W roku 2010 będziemy w kraju obchodzić 30-lecie powstania NSZZ „Solidarność". W cieniu głównych wydarzeń lata 1980 roku toczyła się walka o własną organizację na polskiej wsi. Odmowa rejestracji „Solidarności Wiejskiej", a równocześnie pogarszająca się sytuacja gospodarcza zwłaszcza olbrzymie braki w zaopatrzeniu rolnictwa, w środowisku wiejskim wzmagały się napięcia.

Nowy 1981 rok zaczyna się od protestów w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie. Wśród strajkujących z Podhala obecny jest Jan Antoł. W lutym trwają intensywne rokowania pomiędzy przedstawicielami rządu a Komitetem Protestacyjnym. W dniach 17 i 18 luty 1981 r. zostają podpisane porozumienia pomiędzy rządem a Komitetem Protestacyjnym. Wśród sygnatariuszy porozumienia jest Jan Antoł z Bańskiej Niżnej. W końcowej fazie strajku uczestniczą również z Podhala Władysław Stachoń-Tutoń z Olczy, Jan Pawlikowski z Małego Cichego, Władysław Dziubasik z Białki oraz Franciszek Gał ze Stasikówki. Jeszcze zanim zawarto porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie, na Podhalu, Spiszu i Orawie już przygotowywano pierwszy zjazd założycielski „Solidarności Wiejskiej". Dzięki ogromnemu zaangażowaniu Władysława Hajnosa z Nowego Targu, Stanisława Krupy i Jana Jachymiaka z Ludźmierza, Stanisława Fica z Lasku, Mariana Pukańskiego z Niedzicy oraz Jana Wdówki z Zubrzycy Górnej, już w cztery dni po podpisaniu porozumień ustrzycko-rzeszowskich odbył się I Zjazd „Solidarności Wiejskiej" na Podhalu, Spiszu i Orawie.

W pamiętnym dniu 22 lutego 1981 r. w 135. rocznicę powstania chochołowskiego przybyło do Ludźmierza ok. 2 tys. przedstawicieli prawie wszystkich 120 wsi na Podhalu, Spiszu i Orawie. Już przed sumą w Ludźmierzu było tłoczno od delegacji. Mszę świętą koncelebrował wielki sympatyk „Solidarności", kustosz katedry wawelskiej w Krakowie Stanisław Czartoryski, a homilię wygłosił ks. prof. Józef Tischner . W swojej homilii podniósł kwestie gospodarowania - jego ewangeliczny i narodowy wymiar. Miejscem całodziennych obrad był Dom Podhalan (z uwagi na to, że tylko trzyosobowe delegacje każdej z wsi mogły się zmieścić w środku, większość uczestników przysłuchiwała się obradom na zewnątrz). Obradom przewodniczył Jan Antoł, który zrelacjonował uczestnikom przebieg strajku chłopskiego w Rzeszowie, omówił cel i sens istnienia „Solidarności Wiejskiej". (...)

Delegaci w swoich wystąpieniach podkreślali brak zaopatrzenia rolnictwa, nieopłacalność produkcji rolnej, brak materiałów budowlanych, brak troski o kulturę i oświatę, kiepską opiekę zdrowotną. Zjazd przez aklamację przyjął uchwałę programową oraz żądanie legalizacji związku. Na końcu wezwano do powoływania na wsiach kół oraz powołano tymczasowy Zarząd Regionu Podhala, Spiszą i Orawy w składzie: Jan Antoł - przewodniczący, zastępcy: Franciszek Księdzularz Bachleda, Jan Wdówka, Władysław Hajnos - sekretarz, Stanisław Fic - skarbnik. Przebieg obrad filmowały telewizje z Niemiec, Włoch, Austrii i Holandii. Entuzjazm z jakim mieszkańcy podeszli do nowego ruchu był fascynujący.

Jan Smarduch

członek Solidarności