Archiwum fotografii w Museo Nazionale della Montagna w Turynie posiada ogromny zbiór zdjęć, które pozwalają zwiedzającym odbyć podróż w czasie do miejsc niedostępnych na świecie i odkryć ewolucję technik fotograficznych. Niniejsza wystawa prezentuje odbitki wykonane techniką fotochromu – techniką wymyśloną w Szwajcarii w XIX wieku, która łączy elementy litografii z fotografią w celu uzyskania kolorowych odbitek. W ostatnich dwudziestu latach XIX wieku, wydawnictwo Orell Füssli z Zurichu opatentowało technikę fotolitograficzną Photochrom, która pozwalała na otrzymanie kolorowych odbitek z czarno-białego negatywu na płytce, przy wykorzystaniu techniki chromolitografii.
WYSTAWA MUSEO NAZIONALE DELLA MONTAGNA Z TURYNU W MUZEUM TATRZAŃSKIM
Zanim jednak technika reprodukcji fotografii kolorowej stała się powszechna i wykorzystywana na poziomie przemysłowym, firma Orell Füssli wyczuła powszechną „potrzebę koloru” odbiorców. Rynek klientów stanowili głównie podróżnicy pochodzący z warstwy średniej, którzy dzięki nowym środkom transportu mogli podróżować po całej Europie, zarówno do krajów śródziemnomorskich, jak i odbywać podróże transatlantyckie. A jako pamiątkę z podróży przywozili kolorowe fotografie.
W 1889 roku utworzono spółkę Photochrom Co., która w 1895 roku przekształcona została w Photoglob (od niej wywodzi się znak „P.Z.”), która zajmowała się sprzedażą odbitek fotochromowych, sprzedawanych jako „fotografie o naturalnych kolorach”, pomimo że kolory dodawane były techniką litograficzną, a nie utrwalone na samej odbitce. Nowością był kolor, lub też raczej połączenie koloru z techniką fotograficzną, „oszałamiająca całkowita nowość, nieoceniona w dzisiejszych czasach”, która zapewniła sukces. Brak jednoznaczności w prezentacji i sprzedaży fotochromów doprowadziło do powstania w ciągu dwóch dekad (1890-1910) trzydziestu tysięcy podmiotów w 45 państwach. Była to „wizualna konkwista” świata, do której nie zaliczyły się nawet duże studia fotograficzne tamtego okresu, takie jak Alinari we Florencji, Sommer w Neapolu lub Adolphe Braun czy Goupil&Cie we Francji. W katalogu sprzedaży za rok 1911, czyli jeszcze przed regresem, związanym między innymi z ograniczeniem wyjazdów turystycznych spowodowanym wybuchem pierwszej wojny światowej, brakowało tylko Argentyny (z wyjątkiem Buenos Aires), krajów Ameryki Południowej, Afryki równikowej i dużej części Azji, południowo-wschodniej Azji oraz Japonii.
Kwestie sprzedaży zostały podporządkowane obrazom dobieranym według schematu kompozycyjnego typowego dla firmy Photoglob. Firma nie wprowadzała znaczących zmian ani zróżnicowania tematów i przedstawień miejsc już ogólnie przyjętych. Zresztą, ze względu na wielu różnych wydawców działających w różnym czasie w różnych miejscach, należało ustalić sztywne kanony konstruowania obrazów: „Schematy lektury przestrzeni wciąż powtarzane, zgodne z zasadami, które umożliwiają obiektywne obrazowanie, nie poprzez kulturę i interpretację autora”.
W ten sposób można zrozumieć, dlaczego przeprowadzano tak wiele poprawek: fotomontaże, dodawanie lub usuwanie osób czy innych elementów. Wszystko w celu dodania przedstawieniom prawdopodobieństwa czy podobieństwa. Zabiegi takie nie miały charakteru tylko dekoracyjnego lecz miały ożywić lub upiększyć kompozycje.
Dzięki kompleksowej strukturze firma Photoglob Co, prawdziwa nowoczesna firma handlowa, zapewniła sobie różnorodną i zróżnicowaną produkcję nowych tematów, nie rezygnując jednak z motywów już utrwalonych. Zaczęła od fotochromów małoformatowych, przedstawiających drzewa, lasy i kwiaty Szwajcarii, następnie przechodziła do kolorów bardziej błyszczących i żywych, wykorzystywanych do ilustracji miejsc coraz dalszych i bardziej egzotycznych, w formatach Extra i Panorama.
Wachlarz tematów obejmował również destynacje turystyczne najczęściej odwiedzane w Europie. Do nich wkrótce dołączyły Ameryka, Bliski i Daleki Wschód, Północna Afryka i kolonie Imperium Brytyjskiego. Motywy gór, szczególnie Alp, ich infrastruktura turystyczna oraz drogi żelazne, które zmieniały wygląd pejzaży, znane już wcześniej z odbitek graficznych, stanowią prawie 25% całości tej produkcji.
Firma Orell Füssli, prawdziwa nowoczesna firma handlowa, której produkty i strategie handlowe oraz produkcyjne były wynikiem wewnętrznego planu logistycznego, zakupiła archiwa lokalnej i zagranicznej konkurencji, pojedyncze fotografie oraz serie fotografii znanych lub mniej znanych autorów w celu stworzenia własnego archiwum. Projekt ten został zrealizowany, a ponadto fotografowie zatrudnieni przez firmę i wysyłani do różnych zakątków świata dokumentowali piękno przyrody, ciekawostki architektoniczne i kolekcje dzieł sztuki.
W ten sposób został zakupiony zbiór znakomitego zakładu w Zurichu, archiwum Schroeder & Cie. Z połączenia tych dwóch firm w roku 1895 powstała spółka Photoglob Co. Rok później opublikowała ona techniką fototypii i kalotypii bogatą kolekcję odbitek monochromatycznych z negatywów ze zbioru Schroedera. Wiele z nich posłużyło również do produkcji fotochromów, dlatego dzisiaj istnieją obie wersje tych samych motywów.
Również ze względu na aspekt handlowy otwierano oddziały w różnych krajach, dzięki czemu powstała zróżnicowana i wciąż rozszerzana rozległa sieć dystrybucji, która obejmowała Szwajcarię, Europę, docierała nawet na Daleki Wschód. W 1893 roku został otwarty londyński oddział Photochrom Zürich Co. Ltd. W 1897 roku, po wejściu Photochromu na rynek amerykański, został otwarty oddział w Detroit. Firma Detroit Photographic Company działała tylko na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady, zajmując się początkowo dystrybucją a później również produkcją. W 1897 r. dołączył do niej amerykański fotograf William Henry Jackson, wzbogacając zbiory archiwum firmy o około 10.000 negatywów przedstawiających amerykańskie krajobrazy. Wśród nich znajduje się seria poświęcona Yellowstone National Park, zrealizowana w okresie, kiedy Jackson był członkiem United States Geological and Geographical Survey of the Territories.
Sponsor wystawy: Compagnia di San Paulo
Patronat honorowy
Janusz Majcher, Burmistrz Miasta Zakopane
Sponsorzy wystawy w Muzeum Tatrzańskim:
TARPIK, Mała Szwajcaria, Samanta
|