"Mam nadzieję niedługo być w Krakowie, [...] więc opowiem o nieuchwytnych pięknościach naszych Tatr" - pisał w liście do Józefa Mehoffera Władysław Ślewiński, podczas pierwszej wizyty w Poroninie w grudniu 1905 roku. Nasza wystawa, podobnie jak album, jest zapisem "nieuchwytnych piękności" gór. Zaprasza Państwa do niezwykłej wędrówki po Tatrach, odkrywanych poprzez obcowanie z dziełami różnych artystów, tworzących w rozmaitych konwencjach i w różnym czasie. Odrębną przestrzeń dedykujemy pierwszemu malarzowi Tatr Janowi Nepomucenowi Głowackiemu.

Pierwszy etap naszej górskiej wyprawy ilustrują dzieła ukazujące Widoki Tatr, czyli krajobrazy, które każdy z nas może zobaczyć, przybywając na Podhale: Tatry z perspektywy Poronina, Galicowej Grapy, Głodówki, Bukowiny Tatrzańskiej, Harendy czy Gubałówki.

Etapem drugim podróży będą Tatry Wysokie. W tej części zapraszamy do galerii obrazów przedstawiających Morskie Oko i jego okolice, Halę Gąsienicową i Czarny Staw. W XIX wieku to właśnie Tatry Wysokie, nie zaś Giewont czy ówczesna wieś Zakopane, były atrakcjami dla artystów, którzy w pierwszej kolejności udawali się właśnie tam.

Następna odsłona to Tatry Zachodnie - Kasprowy Wierch, Giewont, Doliny: Strążyska, Kościeliska i Chochołowska.

W wędrówce po Tatrach obcujemy z żywiołowością natury - rwącymi potokami, wodospadami - i nieustannie doświadczamy zmienności i swoistej dramaturgii zjawisk atmosferycznych: burz i wiatru halnego. Ich obrazy - nieczęste w malarstwie tatrzańskim - przypominają i przywołują owe przeżycia.

Podróż w Tatry zamykają pełne osobistych wrażeń kompozycje Andrzeja Wróblewskiego, Ireny Trzetrzewińskiej i Władysława Klamerusa. Ich góry to góry autentyczne, które - by przywołać słowa Jana Kasprowicza - "nie dają złudzenia, lecz dają wrażenie".

Wiatr halny. Wrażenia i obrazy z Tatr to wystawa prezentująca blisko 150 dzieł - obrazów olejnych, pasteli i akwarel - ukazujących rozmaite motywy tatrzańskie namalowane przez zauroczonych górami polskich artystów. Zgromadzono na niej najstarsze wyobrażenia Tatr utrwalone przez pierwszego polskiego malarza "krajowidoków", Jana Nepomucena Głowackiego (między innymi jego Widok Tatr z Poronina z roku 1836) oraz Widoki Tatr z Galicowej Grapy, ukazane niemal z tego samego miejsca, w którym "zdejmował" swój widok Głowacki, a namalowane sto pięćdziesiąt lat później przez utalentowanego, młodo zmarłego artystę i taternika, Władysława Klamerusa. Do motywów tatrzańskich, odkrytych i przedstawianych przez Głowackiego, powracało później wielu artystów. Wybitne kreacje stworzyli zwłaszcza polscy "monachijczycy", m.in. Aleksander Kotsis, Aleksander Mroczkowski i Stanisław Witkiewicz.

Bez wątpienia najpiękniejsza kolekcja krajobrazów tatrzańskich powstała w okresie Młodej Polski, a pastelowe arcydzieła Leona Wyczółkowskiego nie mają sobie równych w kraju i Europie. Nigdy dotąd też nie pokazywano tak obszernie syntetycznych, ekspresyjnych i symbolicznych studiów tatrzańskich Wojciecha Weissa. Ważne miejsce zajmują również Tatry widziane oczami Władysława Ślewińskiego oraz Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Młodopolski dorobek dopełniają pogodne prace najzdolniejszych uczniów Jana Stanisławskiego: Stefana Filipkiewicza, Stanisława Kamockiego i Henryka Szczyglińskiego. Odrębną część stanowią mniej znane, ale charakterystyczne dla epoki obrazy malarzy związanych ze środowiskiem artystycznym Zakopanego w dwudziestoleciu międzywojennym.

Fascynacja Tatrami nie minęła po II wojnie światowej. Najcenniejszy zbiór szkiców tatrzańskich - przejmujący i dramatyczny - zawdzięczamy Andrzejowi Wróblewskiemu, największej indywidualności nowoczesnej polskiej sztuki. 23 marca minęła 50. rocznica jego śmierci, 15 czerwca - 80. rocznica urodzin. W Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, zostanie przedstawiony Cykl górski z Wróblewskiego roku 1952, nigdy dotąd w Zakopanem nie wystawiany.

Anna Król

Idea, scenariusz i aranżacja plastyczna wystawy: Anna Król

Wystawa przygotowana przez Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie.

Wystawie towarzyszy album-katalog autorstwa Anny Król Wiatr halny. "Krajowidoki" i wrażenia z Tatr w malarstwie polskim XIX i XX wieku.