Szafer Tadeusz Przemysław (Nie okreslony) |
|
Szafer Tadeusz Przemysław (8 I 1920 Kraków), syn » Władysława Szafera.
Architekt, urbanista, historyk sztuki (tajna Politechn. Warsz. 1943-44, UJ
1945-47, Politechn. Krak. 1949, dr 1957), pracownik nauk. Politechn. Krak. od
1963, prof. od 1980, a od 1984 dyr. Kierownictwa Odnowienia Zamku Król. na
Wawelu. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939, żołnierz AK.
Autor licznych prac nauk. i pop.-nauk. z zakresu historii i teorii
architektury i...
|
|
Szafer Władysław (Nie okreslony) |
|
Szafer Władysław (23 VII 1886 Sosnowiec - 16 XI 1970 Kraków). Wybitny
botanik (systematyka i geografia roślin, fitosocjologia, paleobotanika, historia
botaniki), jeden z czołowych pol. działaczy w dziedzinie ochrony przyrody, prof.
UJ (1918-60), organizator i dyr. Instytutu Botaniki PAN w Krakowie (1953-61),
czł. PAU od 1920 i PAN od 1952. Pod niem. okupacją organizator i rektor
konspiracyjnego UJ (1942-45).
W 1923 zainicjował i wraz z...
|
|
Szaffka Tihamér (Nie okreslony) |
|
Szaffka Tihamér (ok. 1890?). Węg. taternik, chemik (Politechn.
Budapeszt., dr).Przed I wojną świat. był jednym z bardziej aktywnych taterników
węg., w lecie i zimie, dokonując szeregu pierwszych wejść, np. I wejście zim. na
Jastrzębią Turnię w 1909.W 1910-32 ogłosił kilka artykułów o swych wejściach
tatrz., np. Die erste Besteigung des Karfunkelturmes im Winter ("Jahrb.
UKV" 37, 1910), A Hegyestornyon ("Tur. és Alp." 20, 1930),...
|
|
Szafirska Aleksandra (Nie okreslony) |
|
Szafirska Aleksandra, z domu Łaptaś (10 VII 1942 Zakopane), żona »
Ryszarda Szafirskiego. Taterniczka, alpinistka (czł. Klubu Wysokogórskiego),
przewodnik tatrz. od 1966, instruktor narc. PZN, mgr geografii, nauczycielka w
zakop. szkole podstawowej.W 1973 uczestniczyła w pol. wyprawie w Andy
Peruwiańskie, gdzie dokonała wejść na Huandoy Norte 6395 m, Huascarán 6768 m i
in.
|
|
Szafirski Ryszard (Nie okreslony) |
|
Szafirski Ryszard (1 X 1937 Sosnowiec). Taternik, alpinista, ratownik
tatrz., inż. elektronik, fotograf górski.
Taternictwo zaczął uprawiać w 1959 i przeszedł wiele najtrudniejszych dróg, a
Grań Tatr w rekordowym wówczas czasie 6 dni (w 1964 z Adamem Zyzakiem). W zimie
przeszedł takie drogi jak środek pn. ściany Małego Kiezmarskiego Szczytu (1962),
lw. filar Kazalnicy (1963), pn. filar Jaworowego Rogu (1966) i wiele in. Był
działaczem...
|
|
Szaflarski Józef (Nie okreslony) |
|
Szaflarski Józef (21 XI 1908 Tarnów - 11 XI 1989 Katowice). Geograf, od
1946 prof. UJ, od 1956 prof. Wyższej Szkoły Ekon. i Uniw. Śląskiego w
Katowicach.
Przed II wojną świat. prowadził przez szereg lat badania nauk. w Tatrach i na
Podtatrzu, zwł. nad stawami tatrz., ogłaszając z tego zakresu liczne prace, np.:
Z badań nad termiką jezior tatrzańskich ("Prz. Geogr." 12, 1932),
Obecny stan badań jeziornych w Tatrach ("Czas....
|
|
Szaflary (Nie okreslony) |
|
Szaflary (ok. 650 m). P. Wieś podh. nad rz. Białym Dunajcem, nieco
na wsch. od nowej szosy Kraków-Zakopane i od linii kolejowej (od Nowego Targu
5,6 km, od Zakopanego 15,7 km). Mieszk. 2800. Duża mleczarnia spółdzielcza, do
niedawna fabryka nart, kamieniołom, niegdyś Uniw. Ludowy, a jeszcze dawniej dwór
Uznańskich.
