Szafer Władysław

Szafer Władysław (23 VII 1886 Sosnowiec - 16 XI 1970 Kraków). Wybitny botanik (systematyka i geografia roślin, fitosocjologia, paleobotanika, historia botaniki), jeden z czołowych pol. działaczy w dziedzinie ochrony przyrody, prof. UJ (1918-60), organizator i dyr. Instytutu Botaniki PAN w Krakowie (1953-61), czł. PAU od 1920 i PAN od 1952. Pod niem. okupacją organizator i rektor konspiracyjnego UJ (1942-45).

W 1923 zainicjował i wraz z Bogumiłem Pawłowskim i Stanisławem Kulczyńskim kilka lat prowadził pierwsze w Tatrach badania fitosocjologiczne, kontynuowane w nast. latach także przez innych. Rezultatem tych badań była wielka praca zbior.: Zespoły roślin w Tatrach (Die Pflanzenassoziationen des Tatra-Gebirges) ; S. jest współautorem części I, III i V tego dzieła: Die Pflanzenassoziationen des Chochołowska-Tales ("Bull. Int. Acad. Pol. Sc. Cl. Math." 1923, wsp. z Bogumiłem Pawłowskim i Stanisławem Kulczyńskim) i to samo po pol.: Zespoły roślin w dolinie Chochołowskiej ("Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU" 23 AB, 1927), następnie Die Pflanzenassoziationen des Kościeliska-Tales ("Bull. Int. Acad. Pol. Sc. Cl. Math." 1926, wsp. z B. Pawłowskim i S. Kulczyńskim) oraz Die Pflanzenassoziationen der nördlich vom Giewont gelegenen Täler (tamże 1926, wsp. z Marianem Sokołowskim).Roślinność Tatr jest też szeroko uwzględniona w wielu jego pracach obejmujących większe obszary, jak klucz bot. Rośliny polskie (Lw., Wa. 1924 i wydania nast., wsp. z S. Kulczyńskim i B. Pawłowskim), a także w dziełach zbior. wydanych pod jego redakcją, np. Flora Polski (t. 1-9, Kr. 1919-60), Szata roślinna Polski (Wa. 1959, wyd. 2 w 1972).

Prace S. z zakresu paleobotaniki dotyczą głównie Podhala i Pienin, czy też większych obszarów, ale niektóre wiążą się z Tatrami, np. Flora plioceńska w Krościenku nad Dunajcem ("Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU" 1946-47), Młodszy trzeciorzęd Podhala i jego stosunek do plejstocenu ("Biul. Państw. Inst. Geol." 1952), Plioceńska flora okolic Czorsztyna i jej stosunek do plejstocenu (Wa. 1954), Nowa flora eoceńska w Tatrach ("Kwart. Geol." 1958).

Tatr dotyczy również szereg jego pop.-nauk. publikacji bot. i in., np. Na piargu ("Wierchy" 1925), Dziesięć tysięcy lat historii lasu w Tatrach (Kr. 1966) oraz częściowo Epoka lodowa (Wa. 1946, wyd. 2 w 1950) i Z teki przyrodnika (Wa. 1964 i t. 2 w 1967).

W okresie międzywoj. i w pierwszych latach po II wojnie światowej S. był jednym z najbardziej czynnych działaczy pol. na polu ochrony przyrody. W 1920-36 i 1945-49 zajmował kierownicze stanowiska w PROP, w 1928 z jego inicjatywy powstała LOP, był twórcą i przewodniczącym Komitetu Ochrony Przyrody PAN (1956-70), był organizatorem i kier. Zakładu Ochrony Przyrody PAU i PAN (1950-61), przywiązując zawsze dużą wagę do ochrony Tatr. W 1951 był gł. inicjatorem założenia » Tatrz. Stacji Nauk. ZOP PAN w Zakopanem.

Przyczynił się wybitnie do powstania górskich parków nar. w Polsce, a po powstaniu Tatrz. Parku Nar. był pierwszym przewodniczącym jego rady (1955-56).

Ogłosił b. liczne prace z dziedziny ochrony przyrody; wiele z nich dotyczy Tatr, np. Parki Narodowe w Polsce (Kr. 1929), O Tatrzańskim Parku Narodowym (Kr. 1936), The National Parks in Poland ("Geogr. Mag." 1938). Był też redaktorem i współautorem takich dzieł zbior. jak: Skarby przyrody i ich ochrona (Wa. 1932), Ochrona przyrody i jej zasobów (Kr. 1965, 2 t.), Tatrzański Park Narodowy (Kr. 1955, wyd. 2 w 1962). Był założycielem i redaktorem naukowego rocznika "Ochrona Przyrody" (1920-65), podst. źródła wiedzy o problemach ochrony przyrody w Polsce i na świecie, oraz pop.-nauk. dwumiesięcznika "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" (1945-70).Ogłosił liczne wspomnienia pośmiertne o naukowcach związanych z Tatrami, życiorysy takich badaczy, różne sprawozdania, prace o organizacji badań naukowych itd. Pośmiertnie ukazały się jego Wspomnienia przyrodnika (Wr. 1973), dotyczące w dużej mierze również i Tatr.Był członkiem hon. różnych towarzystw nauk., w 1937 został członkiem hon. LOP.

Lit. - "Acta Soc. Bot. Pol." 20, 1949-50, nr 1 (Bolesław Hryniewiecki). - "Nauka Pol." 5, 1957 (Bogumił Pawłowski). - "Chrońmy Przyr. Ojcz." 27, 1971, nr 2 (Walery Goetel i in.). - "BUP" cz. II, 1985. - "SBP" 1987.

---