|
|
|
Przeglądasz dział: Nie okreslony
ilość pozycji w dziale: 3073 |
Zmień dział na:
|
|
|
chwyt |
|
chwyt (zdrobn.: chwycik). W terminologii tatern. oznacza najczęściej to,
czego się chwyta taternik przy wspinaniu, a więc odpowiedni fragment rzeźby
skalnej (np. mały występ skalny, małe zagłębienie w skale lub krawędź szczeliny
skalnej), natomiast w takim znaczeniu taternicy nie używają słowa
uchwyt.
|
|
ciemierzyca (ciemiężyca) zielona |
|
ciemierzyca (ciemiężyca) zielona (Veratrum lobelianum ), z
rodziny Liliowatych (Liliaceae ). Bylina dochodząca wys. 1,5 m, o dużych,
szerokich, sfałdowanych wzdłuż liściach, osadzonych na łodydze naprzemianlegle i
obejmujących ją. Kwiatostan tworzy szczytową wiechę o kilku do kilkunastu
bocznych gałązkach. Poszczególne kwiatki są zielonawożółtawe, o 6 działkach
okwiatu. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Jest b....
|
|
cieplice |
|
cieplice . Są to ciepłe źródła czyli termy. Występują w formie naturalnej
u samego podnóża Tatr w dwóch miejscach: w Jaszczurówce na Podhalu i w
Jaszczurzycy na Orawie. Woda tych źródeł nie robi wrażenia b. ciepłej, ma bowiem
15-19 C, tj. tyle co woda rzek niżowych w lecie, a nawet mniej. W porównaniu
jednak z b. zimną wodą źródeł i potoków tatrz. są to rzeczywiście cieplice. Ich
wyższa temperatura wynika stąd, że tryskają ze...
|
|
ciepłota powietrza |
|
ciepłota powietrza . W Tatrach jest przeciętnie znacznie niższa w
porównaniu z nizinami. Co każde 100 m wzniesienia obniża się temperatura
(ciepłota) powietrza o ok. 0,55 C (w pasie umiarkowanym półkuli pn.). Zarówno
więc średnie temperatury dzienne, jak średnie dla danej pory roku i średnie
roczne są w Tatrach niższe w porównaniu z odpowiednimi temperaturami na niżu.
Np. średnia roczna c.p. dla Krakowa (ok. 250 m n.p.m.) wynosi 8,2 C, dla...
|
|
cieśniawa |
|
cieśniawa . Zwężona część doliny, wąwozu lub żlebu.
|
|
cietrzew |
|
cietrzew (Lyrurus tetrix ). Ptak należący do rzędu kuraków
(Galliformes ), nieco większy od kury domowej. Samiec jest czarny, w
okresie godowym z szafirowym połyskiem, ogon ma wycięty w charakterystyczny
kształt liry, białą pręgę na skrzydłach, ponad okiem brodawkową narośl, tzw.
różę, powiększającą się na wiosnę w okresie godowym. Samica, cieciorka, jest
nieco mniejsza od samca, rdzawobrunatna, ogon ma mniej wycięty....
|
|
cios |
|
cios . Jest to podzielność skały w określonych kierunkach wzdłuż pewnych
powierzchni, tzw. powierzchni lub płaszczyzn ciosowych. Podzielność ta powstała
przy krzepnięciu i kurczeniu się granitu pod wpływem występujących napięć i
tworzeniu się sieci szczelin. Niekiedy także wskutek ciśnienia górotwórczego, a
również ruchów tektonicznych. Odbywało się to w głębi ziemi pod przykryciem in.
skał.
Przebieg płaszczyzn ciosowych...
|
|
cis |
|
cis (Taxus baccata ), z rodziny Cisowatych (Taxaceae).
Drzewo dorastające do 15 m, igły ma szerokie, płaskie jak u jodły, ale bez
białych pasków pod spodem i ciemniej zielone z wierzchu; są trujące. C. nie
wydaje szyszek, tylko czerwoną, kubeczkowatą osnówkę, podobną do jagody,
wewnątrz której tkwi czarne nasienie. Osnówkę tę chętnie zjadają ptaki - nie
jest trująca. C. jest rośliną rozdzielnopłciową i dwupienną:...
|
|
ciśnienie powietrza |
|
ciśnienie powietrza (atmosferyczne). Im wyżej w górę, tym krótszy jest
słup powietrza nad nami, tym mniejsze zatem jego ciśnienie. Na poziomie morza
(poziom zerowy) c.p. wynosi 760 mm słupka rtęci w barometrze; w Zakopanem na
wys. ok. 845 m średnie ciśnienie roczne wynosi ok. 689 mm; na Gąsienicowej Hali
(1520 m) ok. 634 mm; na Gierlachu (2663 m) ok. 533 mm. Obliczono, że w stosunku
do ciśnienia na poziomie morza, w Zakopanem brak już ok. 9% masy...
|
|
ciupaga |
|
ciupaga . Podh. nazwa grubej laski, zakończonej u góry żelazną lub
stalową siekierką, a z dolnym końcem okutym w szpic. Była często noszona na
wycieczkach w Tatry przez dawnych przewodników góralskich i przez pol. turystów,
obecnie już rzadko. Służyła nie tylko do podpierania się, lecz także do rąbania
drzewa oraz do wyrąbywania stopni w twardym śniegu. Była też zawsze używana
przez juhasów i baców; b. ozdobne są tzw. ciupagi...
|
|
Čižák Pavol |
|
Čižák Pavol , także Csizák lub Csizsák Pál (zm. ok. 1945). Przewodnik
tatrz. ze Spisza. Na przełomie XIX i XX w. uczestniczył w szeregu nowych wejść w
Tatrach, m.in. w IV wejściu na Staroleśny Szczyt z I wejściem na jego zach.
