E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Podhale
 Regiony Podhala
   gm. Bukowina Tatrz.
   gm. Nowy Targ i Szaflary
   gm. Kościelisko
   gm. Poronin
   gm. Czarny Dunajec
   gm. Biały Dunajec
   gm. Zakopane
Warto odwiedzić
Wycieczki po Podhalu
 Folklor podhalański
   Gwara góralska
   Muzyka
   Taniec
   Zwyczaje
   Strój regionalny
    Śpiewnik góralski
   Budownictwo
   Sztuka
   Pasterstwo
   Oscypek
   Ciupaga
   Górale
   Kuchnia
   Legendy
   Owczarek podhalański
 Kultura i sztuka
   Muzyka
   Malarstwo
   Rzeźba
   Literatura
   Architektura
   Artyści
 Imprezy w regionie
 Aktywny wypoczynek
    Rowery
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Powiat Tatrzański
Aktualności
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański» Kultura i sztuka» Literatura

Podhalańskie "słowo pisane"


Podhale, Zakopane i Tatry to miejsca gdzie pod koniec XIX wieku, masowo przyjeżdżało wielu artystów. Szukali tu natchnienia w widoku górskich krajobrazów i gawędzeniu z góralami. To powszechne zauroczenie Tatrami wywodziło się z hołdu dla krainy, w której objawiał się duch wolności i potęgi przyrody. W okresie "Młodej Polski" tematyka folklorystyczna, ludowa była bardzo powszechna. Większość poetów wykorzystywało motywy ludowe w swojej twórczości.

Jednym z zainspirowanych artystów był entuzjasta Tatr i Podhala, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Urodził się w Ludźmierzu, a całe swoje dzieciństwo spędził na Podhalu. Wyrażał swój zachwyt górskimi krajobrazami, stanowiących nie tylko przedmiot podziwu, ale inspirację dla najrozmaitszych refleksji. Tematyka podhalańska pojawiła się już w pierwszym drukowanym jego utworze - noweli "Religa". Większość z wierszy Tetmajera to liryki tatrzańskie. Ukazało się 5 tomów "Na skalnym Podhalu" zawierające spisane głównie w gwarze góralskiej autentyczne gawędy i opowieści, a także wiele utworów całkowicie oryginalnych, opartych wyłącznie na wyobraźni twórcy. Utwory góralskie Tetmajera tak dobrze oddają ducha gwary góralskiej, że wiele w nich rozpoczęło byt niezależny od autora i funkcjonuje dziś w świadomości wielu ludzi - w tym górali - jako ludowe autentyki. Dotyczy to zarówno gawęd prozą z cyklu "Na skalnym Podhalu", jak i zamieszczanych tamże tekstów przyśpiewek: nie zawsze się pamięta, że popularne piosenki góralskie "Hej, idem lasem", "Krywaniu, Krywaniu" - to wiersze autorstwa Tetmajera.

Blisko związany z Zakopanem był również Kornel Makuszyński. Bywał tu jeszcze przed I wojną światową, a w latach międzywojennych systematycznie. Publikował wiele artykułów i felietonów na tematy zakopiańskie, przedstawiając w krzywym zwierciadle satyry główne problemy Zakopanego. Szczególnie bliskie więzy łączyły go z tym miastem po 1927, kiedy to wziął ślub z córką profesora medycyny Guzińskiego - Janiną. Objął patronat nad działalnością Towarzystwa Sportowego Wisły w Zakopanem i ufundował kryształowy puchar dla zwycięscy wymyślonego przez siebie narciarskiego biegu z przeszkodami, który jest dalej kontynuowany. Odbywa się on raz do roku, jako "Bieg Koziołka Matołka". Popularyzował Zakopane w swych niezwykle poczytnych książkach i felietonach, chociaż nieraz je niemiłosiernie wykpiwał. Za tę miłość do podtatrzańskiej stolicy rajcowie nadali mu Honorowego Obywatela Zakopanego, a w 1994 członkostwo Honorowe nadał mu Związek Górali.

Jan Kasprowicz zadebiutował pierwszym tomikiem poezji w 1888 roku i wkrótce stał się jednym z najważniejszych poetów polskich. Prowadził także działalność publicystyczną, był tłumaczem literatury angielskiej, pisał dramaty. W jego poezji Tatry i Podhale zajmują poczesne miejsce. Od 1891 r. przyjeżdżał tu, zatrzymując się w domu Mardułów w Poroninie, gdzie spędził pierwsze lata I wojny światowej tworząc wtedy m.in. wiersze zbioru "Księga ubogich". W 1909 r. został prezesem związanego w Zakopanem z inicjatywy Stefana Żeromskiego Towarzystwa Pisarzy Polskich. Mimo niepowodzenia tego przedsiębiorstwa, nawiązana wówczas współpraca obydwu pisarzy odrodziła się w końcu 1914 roku.

