskiego Potoku , naprzeciw Wielkiego Chochołowskiego Wywierzyska .
Wydajność M.Ch.W.: ok. 20 litrów /sek.; woda odpływa do pobliskiego
Chochołowskiego Potoku. Woda tego wywierzyska pochodzi zapewne z Głębowca , a częściowo dochodzi drogą
podziemną z wyższego biegu Chochołowskiego Potoku, który...
|
|
| Chochołów (Miejscowość) |
| |
Chochołów; Ch. był założony w 1592 i otrzymał wtedy
prawo wypasu w Tatrach : » Chochołowska Hala . W 1846 w Ch. wybuchło » Chochołowskie Powstanie .
|
|
| Choczańskie Wierchy (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Choczańskie Wierchy lub Choczańskie Góry, także
Pasmo Choczańskie;
Dawni geografowie i kartografowie czasem włączali Ch.W. do Tatr , inni (nawet współcześni) zaliczają do
Ch.W. równie niesłusznie większy lub mniejszy kawałek Tatr Zach . Niektórzy geografowie czy geolodzy
w sposób zupełnie dziwaczny odcinają od Ch.W. ich zach. część i zaliczają ją do
Wielkiej Fatry, która znajduje się po przeciwnej stronie doliny
Wagu.
|
|
| chodnik (Nie okreslony) |
| |
chodnik . W gwarze podh.: ścieżka, drożyna, także w
Tatrach.
|
|
| choroba górska (Nie okreslony) |
| |
choroba górska lub choroba wysokościowa. Występuje na dużych
wysokościach, nawet u ludzi dotąd zupełnie zdrowych. Objawy: ogólne osłabienie,
szybkie męczenie się, złe samopoczucie, ból głowy, bezsenność (niekiedy
senność), przyśpieszenie tętna (czasem jego nieregularność lub zanik), bladość
lub sinica, utrudnienie oddychania i zaburzenia jego rytmu, brak apetytu,
nudności, wymioty, czasem krwotoki (zwł. z nosa), zawroty głowy,...
|
|
| Choromański Michał (Ludzie) |
| |
Choromański Michał (22 VI 1904 Elizawetgrad=
Kirowograd, Ukraina - 24 V 1972 Warszawa).
Literat, publicysta. Do Polski przybył w 1924 i dopiero tu nauczył się dobrze
języka pol. Aby się leczyć (gruźlica płuc i kości), długo mieszkał w Zakopanem . W 1937-38 odbył podróż do
Argentyny i Afryki Zach., po czym (wbrew niektórym swym biografom) przebywał w
Polsce aż do wiosny 1940, kiedy udało mu się wydostać z okupowanej Polski. W...
|
|
| Chowaniec (Ludzie) |
| |
Chowaniec; Nazwisko góralskie występujące na Podhalu od XVII w. i bardzo tam częste, także
na Orawie Pol . i na Spiszu Pol ., np. w Jurgowie ok. 1965 było 19 rodzin z tym
nazwiskiem.
W gwarze podh. chowaniec lub chowanica to
dziecko przybrane. Na Podtatrzu Pol. (na Orawie, na Podhalu i na Spiszu) dość
częste są nazwy geogr. pochodzące od nazwiska Chowaniec:...
|
|
| Chowaniec Stanisław (Ludzie) |
| |
Chowaniec Stanisław (16 X 1925 Bukowina Tatrz.).
Rolnik na Bukowinie Tatrz ., przewodnik
tatrz. od 1966, działacz społ. i kult. na terenie swej wsi, znany gawędziarz
lud. (własna twórczość), inicjator i uczestnik corocznego festiwalu Sabałowe
Bajania na Bukowinie Tatrz. od samego początku w 1966. Jest częstym laureatem na
tym festiwalu i in. podobnych imprezach. W 1977 na konkursie krasomówczym w
Krynicy dla przewodników tatrz. i...
|
|
| Chowańców Potok (Woda) |
| |
Chowańców Potok lub Chowańcówka.
Lw. dopływ Porońca , powstający między
Toporową Cyrhlą a Brzezinami , gdzie jego łożysko - tu zwykle
suche - przecina szosę do Morskiego Oka .
Płynie ku pn., tuż na zach. od Budzowego Wierchu w Murzasichlu .
