E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

halny, wiatr

 
  Kategoria: 
Terminologia 

  opis  
  forum (0)  

halny, wiatr lub krótko: halny (nie należy mówić "halniak", jest to żargonowe, niegóralskie wyrażenie). Silny, porywisty wiatr południowy, typu fenowego, wiejący na Podhalu w różnych porach roku, najczęściej wiosną i na jesieni. W zasadzie dość rzadko sięga poza linię Witów - Ciche - Bukowina Tatrzańska, ale jego wpływ daje się czasem odczuć aż w Krakowie.

W.h. powstaje w szczególnych warunkach układu barycznego przy przesuwającym się ku wschodowi niżu atlantyckim. Gdy na wschód od pn. Karpat leży obszar wysokiego ciśnienia, a na zach. od nich pojawi się ośrodek niskiego ciśnienia, wtedy masy powietrza (w związku z ruchem obrotowym ziemi) dążą z pd. ku pn. Napotykając zaporę masywu tatrz. podnoszą się po zboczach pd. i ochładzają adiabatycznie o ok. 0,6 C na każde 100 m, przy czym skrapla się zawarta w powietrzu para wodna i jej drobniutkie kropelki tworzą charakterystyczny podłużny wał chmur nad górami. Pozbawione pary wodnej masy powietrza przewalają się przez grań Tatr i spadając wzdłuż ich pn. stoków ogrzewają się adiabatycznie o 1 C na każde 100 m spadku - i dlatego im niżej tym w. h. jest cieplejszy, na szczytach górskich zaś raczej chłodny lub nawet zimny. Nadejście w. h. zapowiada silny i gwałtowny spadek ciśnienia barometrycznego, suchość i przejrzystość powietrza i - zazwyczaj - tworzenie się owego wielkiego białego wału chmur nad górami. Po w.h. zwykle, ale nie zawsze, przychodzi deszcz, a w zimie śnieg. W. h. posiada wielką szybkość, w samym Zakopanem do 25-30 m sek., zaś na graniach dużo większą, w porywach nawet do 60 m sek. Największą szybkość halnego zanotowano z 6 na 7 V 1968: 86 m sek., tj. ok. 300 km godz. W. h. zwykle wieje silnymi porywami, po których następuje dłuższy lub krótszy okres ciszy, aczkolwiek zanotowano parokrotnie halne wiejące w sposób ciągły. Czas trwania w. h, bywa rozmaity: od kilku godz. do paru dni. Przeciętny czas trwania 2 do 3 dni. Najdłużej wiejący halny, 11 dni, zanotowano w 1951. W. h. ma wielkie znaczenie zwł. na wiosnę, gdy szybko topi olbrzymie masy śniegu. Na jesieni przyspiesza dojrzewanie zbóż i nasion. Silne porywy halnego zrywają nieraz linie telekomunikacyjne, obalają płoty, zrywają dachy, wyłamują drzewa, powodując czasem powstanie dużych połaci wiatrołomów leśnych. Wpływ halnego, a właściwie towarzyszących mu zjawisk meteor. (spadek ciśnienia, suchość i jonizacja powietrza) tuż przed pojawieniem się wiatru i w początkowym jego stadium odczuwają przykro niektórzy ludzie (choroba fenowa), zwł. chorzy na serce, a także gruźlicy, którzy zazwyczaj wtedy silniej gorączkują, a często nawet dostają krwotoków.

W. h. początkowo powstaje w Tatrach Niżnich i Wielkiej Fatrze, następnie pojawia się w Tatrach i Małej Fatrze, a już znacznie słabszy na Babiej Górze i Pilsku. Wieje również w Beskidach i Sudetach. W Alpach analogicznym wiatrem do halnego jest fen (Föhn).

Wiatr halny jako potężne i wspaniałe zjawisko przyrody opisywany i opiewany był wielokrotnie w literaturze pięknej. Na czoło wybija się urzekająca opowieść Jana G.H. Pawlikowskiego Bajda o Niemrawcu, w której głównym bohaterem jest właśnie postać halnego, na wpół realistyczna, na wpół baśniowa. W powieści Michała Choromańskiego Zazdrość i medycyna cała akcja toczy się na świetnie uchwyconym tle halnego, wiejącego przez cały czas narracji. Również w powieści tegoż autora Schodami w górę, schodami w dół wiatr halny odgrywa znaczną rolę. Bardzo obrazowo opisany jest też halny u Stanisława Witkiewicza w jego książce Na przełęczy. W poezji wśród wielu wierszy opiewających wiatr halny wyróżnia się świetny sonet Franciszka H. Nowickiego Wiatr halny. Temat halnego występuje też w wierszach Kazimierza Tetmajera, Michała Pawlikowskiego, Józefa A. Gałuszki, Jalu Kurka i licznych in. poetów i pisarzy.W malarstwie również spotyka się dość często wyobrażenie halnego wiatru. Stanisław Witkiewicz jest jednym z pierwszych, który namalował obraz Halny wiatr. Także w fotografii jest ten temat popularny i często przedstawiany.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024