Leon Barszczewski (1849-1910) – wybitny podróżnik, fotograf i badacz krajów wschodu pochodził z polskiej rodziny patriotycznej. W wyniku represji po powstaniu styczniowym, wcielony został do szkoły kadetów w Kijowie i w późniejszym okresie życia związany był ze służbą wojskową w carskiej Rosji. Pod wpływem malarza Nikołaja Osipowa do swoich wielu pasji, jak tworzenie zbiorów owadów, kamieni, zielników, dołączył fotografowanie. W latach 1876–1897 odbywał liczne wyprawy do różnych krain Turkiestanu, Chanatów Buchary, Badachszanu i Darwanu oraz do granic Afganistanu, podczas których opracowywał mapy, badał szlaki komunikacyjne pogranicza z Chinami i Afganistanem, a także obserwował stosunki społeczne i polityczne. Był prekursorem badań archeologicznych w Afrasiabie, starożytnej Samarkandzie. Zorganizował i był uczestnikiem co najmniej 20 wypraw, niejednokrotnie narażając swoje życie, lub tracąc w przepaściach część ekwipunku. Gdziekolwiek się pojawił, dawał się poznać jako człowiek niebywale szlachetny, toteż zdobywał powszechny szacunek i przyjaźń. W niektórych miejscach pojawił się jako pierwszy Europejczyk. W prowadzonych przez Barszczewskiego dziennikach podróży znajdują się zapiski dotyczące obserwacji przyrodniczych: botanicznych, zoologicznych, geograficznych i geologicznych. Wśród jego największych osiągnięć, obok odkryć złóż rud metali i kamieni szlachetnych (w tym złota i diamentów), są także pionierskie badania lodowców w Górach Zerawszańskich i Hisarskich, dzięki którym zyskał miano wybitnego glacjologa i pierwszego polskiego badacza lodowców Azji. Zasługi Barszczewskiego sprawiły, że wybrany został na członka Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Moskiewskiego Towarzystwa Badaczy Przyrody. Zbierane w trakcie wypraw okazy przyrodnicze, archeologiczne i etnograficzne złożyły się na utworzone przez niego Muzeum w Samarkandzie.

Zafascynowany możliwościami fotografii, Barszczewski nie rozstawał się w trakcie wypraw z aparatem fotograficznym, używając go jako narzędzia do dokumentacji, jak i zapisu dostrzeżonych rzeczy. Jego starania znalazły uznanie wśród specjalistów i zostały nagrodzone na wystawach fotograficznych złotymi medalami - w 1895 roku w Paryżu za fotografie lodowców azjatyckich oraz w 1901 roku w Warszawie za widoki miejscowości i portrety mieszkańców Azji. Mieszkał w Samarkandzie i przebywał w Azji Środkowej przez 20 lat, prowadząc prace z zakresu kartografii, opisując niejednokrotnie tereny, które były przysłowiowymi „białymi plamami”, prowadził badania z zakresu etnografii, zoologii, botaniki i archeologii.

Po zakończeniu służby w Azji Środkowej został przeniesiony do Siedlec, gdzie w roku 1904 ufundował Szkołę Handlową dla dziewcząt (obecne jest to II Liceum Ogólnokształcące im. Św. Królowej Jadwigi). Zapraszamy serdecznie do obejrzenia wspaniałych prac fotograficznych człowieka, którego życiową dewizą była myśl, zapisana w „Dzienniku z wojny rosyjsko-japońskiej”: „Będę najszczęśliwszym z ludzi, jeśli umierając, będę mógł powiedzieć przed obrazem nauczyciela: Boże łaskawy, Boże miłosierny, widzisz, że zrobiłem niewiele, ale sumiennie, starając się zrobić tak, jak kazałeś robić nam, sam dając temu przykład”.

Urszula Radwańska