kłusownictwo

kłusownictwo. W Tatrach było uprawiane od dawna, gł. przez górali podh. i jurgowskich; jedni i drudzy działali nie tylko po pn. stronie Tatr, lecz - po wyniszczeniu tam zwierzyny - również i po ich pd. stronie. Dla górali podh. (gł. z Zakopanego i Kościeliska) ulubionymi terenami myśl. były: otoczenie Rohaczy, Liptowskie Kopy, Krywań, okolica Hrubego Wierchu, Piarżysta Dolina, Dolina Białej Wody (m.in. Młynarz i nawet aż po Galerię Gankową). Jurgowianie przekraczali Tatry ku zach. aż po Mięguszowiecką Przełęcz, która służyła też i Podhalanom.

K. było również uprawiane przez mieszkańców pd. Podtatrza. Kłusowano w grupie Łomnicy, w Granatach Wielickich, w masywie Gierlachu i Kończystej itd. Ośrodkiem kłusowników w dawnych czasach była m.in. wieś Stwoła.

Polowano przede wszystkim na kozice, poza tym na niedźwiedzie i sarny, w późniejszych latach także na jelenie, a świstaki wykopywano na jesieni z ich nor. W II poł. XIX w. nasilenie k. w Tatrach zmalało, do czego przyczyniły się m.in.: ubytek zwierzyny, utworzenie specjalnej straży, większy ruch turystyczny.

W czasie I wojny świat. kłusownictwo wzmogło się wskutek trudności aprowizacyjnych, przebywania uzbrojonych dezerterów w górach i słabszego dozoru. W okresie międzywoj, nastąpiła poprawa, ale k. nie zanikło; górale podh. polowali wtedy w otoczeniu Bobrowca, w Rohaczach, w Cichej Dolinie Liptowskiej, w Liptowskich Kopach itd. Po II wojnie świat. (zwł. po utworzeniu TANAPu i TPNu) k. z bronią zdarza się nadal, wykopywanie świstaków wciąż się utrzymuje.

Najsłynniejszymi kłusownikami w dawnych czasach byli Tomasz Tatar Myśliwiec, Sabała i Łysy Janek (Jan Budz). Z dawnych przewodników tatrz. niejeden poznał Tatry najpierw jako kłusownik: Jędrzej Wala starszy, Maciej Sieczka, Szymon Tatar starszy i wielu in. (do niedawno zmarłych włącznie).

Prawdziwe i zmyślone przygody myśliwskie kłusowników tatrz. opisywali Maksymilian Nowicki, Stanisław Witkiewicz, Kazimierz Tetmajer, Stanisław Barabasz, Tadeusz Malicki i in. Istnieją w literaturze również i opisy wypraw kłusowniczych, zorganizowanych nie przez górali, np. Władysława Koziebrodzkiego Polowanie na kozice w Tatrach ("Kłosy" 1875 i "Łowiec" 1888).

---