Kulczyński Stanisław (9 V 1895 Kraków - 11 VII 1975
Warszawa, poch. w Krakowie), syn » Władysława
Kulczyńskiego sen. Botanik (UJ 1918 i za granicą), działacz ochrony
przyrody, działacz społ. i polityczny.
Prof. Uniw. Lwow. 1924-41, udział w tajnym nauczaniu UJ 1944, od 1945 jeden z
gł. organizatorów i pierwszy rektor (1945-52) Uniw. i Politechn. Wrocł., prof.
Uniw. Wrocł. 1945-69. Czł. PAU (1935), współzałożyciel i pierwszy prezes Wrocł.
Tow. Nauk. (1946-50), czł. PAN (1952, w prezydium 1952-57). Działacz SD od 1945
(przewodniczący 1956-69), poseł do Krajowej Rady Nar. i do Sejmu (1946-72),
zastępca przewodniczącego Rady Państwa (1956-69).
K. poznał Tatry b.
wcześnie, gdyż rodzice w 1900-14 spędzali wakacje corocznie w Zakopanem razem z dziećmi (ośmioro),
zabierając je w miarę jak podrastały na krótsze i dłuższe przechadzki i
wycieczki w Tatry. Stanisław K. chodził na wycieczki tatrz. ze swym ojcem albo z
przew. Szymonem Tatarem młodszym, ale nie
brał udziału w wyprawach tatern. swego starszego brata Władysława
.
Przy swym ojcu wciągnął się do pracy nad pajęczakami, które dobrze poznał i
swe studia uniw. rozpoczął od zoologii (1913-14), ale potem przeszedł na
botanikę (1915-18).
Jako botanik K. zajmował się systematyką i morfologią roślin, fitogeografią,
fitosocjologią, paleobotaniką. W 1919-24 był adiunktem Ogrodu Bot. UJ; prowadził
wtedy i zaraz potem badania bot. w Tatrach, stając się współautorem wielkiej
zbior. pracy, pierwszej na temat fitosocjologii tatrz.: Zespoły roślin w
Tatrach (Die Pflanzenassoziationen des Tatra-Gebirges), ale tylko części I i III (obu wsp. z Władysławem Szaferem i Bogumiłem Pawłowskim
), tj. I. Teil:
Die Pflanzenassoziationen des Chochołowska-Tales ("Bull. Int. Acad. Pol. Sc.
Cl. Math." 1923) i po pol. Część I. Zespoły roślin w dolinie
Chochołowskiej ("Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU" 23 AB, 1927) oraz III.
Teil: Die Pflanzenassoziationen des Kościeliska-Tales ("Bull. Int. Acad.
Pol. Sc. Cl. Math." 1926).
Prowadził też sam podobne badania w Pieninach; ogłosił Die
Pflanzenassoziationen der Pieninen (tamże 1928, z nawiązaniami do
roślinności Tatr), Exkursionsführer durch die Pieninen (1928), szkic
pop.-nauk. Przyroda Pienin ("Wierchy " 2, 1924). Inne bot. prace K. mają
na ogół szerszy zasięg terytorialny, ale niejedna z nich zawiera istotne dane o
roślinności tatrz., np. Studja systematyczno-geograficzne nad gwoździkami
("Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU" 19 B, 1920), Rozmieszczenie geograficzne
lnów na ziemiach polskich ("Pam. Fizjogr." 26, 1921), Borealny i
arktyczno-górski element we florze Europy środkowej ("Rozpr. Wydz.
Mat.-Przyr. PAU" 23 AB, 1927), a także podstawowe dla roślinności Polski dzieła,
których współautorem jest K.: Rośliny Polskie, opisy i klucze.... (Lw.,
Wa. 1924 i wydania nast., wsp. z W. Szaferem i B. Pawłowskim), Flora
Polska (t. 1-3, Kr.1919, 1921, 1927), Atlas Flory Polskiej, Florae
Polonicae Iconographia (t. 2, 3, 4, Kr.1930-36).
Przez szereg lat K. ogłaszał przeglądy badań bot.
prowadzonych w Karpatach
("Wierchy" 1924-30). Jest też autorem wielkiej i ważnej monografii o
torfowiskach Polesia, ogłaszał wspomnienia pośmiertne o botanikach.K. był
również jednym z czołowych pol. działaczy na polu ochrony przyrody. W 1920-24
był sekretarzem Państw. Komitetu Ochrony Przyrody, przeorganizowanego w 1925 w
Państw. Radę Ochrony Przyrody (PROP). K. był członkiem PROP od 1931 i po wojnie
w 1945-54.O projekcie rezerwatu w Pieninach pisał parokrotnie ("Ochr. Przyr." 2,
1921 i 3, 1922; "Wierchy" 1, 1923), a także o sprawach tatrz.: Memorjał
Państwowej Komisji Ochrony Przyrody w sprawie Jaworzyny ("Ochr. Przyr." 3,
1922, wsp. z W. Szaferem), Sprawa kolejki na Kasprowy Wierch, II. Historja
sprawy ("Prosto z Mostu" 1936, nr 3). Po wojnie ogłosił: Władysław Szafer,
przodownik pracy na polu ochrony przyrody ("Ochr. Przyr." 19, 1950), O
nowym prawie ochrony przyrody w Polsce ("Chrońmy Przyr. Ojcz." 1953, nr 2).
Upamiętniony jest K. w nazwie nowego gatunku rośliny tatrz., wyodrębnionego
przez prof. B. Pawłowskiego: przywrotnik Kulczyńskiego (Alchemilla
Kulczyńskii ). W 1965 został członkiem hon. PTTK. Podobizna K. znalazła się
w 1986 na pol. znaczkach poczt. za 10 zł.