Nazwa pochodzi od nazwiska góralskiego Chowaniec .
|
|
| Chowańców Wierch (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Chowańców Wierch; Nazwa Ch.W. pochodzi od
góralskiego nazwiska Chowaniec , które jest
jednym z najczęstszych w pobliskim Jurgowie
.
|
|
| Chrien Eugen (Ludzie) |
| |
Chrien Eugen (8 XI 1896 Bańska Szczawnica - 26 III
1956 Koszyce).
Słow. prawnik i malarz. Studia malarskie odbył m.in. w ASP w Krakowie
(1933-38) i u Stanisława Gałka w Zakopanem
. Był wielkim miłośnikiem Tatr
i namalował dużo
krajobrazów tatrz., np. Mengusovské štíty, Morské Oko, Popradské pleso, Jaro
v Tatrách.
Jako notariusz pracował w latach międzywoj. przez dłuższy czas w...
|
|
| Chrobak Eugeniusz (Ludzie) |
| |
Chrobak Eugeniusz (1 VI 1939 Bielsko-Biała - 28 V
1989 w Himalajach).
Wybitny taternik i alpinista, mgr inż.
chemik.
Uprawiał taternictwo od 1958, dokonując wielu pierwszych
przejść dróg najtrudniejszych, np. w 1962 lw. filarem pn.-wsch. ściany Kazalnicy Mięguszowieckiej , co uznano za
początek przechodzenia dróg ekstremalnych w Tatrach , w 1964 środkiem tejże ściany (z Zygmuntem Andrzejem Heinrichem ) i środkiem
pd. ściany...
|
|
| chruściki (Zwierzęta) |
| |
Owady nadwodne. Larwy ich budują sobie
rodzaj małych rurek, pozlepianych z kamyczków, słomek, kawałeczków drewna,
ziarnek piasku, cząstek liści, a nawet malutkich muszelek. Cały odwłok larwy
ukryty jest w tym rurkowatym "domku", tylko z jednego końca wystaje twarda
opancerzona głowa i tułów z nogami, przy których pomocy larwa przesuwa się z
"domkiem" po dnie wód zamieszkiwanych, głównie potoków dolnego regla. Rurka
zamknięta już z obu końców...
|
|
| chrzan pospolity (Nie okreslony) |
| |
chrzan pospolity (Armoracia rusticana, A. lapathifolia, Cochlearia
armoracia ) z rodziny Krzyżowych (Cruciferae). Roślina uprawna, ale
na terenie Podtatrza zapewne od bardzo już dawna zdziczały uciekinier z upraw,
zupełnie zadomowiony. Liście dolne ma wielkie, szerokie, podługowate (dawniej po
wsiach używane do owijania osełek masła), łodygowe nieduże, zwykle zazębione lub
wcinane. Kwiaty obfite, w dużych wiechach, białe, dość...
|
|
| chrząszcze (Zwierzęta) |
| |
Owady występujące w Tatrach dosyć licznie i we
wszystkich piętrach roślinności. Wg Mariana Łomnickiego w piętrze reglowym żyje ok. 500
gatunków ch., w piętrze kosówki 106, a w piętrze hal i turni razem już tylko
67.
Ostre warunki klimatu górskiego, skrócony okres wegetacji, zwiększona
wilgotność powodują wykształcanie się u ch. (podobnie jak i u in. owadów)
specyficznych cech. Należy do nich np. melanizm: ciemniejsze niż zwykle...
|
|
| Chuda Przełączka (Przełęcze) |
| |
|
|
| chwasty (Nie okreslony) |
| |
chwasty . Rośliny niewłaściwe w danym środowisku, obcy przybysze, a także
rośliny przypłoci, rumowisk, śmietników itp. W Tatrach chwastami nazywa się
niekiedy rośliny synantropijne, aczkolwiek nie jest to całkiem słuszne. Ch.
dostają się w Tatry przypadkiem, zwykle przyniesione przez wiatr lub ptaki i
zazwyczaj występują masowo, np. osty na niektórych polanach. W pojęciu leśników
chwastami nazywa się też obce Tatrom gatunki drzew,...
|
|
| Chwaściński Bolesław (Ludzie) |
| |
Chwaściński Bolesław (6 IX 1909 Warszawa - 27 XII
1992 tamże).