Władysław Orkan, a raczej Franciszek Smaciarz, bo tak się naprawdę nazywał, urodził się w Gorcach, a od młodzieńczych lat przebywał na Podhalu. Powieści, nowele i prace publicystyczne Orkana ukazują przede wszystkim życie gorczańskiej wsi i podhalańskiej biedoty. Prawdziwą ewangelią ruchu podhalańskiego stały się jego "Wskazania synów Podhala", opublikowane w 1930 roku, tuż przed śmiercią pisarza. W Zakopanem uczestniczył w rozmaitych stowarzyszeniach społecznych, m.in. "Czytelni Zakopiańskiej" i "Sztuki Podhalańskiej". W 1927 r. otrzymał od gminy zakopiańskiej honorową emeryturę, z okazji 25-lecia twórczości i w czerwcu tego samego roku został Honorowym Obywatelem Zakopanego.

Znanym podhalańskim artystą, był Andrzej Skupień-Florek. Był rodowitym góralem, który wychował się na Podhalu. W jego utworach ukazuje swoją miłość do piękna Podhala. W czasach komuny, niektóre fragmenty poezji były cenzurowane. Zachętą do pisania poezji była literatura o Podhalu i Tatrach. Chętnie czytał utwory Jana Kasprowicza i Władysława Orkana. Co rok, w rocznice jego śmierci, 2 grudnia odbywa się konkurs, podczas którego młodzież podhalańska mówi wiersze i gawędy tego artysty.

Jeśli już mówić o poetach podhalańskich, nie można zapomnieć o ks. Józefie Tischnerze, który żył i tworzył w XX wieku. Jest autorem wielu książek, w tym dzieł filozoficznych, zbiorów szkiców i esejów poświęconych problematyce filozoficznej, społecznej i religijnej oraz tomów rozmów. Sporym powodzeniem cieszą się publikacje Tischnera o charakterze duszpasterskim, zwłaszcza rozważanie etyczno-religijne "Jak żyć" oraz "Pomoc w rachunku sumienia". Szczególne miejsce w jego twórczości zajmują utwory pisane gwarą góralską, z których najbardziej znanym jest nawiązujący do tradycji góralskiej gawędy "Historia filozofii po góralsku".

W każdej księgarni na Podhalu, a także w Polsce, można kupić książki wyżej wymienionych autorów.


źródło:
Opracowanie własne www.z-ne.pl


•  kościoł w Chocholowie   Zgłóś moderatorowi do usunięcia
 bonia      14:58 Pn, 11 Kwi 2011
Informacje te nie są kompletne. Pięknie o Chochołowie / również o okolicznych wsiach pisał również Jan Dobraczyński. Jestem w posiadaniu książki "Kościół w Chochołowie, którą wypożyczyłam w tutejszej bibliotece
Właśnie w tej ksiazce jak w pamietniku spisane są dzieje budowy kościoła
w Chocholowie i historia ks. Wojciecha, który tragicznie zginął.
Polecam jako lekturę obowiazkową dla każdego chochołowianina

         •  Re: kościoł w Chocholowie   Zgłóś moderatorowi do usunięcia
 waclawhetman      21:19 Pn, 09 Maj 2011
Informacje - z natury rzeczy lakoniczne - nie mogą być kompletne. Książka o której Bożena wspomina opisuje zwłaszcza dzieje tzw. Powstania Chochołowskiego w 1846 r. Wspomniany ksiądz Wojciech Blaszyński, przybyły tu z Sidziny, zginął tragicznie w wypadku podczas budowy kościoła w Chochołowie kilka lat później. Przywołuję tu Sidzinę /w obrębie Beskidu Makowskiego/, gdzie ks. Wojciech był wcześniej proboszczem, gdyż stamtąd pochodził I proboszcz zakopiański - Józef Stolarczyk. Znali się osobiście.
Nawiązując do artykułu:
Żona Kornela Makuszyńskiego, Janina, nosiła nazwisko rodowe Gluzińska, była córką lwowskiego profesora madycyny - wybitnego internisty - Władysława.
z kolei Władysław Orkan - to pseudo literackie jeszcze z czasów konspiracji w latach zaborów,, faktyczne nazwisko Franciszek Smaciarz - po ojcu, ale w wieku 26 lat przybrał nazwisko wywodzące się od strony matki - Smreczyński. Skomplikowane to, chyba dowodów wtedy nie było!
Wspomniana w artykule "ewangelia" Orkana nosi tytuł "Wskazania dla synów Podhala". Jako góral gorczański Orkan rozumiał pojęcie Podhala szerzej, wraz z Orawą i Spiszem. A czy Górale wczytywali się w tą ewangelię i wyciągali właściwe wnioski, to już inna sprawa.










Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024