Jedna ze starszych wsi i parafii na Podhalu. Wieś powstała u stóp zamku
zbudowanego prawdopodobnie między 1238 a 1251...
|
|
Szaflary, Państwo (Nie okreslony) |
|
Szaflary, Państwo lub dobra szaflarskie.
P. W 1773, po śmierci ostatniego nowotarskiego starosty pol., dobra król.
na Podhalu włączono do austr. dóbr kameralnych, do tzw. Dominium Nowotarskiego
(dawne starostwo nowotarskie i czorsztyńskie). Dobra te, w celu ich rozprzedaży,
podzielono na sekcje. Sekcja szaflarska obejmowała (bez własności chłopskiej)
gminy Szaflary, Biały Dunajec, Poronin i Murzasichle z częścią...
|
|
Szajnocha Władysław (Nie okreslony) |
|
Szajnocha Władysław (28 VI 1857 Lwów - 1 VIII 1928 Jaworze, pow.
Bielsko-Biała). Geolog i paleontolog, badacz Karpat, od 1885 do 1927 prof. UJ,
czł. AU i PAU, zasłużony działacz TT.
Tatr dotyczy jego rozprawa Wapienie retyckie z Tatr bielskich w łupkach
dolnokredowych w Lanckoronie ("Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr." PAU"1921) oraz
doniesienie z dziedziny paleontologii Ueber ein fossiles Elenskelett aus der
Höhle bei Jaszczurówka in der...
|
|
Szajuk-Pietraszkowa Zofia (Nie okreslony) |
|
Szajuk-Pietraszkowa Zofia (1940 Kowel - 3 III 1988 Warszawa, poch. w
Wilanowie). Taterniczka, alpinistka, mgr matematyki, wykładowca Wojsk. Akademii
Techn. w Warszawie. Od 1965 czł. Pol. Klubu Górskiego, współzałożycielka
Studenckiego Koła Przewodników Bieszczadzkich, ratownik Grupy Bieszczadzkiej
GOPR.Uczestniczyła w I pol. trawersie obu wierzchołków Elbrusu (5633 m) na
Kaukazie. W 1970 w czasie wyprawy PKG w Pamir jako pierwsza Polka przekroczyła...
|
|
Szalay Józef Stefan (Nie okreslony) |
|
Szalay Józef Stefan, także Szalaj (1802 - 11 V 1876 Szczawnica), syn Jana
Stefana Szalaya. Właściciel i rzeczywisty twórca uzdrowiska Szczawnica w
Pieninach. Zakład zdrojowy szczawnicki zapisał w swym testamencie Akademii
Umiejętności w Krakowie.W 1873 był jednym z założycieli Tow. Tatrzańskiego, a w
1874-76 członkiem jego zarządu. W 1874 został członkiem założycielem Węg. Tow.
Karp. (MKE).Wydał Album Szczawnickie czyli nabrzeża...
|
|
Szalona Przełęcz (Nie okreslony) |
|
Szalona Przełęcz (1938, 1933 m); sedlo pod Hlúpym. S. W gł. grani
Tatr Biel., między Szalonym Wierchem a Zadnimi Jatkami. Do 1978 przebiegała tędy
Magistrala Tatrz.Pod koniec II wojny świat. wycofujące się ze Słowacji wojska
niem. zbudowały wykuty w skale bunkier tuż nad S.P. na wsch. grani Szalonego
Wierchu. Doprowadzono tam na słupach linię telefoniczną z Jaworzyny Spiskiej
przez Zadnie Koperszady, Przełęcz pod Kopą i pd.-wsch. stoki...
|
|
Szalony Wierch (Nie okreslony) |
|
Szalony Wierch (2062, 2061 m), dawniej Głupi Wierch; Hlúpy vrch, Šialený
vrch; Thörichter Gern, Törichter Gern, Ternichter Gern; Bolond Gerő. S.
Trzeci co do wysokości szczyt Tatr Biel., w ich środk. części, tuż na pn. od
Przełęczy pod Kopą. Stanowi zwornik gł. grani Tatr Biel. z Tatrami Wys. poprzez
Przełęcz pod Kopą. S.W. jest oddzielony od Płaczliwej Skały głębiej wciętą
Szeroką Przełęczą Bielską, a od Jatek płytszą...
|
|
szałas (Terminologia) |
|
Prymitywny, zwykle drewniany (rzadziej kamienny) budynek
w Tatrach (i w ogóle w Karpatach), w którym w lecie mieszkają juhasi i baca, czyli pasterze owiec (nie krów). Szałas oznacza też w ogóle
sezonowe owcze gospodarstwo past. w górach, złożone niekiedy z dwóch budynków,
stojących na różnych polanach. Sam budynek nazywa się też » kolebą (kolibą) lub bacówką. Stąd
powiedzenie "w szałasie" znaczy w bacówce, a "na szałasie" oznacza albo na dachu...
