Spacerowa trasa półdniowa, prowadząca z centrum miasta przez obszar "starówki Zakopiańskiej" na zachodnie peryferie, wśród zabytków i stylowej zabudowy góralskiej.

Zabytkowa zagroda rodziny Gąsieniców "Nawsiów" ul. Kościeliska 12 (fot. Andrzej Samardak)

Zabytkowa zagroda rodziny Gąsieniców "Nawsiów" ul. Kościeliska 12 (fot. Andrzej Samardak)

    Podążamy dalej ulicą Kościeliską na zachód. Po prawej stronie ulicy ciągnie się teraz rząd starych domów góralskich, pochodzących przeważnie z połowy XIX wieku, zbudowanych w dawnej, symetrycznej formie, z białą i czarną izbą, rozdzielonymi sienią. Na większości budynków zobaczymy drewniane tablice informacyjne, ukazujące krótko historię domu. Największym obiektem zabytkowym usytuowanym przy Kościeliskiej jest pierwszy dom, zaprojektowany w stylu zakopiańskim przez Stanisława Witkiewicza - willa "Koliba" (ul. Kościeliska 18), w której dziś mieści się Muzeum Stylu Zakopiańskiego. W lewo odchodzi ulica ks. Stolarczyka, a my idąc dalej Kościeliską, dochodzimy do położonego po lewej stronie dużego budynku z czerwonej cegły, w którym dziś mieści się słynne Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara.

Muzeum Stylu Zakopiańskiego willa "Koliba" ul. Kościeliska 18 (fot. Andrzej Samardak)

Muzeum Stylu Zakopiańskiego willa "Koliba" ul. Kościeliska 18 (fot. Andrzej Samardak)

    Placówka, powołująca się na stu kilkudziesięcioletnią tradycję dawnej Szkoły Przemysłu Drzewnego, formalnie powstała w 1948 r., a jej pierwszym dyrektorem, a potem - patronem był Antoni Kenar (1906-59) - rzeźbiarz, pedagog i taternik. Po ukończeniu zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego i warszawskiej ASP osiadł w Zakopanem, gdzie był nauczycielem, a potem dyrektorem w Liceum Plastycznym. Był wybitnym taternikiem, autorem kilku pierwszych przejść letnich i zimowych. Pochowany na Starym Cmentarzu.

Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara ul. Kościeliska 35 (fot. Andrzej Samardak)

    Szkoła plastyczna, obecnie kształcąca młodzież na poziomie gimnazjalnym i licealnym, mieści się w budynku z 1912 roku, wzniesionym w miejscu pochodzącego z 1893 r. luksusowego pensjonatu "Skoczyska", w którym właścicielka Iza Kronhelmowa przyjmowała tzw. lepsze towarzystwo (m.in. jej gościem był słynny skrzypek Fritz Kreisler oraz wielka aktorka - Helena Modrzejewska). Po pożarze gmach odbudowano jako budynek murowany, w czasie pierwszej wojny przejęty przez państwo. W latach międzywojennych mieściła się tu spółka akcyjna "Strug", zaś od 1930 roku domem tym administrowała szkoła. Obecnie znacznie rozbudowana, od lat 90-tych XX wieku stopniowo przejmowała wszystkie warsztaty i klasy Liceum Plastycznego, obecnie jest główną siedzibą szkoły.

Willa "Cicha" ul. Kościeliska 42 (fot. Andrzej Samardak)

    Po prawej stronie (ul. Kościeliska 42) mijamy pięknie zdobioną willę "Cicha", rozbudowaną z istniejącej od 1880 r. chałupy rodziny Gąsieniców Sobczaków. Z "Cichą" związana jest od kilku pokoleń artystyczna rodzina Kłosowskich. Twórcą wystroju willi był artysta malarz i pedagog Karol Kłosowski (1882-1971), a tradycje malarskie kontynuuje w niej jego syn Bronisław Kłosowski (ur. 1926) i jego rodzina. W sąsiednim domu (Kościeliska 44) mieści się znana szeroko wśród europejskich skrzypków pracownia lutnicza rodziny Mardułów. Nestorem polskiego lutnictwa jest Franciszek Marduła (ur. 1909) - stolarz, lutnik i sportowiec, nauczyciel lutnictwa i laureat wielu międzynarodowych konkursów lutniczych. Jeden z najwybitniejszych działaczy Stowarzyszenia Gimnastycznego "Sokół", ongi wybitny biegacz, zjazdowiec i skoczek narciarski. Rodzinne tradycje lutnicze kontynuowane są i w następnym pokoleniu: jednym z najlepszych polskich lutników jest syn Franciszka - Stanisław Marduła, działający w tym samym warsztacie.

ul. Kościeliska, widok w stronę Zakopanego (fot. Andrzej Samardak)

Pracownia lutnicza rodziny Mardułów ul. Kościeliska 44 (fot. Andrzej Samardak)

    Mijamy skrzyżowanie z Drogą do Rojów i dochodzimy do domu, opatrzonego numerem 52. Tutaj właśnie, co obwieszcza skromna tabliczka na frontonie nad werandą, w sierpniu 1866 roku, mieszkał wielki pisarz Józef Ignacy Kraszewski w czasie swojego jedynego pobytu pod Tatrami. Chata, wybudowana przez rodzinę Gąsieniców Sieczków, służyła niegdyś jako miejsce obrad gromadzkiej rady Zakopanego (zanim powstała tu samodzielna gmina), a w 1874 r. mieszkała tu Helena Modrzejewska, z mężem Karolem Chłapowskim i synem Rudolfem.

    Ulica Kościeliska pnie się nieco wyżej, a po minięciu przystanku PKS zmienia nazwę na Skibówki. Zabudowa rzednie, mijamy wille zdecydowanie nowocześniejsze, ale nadal utrzymujące przeważnie stylowy charakter. Jednym z najładniejszych budynków w tej okolicy jest dom artystów Marii i Jerzego Gruszczyńskich, w którym mieści się galeria i pracownia artystyczna rodziny, znanej z twórczości plastycznej (Maria - malarstwo, przeważnie pejzażowe), jak i graficznej oraz muzycznej (Jerzy - grafika użytkowa, design, muzyka elektroniczna). Jerzy Gruszczyński (ur. 1949), kompozytor z kręgu elektronicznego rocka, jest jednym z założycieli i liderów Ogólnopolskiego Stowarzyszenia El-Muzyki.

    Niebawem ulica znów zmienia nazwę i już jako Krzeptówki doprowadza nas do szeroko znanego sanktuarium maryjnego - Kościoła OO. Pallotynów na Krzeptówkach. Minąwszy kościół, wchodzimy w obręb przysiółka Krzeptówki, podążając w stronę ostatniego już obiektu w czasie tego spaceru. Droga, biegnąca w kierunku Doliny Kościeliskiej, zaczyna się nieco wznosić. Niespełna kilometr od kościoła skręcamy w lewo, w stronę Tatr i idziemy ulicą nazywaną Stare Krzeptówki. Jeszcze raz skręcamy w lewo i dochodzimy do domu w którym mieszkał najsłynniejszy może góral tatrzański - Jan Krzeptowski-Sabała.

    Dom reprezentuje najdawniejszy typ budownictwa góralskiego. Wybudowany w początkach XIX wieku, składa się tylko z dwóch izb i skromnego obejścia gospodarskiego. Przed kilku laty został przejęty przez Muzeum Tatrzańskie, które urządziło tu skromną ekspozycję, jednakże dom wrócił w ręce prywatnych właścicieli, którzy dziś niekiedy udostępniają dom do zwiedzania turystom.