Smoluchowski Marian

Smoluchowski Marian (28 V 1872 Vorderbrühl k. Wiednia - 5 IX 1917 Kraków). Wybitny fizyk (uniw. w Wiedniu 1894, dr 1895), prof. Uniw. Lwow. 1900-13 i UJ 1913-17, alpinista, taternik, narciarz. Czł. AU 1908. Autor ponad stu prac nauk. (m.in. z dziedziny fizyki molekularnej) w różnych językach (zbior. wyd.: Pisma, t. 1-3, Kr. 1924-28 oraz Wybór pism filozoficznych, 1956).

Po Alpach chodził od 1884, a w 1891-94 wraz z bratem Tadeuszem należał do czołowych alpinistów w Alpach Wsch., dokonując tam wtedy wielu wybitnych pierwszych wejść. Chodził po Alpach aż do 1909, a w 1896 wspinał się w górach Szkocji.

W Tatrach był po raz pierwszy w 1885, taternictwo uprawiał gł. w 1910-16, m.in. w towarzystwie Janusza Chmielowskiego, Zygmunta Klemensiewicza, Mieczysława Świerza i Jerzego Żuławskiego.

Od 1906 uprawiał narciarstwo w Karpatach Wsch., a w 1909-17 również w Beskidach Zach. i Tatrach dokonując wielu wejść szczytowych na nartach.

Był członkiem Sekcji Tur. TT od 1908, a w 1911-12 jej prezesem. Również był działaczem w organizacjach narciarskich.

Pisywał na tematy alpin. i narc. (o Tatrach tylko marginesowo), od 1893 w czasopismach niem., potem w polskich, np. Mihailecul (1926 m) i Farcaul (1961 m) w zimie ("Tat." 7, 1913, nr 6, opis I wejścia narc. na te szczyty Karpat Marmaroskich), Wycieczki górskie w Szkocji (tamże 1915-21).S. został upamiętniony przez Międzynar. Unię Astron. nadaniem jego nazwiska jednemu z kraterów na Księżycu. Polskie Tow. Fizyczne od 1967 nadaje corocznie medal im. S. za najwybitniejsze osiągnięcia z zakresu fizyki.

Lit. - "Naturwissenschaften" 1917, nr 50 (Albert Einstein). - "Pam. TT" 36, 1917-18 (Walery Goetel). - "Problemy" 8, 1952, nr 12 (Stanisław Loria). - Armin Teske: Marian Smoluchowski. Życie i twórczość. Wa. 1955. - "Kosmos" seria B, 4, 1958, nr 2 (Zygmunt Klemensiewicz). - "BUP" cz. III 1986.

---