E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Kasprowicz Jan

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Kasprowicz Jan (12 XII 1860 Szymborze k. Inowrocławia - 1 VIII 1926 na Harendzie w Zakopanem , poch. na zakop. starym cment., a w 1933 we własnym mauzoleum na Harendzie).

Wybitny poeta, dramaturg, eseista, krytyk, tłumacz, publicysta. Syn biednego chłopa, w czasie studiów uniw. uczestniczył w ruchu socjalist. (1884-87), w 1889-1906 mieszkał we Lwowie, w 1906-08 w Poroninie , potem znowu we Lwowie, gdzie w 1909-22 był profesorem uniw. lwow. (katedra literatury porównawczej), z przerwą w 1914-15, kiedy przebywał w Poroninie. Od II 1923 znowu mieszkał w Poroninie, a od X 1923 w zakupionym domu (zwanym odtąd "Harendą") na osiedlu Harenda.

Tatry  i Podhale  poznał w 1891 i odtąd przyjeżdżał corocznie do Zakopanego lub Poronina na wakacje. Brał czynny udział w społ., kult. i polit. życiu Zakopanego. W 1914 uczestniczył w staraniach o uwolnienie » Lenina z więzienia austr. w Nowym Targu.

K. chodził dużo w Tatry na wycieczki, także dłuższe, aż do 1914. Przeszedł trasę Zawory , Ciemne Smreczyny , Wrota Chałubińskiego , Morskie Oko , Krzyżne ; w 1896 z Walerym Eljaszem  i in. osobami przechodził przez Żelazne Wrota , był na Rysach  z Władysławem Jarockim , na Krywaniu  itd.

W ogromnym i różnorodnym dorobku literackim K. jest wiele utworów (zwł. poetyckich) ściśle związanych z Tatrami i Podhalem. Pomijając tu wiersze rozsiane po czasopismach najwcześniejszym był tryptyk Z gór w zbiorze poematów Miłość (Lw.1895, wyd. 4: 1922, pt. Księga miłości). Trzeci poemat owego tryptyku, W turniach, ma dołączony słowniczek gwarowych terminów podhalańskich.W zbiorku poezji Krzak dzikiej róży (Lw.1898 i pełniejsze wydania nast.) są zawarte cykle Z Tatr i Nad przepaściami. Cykl Z Tatr obejmuje m.in. często później przedrukowywane poematy Wiatr halny, Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, Cisza wieczorna i Taniec zbójnicki. Ten ostatni, "z motywów pieśni ludu zakopiańskiego" skomponowany, miał też osobne ozdobne wydanie (Wa., Kr.1929) z drzeworytami Władysława Skoczylasa  (reprint tego wydania w miniaturze: Wa. 1981). Również i poemat Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach doczekał się osobnego wydania (Wa. 1976) z linorytem i drzeworytami Zbigniewa Dolatowskiego, w celu uczczenia 50 rocznicy śmierci K.

Poemat dramatyczny Bunt Napierskiego, osnuty na historii Podhala, ogłosił K. najpierw w czasopiśmie lwow. "Tydzień" (1899, nry 1-14 i 16-21), a potem w wydaniu książkowym (Lw.1905). Do legendy tatrz. o śpiących rycerzach nawiązuje Kasprowicza Baśń nocy świętojańskiej; Prolog na otwarcie Teatru Miejskiego we Lwowie (Lw.1900). Zupełnie inaczej ujął później tę legendę K. w opowiadaniu O śpiących rycerzach w Tatrach (w wypisach Mariana Reitera dla dzieci).

Podhalańskie i tatrz. wątki i treści występują prawie we wszystkich wierszach K. zawartych w jego dwóch zbiorach: Księga ubogich (Lw.1916 i nast. wydania) oraz Mój świat; Pieśni na gęśliczkach i malowanki na szkle (Wa.1926). W zbiorze Księga ubogich ukazały się m.in. takie tatrz. wiersze jak Witajcie, kochane góry; O Wierchu, ty Wierchu Lodowy; Przynoszę ci kilka pieśni (seria pięciu wierszy); Ludzie, kochani ludzie. W zbiorze Mój świat są m.in. wiersze: Na Kondrackiej hali, Przewodnicy i cykl sześciu wierszy pt. Z legend o Janosiku. Warto też wspomnieć o wierszu K., który w książkowych wydaniach nie pojawia się: Wiatr zgina sieroce smreki ("Pam. TT" 1905 i "Nasz Kraj" 1906, t. 2, nr 6).