Taternik i alpinista, dr inż. dróg i
mostów, autor książek i wielu prac z dziejów taternictwa i alpinizmu oraz z
zakresu praktyki i historii inżynierii.
Projektował i budował mosty, drogi i koleje w Polsce 1936-39 i 1946-53, w
Afganistanie 1939-40, Arabii Saudyjskiej 1955, Jordanii i Syrii 1956, wykładał
na Politechn. Warsz. 1953-66 i 1968-77 (od 1973 doc.) oraz na...
|
|
| Chwistek Bronisław (Ludzie) |
| |
Chwistek Bronisław (1854 lub 1856 - 24 X 1922
Kraków). Lekarz (studia w Krakowie).
Z Krynicy, gdzie był lekarzem klimatycznym, przybył do Zakopanego i tu również pełnił te obowiązki w
1888-91 i 1903-04.
W 1891 postawił sobie przy Krupówkach dwupiętrowy dom drewniany, w którym od
1892 do 1905 prowadził zakład wodoleczniczy "Hygea". (Uwaga. Po śmierci Ch. dom
ten nazwano "Gerlach", choć był już w Zakopanem in. dom o takiej samej...
|
|
| Chwistek Leon (Ludzie) |
| |
Chwistek Leon (13 VI 1884 Kraków - 20 VIII 1944
Barwisze k. Moskwy), syn » Bronisława Chwistka
.
Matematyk, logik, filozof, teoretyk sztuki, malarz. Po studiach na UJ (dr
1906) pracował naukowo i równocześnie (1909-26 z przerwami) uczył matematyki w
krak. Gimnazjum Sobieskiego, w 1914-16 służył w Legionach Pol. W 1930-41 był
prof. na Uniw. Lwow., potem wykładał na uniw. w Tyflisie, a następnie działał w
Związku Patriotów Pol. w...
|
|
| chwyt (Nie okreslony) |
| |
chwyt (zdrobn.: chwycik). W terminologii tatern. oznacza najczęściej to,
czego się chwyta taternik przy wspinaniu, a więc odpowiedni fragment rzeźby
skalnej (np. mały występ skalny, małe zagłębienie w skale lub krawędź szczeliny
skalnej), natomiast w takim znaczeniu taternicy nie używają słowa
uchwyt.
|
|
| Chybiński Adolf (Ludzie) |
| |
Chybiński Adolf (29 IV 1880 Kraków - 29 lub 31 X
1952 Poznań).
Wybitny muzykolog, zajmujący się m.in. historią muzyki pol. i muzyką ludu
pol., prof. Uniw. Lwow. 1917-41, potem w Poznaniu 1945-52, czł. PAU (1929) i PAN
(1952), czł. hon. PTT.
Znał doskonale Tatry i Podhale , był długoletnim działaczem PTT, czł.
pierwszej redakcji "Wierchów ", od 1920
bliskim współpracownikiem Muzeum Tatrz. w
Zakopanem .
Był...
|
|
| Chytil Alois (Ludzie) |
| |
Chytil Alois (1877 Kurovice k. Kromeryża w Czechach
- 1949 Praga).
Czes. wydawca, red., publicysta i działacz w dziedzinie propagandy turystyki
i balneologii, m.in. w Tatrach i na
Podtatrzu Słow. Wybitny fotograf tatrz. i autor przewodników po Tatrach. Zaraz
po I wojnie świat. osiadł przy Szczyrbskim
Jeziorze , potem w Górnym Smokowcu .
Opuścił Słowację w 1938.
Wydawał różnego rodzaju informatory i przewodniki dotyczące całej...
|
|
| Chyzer Kornél (Ludzie) |
| |
Chyzer Kornél lub Cornel (4 I 1836 Bardiów - 21 IX
1909 Budapeszt, poch. w Bardiowie).
Węg. lekarz, botanik, zoolog (arachnolog i ichtiolog), balneolog, autor
licznych prac z wszystkich tych dziedzin. Pracował m.in. w Węg. Muzeum Nar. w
Budapeszcie, jako lekarz (np. w Bardiowie w 1861), od 1892 jako kier. wydziału
zdrowia w węg. ministerstwie spraw wewn. Od 1861 czł. koresp. Węg. Akad. Nauk, w
1866 czł. Komisji Fizjogr. Tow. Nauk. Krak. Jako...
|
|