|
|
szałasiska (Terminologia) |
|
szałasiska lub szałasisko, w gwarze podh.
sałasiska, sałasisko. Miejsce, gdzie kiedyś stał past. szałas. W Tatrach Słow. (rzadziej w Tatrach
Pol.) to samo znaczenie ma słowo koszarzysko, w gwarze
podh. kosarzýsko, słow. košarisko. Termin szałasiska
występuje w wielu nazwach tatrz., w pierwotnym nazewnictwie lud. zwykle po prostu Szałasiska, także Stare Szałasiska, a w literaturze lub na
mapach...
|
|
Szałasiska (Hala - Polana) |
|
Szałasiska (ok. 1340-1390 m), rzadziej Stare Szałasiska lub błędnie Włosienica. Śródleśna pochyła płaśń (dawniej z
szopami past.) po zach. stronie szosy do Morskiego Oka, prawie 1,5 km od tego
ostatniego, u stóp wsch. stoków Opalonego, a nieco na pd.-zach. od Włosienicy leżącej po przeciwnej stronie
szosy. Od wielu lat na Szałasiskach jest obozowisko Pol. Związku Alpinizmu dla taterników.W
ostatnim okresie istnienia tu pasterstwa trzymano na...
|
|
szałaśnictwo (Nie okreslony) |
|
szałaśnictwo. Występujący w Tatrach i w ogóle w Karpatach typ gospodarki
past., zwany też gospodarką szałaśniczą lub letnim wypasem górskim. Polega on na
tym, że w zimie każdy właściciel hoduje sam swe owce we własnych budynkach gosp.
(stajniach, owczarniach) we wsi, a w lecie pod opieką tylko pasterzy (bacy i
juhasów) stado owiec (należących do różnych właścicieli) jest wypędzane na
pastwiska górskie (na halę), gdzie przez lato...
|
|
Szara Ławka (Nie okreslony) |
|
Szara Ławka (ok. 2290 m); Šedá lávka; Vordere Soliskoscharte;
Elülső-Szoliszkó-csorba. S. Szeroka przełęcz w pd. części Soliskowej
Grani, między Furkotnym Soliskiem a Szczyrbskim Soliskiem.
|
|
szarańczaki (Zwierzęta) |
|
Owady z rzędu Prostoskrzydłych (Orthoptera),
najstarszych owadów na świecie, występujących już w paleozoiku. Są
wszystkożerne lub roślinożerne, czasem szkodniki, jak np. opaślik
(Barbitistes constrictus) żerujący na świerkach wśród regli.
Miramella alpina alpina, górska rasa tego szarańczaka, odznacza się
skrzydłami w stanie szczątkowym; jest to zjawisko często występujące u górskich
ras owadów,...
|
|
szarotka (Rośliny) |
|
szarotka (Leontopodium alpinum ), dawniej po góralsku kocie
łapki lub sukiennik. Z rodziny Złożonych
(Compositae). Roślina wyłącznie skał wapiennych, powszechnie znana i
opiewana w prozie i w poezji. To co się nazywa potocznie jej "kwiatem", jest w
rzeczywistości kilkoma lub kilkunastoma kwiatostanami koszyczkowymi o kształcie
małych główek, w otoczeniu puszystych liści górnych, tworzących okrywę, a
uważanych...
|
|
Szarotka (Nie okreslony) |
|
Szarotka (1269 m) lub Schronisko pod Szarotką; Plesnivec, dawniej
Hviezdoň i Protěž; Edelweisshütte. S. Stoi nad górnym końcem Doliny do
Siedmiu Źródeł, na pd.-wsch. stokach Bujaczego Wierchu, przy znakowanej ścieżce
prowadzącej z Tatrz. Kotliny na Wspólną Pastwę w Kiezmarskiej Dolinie. Dawniej
była schroniskiem tur., obecnie jest bazą TANAPu dla naukowców prowadzących
badania w tym terenie. Turyści mogą tam nocować tylko w...
|
|
Szarpana Przełączka (Nie okreslony) |
|
Szarpana Przełączka (ok. 2330 m); Dračia štrbina; Drachenwandscharte;
Sárkány-fal-csorba. S.Głęboko wcięta, wąska ale wybitna przełączka,
stanowiąca najniższe wcięcie między Smoczym Szczytem a Wielką Szarpaną Turnią.
