współwłasności

współwłasności. Wspólne grunty ludności podh. w okresie osadnictwa składały się z pastwiska gromadzkiego, z łąk , lasów, dróg i torfowisk. Użytkować te w. mogli tylko ci, którzy posiadali ziemię, a wysokość uprawnień wyznaczała miara gruntowa.

Wypas bydła odbywał się wspólnie pod nadzorem pasterza gminnego lub też poszczególnych pastuchów, wysyłanych kolejno z każdego domu. Zbierali oni rano bydło i pędzili je na pastwisko, wieczorem zaś spędzali do domów. Eksloatacja w. leśnych obejmowała wyrąb drzewa, polowanie, łowienie ptactwa itp. Wszelkie zmiany dotyczące w., jak zamiana pastwiska na grunt orny, odsprzedaż pewnej części itp., wymagały zgody całej gromady i uchwalenia przez gminę.

W. pasterskie na halach były o wiele bardziej skomplikowane. Pierwotnie udział danego gazdy na hali był proporcjonalny do ilości posiadanego gruntu we wsi, z czasem jednak nastąpiło duże rozdrobnienie z powodu działów rodzinnych, skupu i sprzedaży udziałów itd., co doprowadziło do tego, że niektórzy współwłaściciele posiadali mniej niż jedną milionową część danej hali.

Hipotecznie w. te nie były określane powierzchnią przypadającą na danego współwłaściciela, lecz ułamkiem całej hali, a praktycznie określano je liczbą bydła lub owiec, do których wypasu miał prawo dany współwłaściciel. Zwyczajowo obliczało się to na ogony lub kopyta, mówiąc że dany gazda ma prawo do wypasu np. 20 owczych ogonów i 8 kopyt bydlęcych na danej hali. Niejednokrotnie gazda posyłający pewną liczbę owiec na halę nie miał już prawa do wypasu tej liczby i powinien był donająć sobie brakujący udział, czego jednak nie zawsze przestrzegano, a co z kolei doprowadziło do wysyłania na hale nadmiernej liczby owiec i bydła, i to przez takich współwłaścicieli, którzy nie mieli prawa wypasu nawet jednej owczej raci.

Z biegiem czasu część w. halnych należała dalej do górali (na niektórych halach zarządzana przez spółki pasterskie), część do PTT (potem do PTTK), część zaś - w tym dawne własności dóbr prywatnych - stała się własnością państw. (zarządzaną od chwili powstania TPN przez jego dyrekcję). W 1960 na podstawie uchwały Rady Ministrów rozpoczęto stopniowy wykup lub wymianę wszystkich w. tatrz. na rzecz TPN; akcja ta została zasadniczo ukończona w 1978. Zob. też własnościowe sprawy.

---