Ze swej prozatorskiej twórczości tatrz. najwcześniej ogłosił K szkice podh.-tatrz. Z Tatr ("Kur. Lwow." 1898, w 10 odcinkach od nru 229 do 251), i to gwarą podhalańską. Szkice te, ciekawe dla miłośników folkloru podh., były przedrukowane dopiero w Dziełach K. (Kr.1930, t. 17) i następnie poprawniej jako osobna książeczka Z Tatr (Kr.1976).Trawestacjami podań lud. są Kasprowicza Bajki, klechdy i baśnie (Lw.1903); jest tu m.in. podanie Morskie Oko. Przemówienie K. o Tytusie Chałubińskim podczas odsłonięcia jego zakop. pomnika w 1903, wydrukowano w ówczesnych dziennikach i znowu po latach pt. O Chałubińskim i Zakopanem ("Zakopane" 1938, nr 5).Pełne wydanie pism K. wyszło pt. Dzieła (t.1-22, Kr.1930), ponadto Dzieła wybrane (t. 1-4, Kr.1958).Sporo utworów K. ukazało się w przekładach na języki obce, np. niektóre wiersze tatrz. po czes. w książkach Z polského parnasu (Pr.1930) i Polská moderní poesie III (Pr.1933). Teksty poetyckie K. zostały też użyte w utworach muzycznych następujących kompozytorów: Bolesław Wallek-Walewski (Na gęśliczkach i Kierdele ), Henryk Opieński (W turniach, 1927), Jerzy Młodziejowski (trzy pieśni z fragmentami z Księgi ubogich ) , Karol Liszniewski (Wiatr gnie sieroce smreki ).

Żonami K. były kolejno: Teodozja Szymańska (w 1886-88), Jadwiga Gąsowska (w 1893-1901, od 1905 żona Stanisława Przybyszewskiego) i Maria Bunin, Rosjanka (od 1911). Ze swą drugą żoną K. miał dwie córki: Janinę (ur. 1893, Zdzisławową Małaczyńską) i Annę (ur. 1895, Władysławową Jarocką).

W domu K. na Harendzie mieści się od 1950 »Muzeum Jana Kasprowicza , a obok tuż nad rzeką znajduje się mauzoleum poety, oba zwrócone frontem ku panoramie Tatr, wśród której króluje Lodowy Szczyt . Drugie Muzeum Jana Kasprowicza jest w Inowrocławiu (od 1959). Od 1964 istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza , opiekujące się muzeum na Harendzie.

W Polsce w 1983 było już 19 szkół podst. i średnich im. Jana Kasprowicza, m.in. szkoła podst. na Harendzie. K. jest też upamiętniony nazwami ulic w 17 miejscowościach w Polsce, od Zielonej Góry po Gdańsk i Białystok, m.in. w Poroninie (od 1928) i Zakopanem. Literatura o K. jest b. obfita, wychodzi też poświęcony jego osobie i twórczości "Rocznik Kasprowiczowski" (I 1936, IV-V 1985).

Zob. też hasło Kasprowiczowa Maria .



Literatura:
Konrad Górski: Tatry i Podhale w twórczości Jana Kasprowicza . Za.1926. - Anna Kasprowicz-Jarocka: Poeta i miłość . Wa.1958 i 1961. - Taż: Córki mówią... Wa.1966. - "PSB" 12, 1966-67 (Roman Loth). - Wspomnienia o Janie Kasprowiczu . Zebrał i opracował Roman Loth. Wa.1967. - Konrad Górski: Jan Kasprowicz; Studia . Wa.1977. - "LP-PE" 1, 1986 (Jan Józ. Lipski).



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024