Pierwsze wejście: Władysław Kleczyński, przew. Klemens Bachleda i tragarz Józef
Gąsienica z Bystrego w 1895.Pol., niem. i węg. nazwa S.P. pochodzi od nazw
Szarpanych Turni w owych językach. Nazwa słow.: od słow....
|
|
Szarpane Turnie (Nie okreslony) |
|
Szarpane Turnie (2364 m); Ošarpance; Drachenwand; Sárkány-fal. S.
Wybitna grupa trzech urwistych turni na końcu bocznej pd.-wsch. grani masywu
Wysokiej, między Rumanową Dolinką a Złomiską Zatoką.
S.T. są oddzielone od Smoczego Szczytu wąską i głęboką Szarpaną Przełączką. W
grupie S.T. wyodrębniają się kolejno od pn.-zach.: Wielka Szarpana Turnia 2364 m
(Velký Ošarpanec; Dubketurm; Dubke-torony), Pośrednia Szarpana Turnia...
|
|
Szarpaniec (Nie okreslony) |
|
Szarpaniec (718 m); Šarpanec; Scharpanetz; Sarpanyecz. S. Małe
osiedle przynależne do Białej Spiskiej, a położone przy rozstaju trzech dróg: do
Białej Spiskiej, do Tatrzańskiej Kotliny i przez Rakusy do Kiezmarku.Od dawna
stała tu karczma, leśniczówka i gajówka, a już w 1883 w owej karczmie były
pokoje dla turystów. Przed budową Drogi Wolności turyści pol. z Zakopanego
jeździli furkami góralskimi przez Zdziar, Szarpaniec, Białą...
|
|
Szatan (Nie okreslony) |
|
Szatan (2432, 2416 m); Satan; Satan; Sátán. S. Wybitny szczyt Tatr
Wys., stanowiący najwyższe wzniesienie Grani Baszt, mn.w. w jej środku, między
Mięguszowiecką Doliną a Młynicką Doliną.Pierwsze wejście: Jan Gwalbert
Pawlikowski i przew. Maciej Sieczka, ok. 1880. Zimą: Ernst Dubke oraz przew.
Johann Breuer jun. i Johann Franz sen. w 1906.Nazwa Szatana, Diablowiny i in.
podobne w Grani Baszt pochodzą wprost lub pośrednio od lud. podań....
|
|
Szatani Żleb (Nie okreslony) |
|
Szatani Żleb; Satanov žlab; Satancouloir; Sátán-kuloár, Sátán-szakadék.
S. Wielki żleb spadający z Szataniej Przełęczy ku pn.-wsch., w stronę
Mięguszowieckiej Doliny.Nazwa: » Szatan.
|
|
Szatania Przełęcz (Nie okreslony) |
|
Szatania Przełęcz (ok. 2300 m); Satanovo sedlo; Satanscharte;
Sátán-csorba. S. Wybitna przełęcz między Szatanem a Piekielnikową Turnią
w masywie Diablowiny. Z przełęczy tej ku Mięguszowieckiej Dolinie spada »
Szatani Żleb.Nazwa Szataniej Przełęczy: » Szatan.
|
|
szatra (Nie okreslony) |
|
szatra, w gwarze podh.: satra, sátra, sotra, rzadziej
sater, plur. satry. Spotykany dawniej w Tatrach Pol. dach z gałęzi
wsparty na kołkach, jako ochrona bydła czy owiec. Jest to schron bardziej
prymitywny od najprostszego szałasu pasterskiego. Od słowa szatra
(satra itp.) wywodzi się kilka nazw geogr. w
Tatrach Pol. (zob. niżej). Słowo szatra pochodzi
z węg....
|
|
Szatra (Nie okreslony) |
|
Szatra (ok. 1050 m). P. Miejsce w dolnej części Doliny Małej Łąki,
bezpośrednio po wsch. stronie drogi jezdnej na dnie doliny, naprzeciwko
odgałęzienia znakowanego szlaku wiodącego na Miętusi Przysłop. W 1933 stał tu
prymitywny szałas past., wówczas użytkowany, nieco na pn. od p. 1051 mapy WIGu
1938.Nazwy lud.: Satra, Sotra.
|
|
Szatra, Mała (Nie okreslony) |
|
Szatra, Mała ( 1293 m). P. Lesista czuba na zach. od Psiej Trawki
w Dolinie Suchej Wody Gąsienicowej, a na pd.-wsch. od Kotlinowego Wierchu ( 1306
m). Mała Szatra znajduje się na pn.-wsch. końcu » Królowego
Grzbietu.
|
|