wierzchołek (w 1896), I wejściu na Litworowy Szczyt (1897), Wielicki Szczyt
(1897) i Małą Granacką Turnię (1905) oraz w I wejściu "drogą przewodników
spiskich" na Ostry Szczyt (1907). Uprawiał przewodnictwo do...
|
|
cmentarz |
|
cmentarz , cmentarzyk, cmentarzysko (termin topogr.). W Tatrach jest to
górski kocioł, kociołek lub kotlinka albo taras o dnie pokrytym piargiem lub
złomami skalnymi, zwł.w miejscu bardziej odludnym, np. » Cmentarzysko u stóp
Wideł.
|
|
cmentarz nowy w Zakopanem |
|
cmentarz nowy w Zakopanem , przy ul. Nowotarskiej. Założony w 1908.
Podobnie jak na starym cment. są tu groby wielu osób zasłużonych lub znanych w
dziejach Podhala i Tatr. Są tu pochowani słynni przewodnicy tatrz.: Szymon Tatar
starszy, Klimek Bachleda i in.; taternicy: Mieczysław Świerz, Mieczysław
Szczuka, siostry Skotnicówny, Wincenty Birkenmajer, Krzysztof Berbeka i wielu
in.; naukowcy, którzy prowadzili badania w Tatrach, jak Borys Wigilew,...
|
|
cmentarz stary w Zakopanem |
|
cmentarz stary w Zakopanem , koło starego kościoła przy ul.
Kościeliskiej. Część gruntu, na którym znajduje się obecnie ten cmentarz,
nazywała się Pęksów Brzyzek. Jego właściciel, Jan Pęksa, w 1848 (?) podarował go
na cmentarz, który dlatego jest zwany Pęksowym Brzyzkiem. Był to pierwszy
cmentarz w Zakopanem (poprzednio chowano zmarłych w Chochołowie). Cmentarz ten
potem powiększono o sąsiednie parcele, a w czasie II wojny świat....
|
|
cmentarze |
|
cmentarze . W samych Tatrach jedynym cmentarzem rzeczywistym jest
pamiątkowy cmentarzyk partyzantów w Zuberskiej Dolinie k. Zwierówki. Ponadto k.
Popradzkiego Stawu, pod Osterwą, znajduje się » Tatrzański Cmentarz Symboliczny.
Na cmentarzach Podtatrza pochowano wiele osób związanych blisko z Tatrami.
Najważniejsze takie c. na Podtatrzu Pol., to » cmentarz stary w Zakopanem i »
cmentarz nowy tamże.
W słow. uzdrowiskach podtatrz. (przy...
|
|
cuha |
|
cuha (nie cucha ani czucha). Ubiór góralski: wierzchnie okrycie, rodzaj
kurtki nie do wdziewania na rękawy wąskie i ciasne, tylko do zarzucania na
siebie niby krótką pelerynę. Zawiązuje się ją lub zapina na piersiach pod szyją.
Cuhę szyje się z białego filcu (takiego jak góralskie spodnie - portki) i
ozdabia kolorowym haftem na plecach, przy szyi i na rękawach. W rękawie Sabała
zawsze nosił gęśle. C. była normalnym okryciem góralskim na...
|
|
cyrhla |
|
cyrhla , w wymowie lud. i potocznej także cyrla. Na Podhalu i w
sąsiednich regionach występuje często w nazwach geogr. (np.Toporowa Cyrhla lub
gdzie indziej po prostu Cyrhla), ale pierwotnie jako słowo pospolite
cyrhla oznaczało polanę, która powstała przez wykarczowanie lasu. Słowo
cyrhla (pisane też błędnie cyrchla, cyhrla i cyrla) wbrew opublikowanym
przypuszczeniom nie pochodzi od słowa » cerkiel lub cyrkiel, lecz od...
|
|
cyrkuł sądecki |
|
cyrkuł sądecki . Cyrkuł (lub obwód) był jednostką administracji państw.
pod zaborem austr. w Galicji, która w 1772 została podzielona najpierw na 6
cyrkułów, a następnie na 18. Urząd cyrkularny ze starostą na czele (i podległymi
mu komisarzami) był władzą nadrzędną dla »dominiów. Cyrkuły istniały do 1867,
kiedy Galicję podzielono na powiaty (zwane też starostwami lub starostwami
powiatowymi).
W latach 1772-1867 Podhale wraz z...
|
|
czarcia miotła |
|
czarcia miotła . Gęste skupienia pędów w koronach niektórych jodeł,
rzadziej świerków, a niekiedy nawet i kosówki. Skupienia te wyglądają jak małe,
gęste krzaczki. Gałązki ich są drobniejsze niż normalne, a igły znacznie krótsze
i mniejsze. Powstanie takich czarcich mioteł, zwanych też kołtunami,
przypisywane jest podrażnieniom organizmu rośliny, wywołanym przez pasożytowanie
na gałęziach zarażonego drzewa pewnych gatunków grzybów...
|
|
czasopiśmiennictwo |
|
czasopiśmiennictwo . Od dawna Tatrami i Podtatrzem zajmują się wyłącznie
lub w szerszej mierze zarówno liczne czasopisma właściwe (tygodniki,
miesięczniki, kwartalniki itp.) jak i publikacje pokrewne: wszelkie periodyki od
dzienników do roczników i dwuroczników, biuletyny, samoistne periodyczne
sprawozdania, periodyczne informatory, jednodniówki. Poniżej ogólnie omówione są
tylko najważniejsze dla Tatr periodyki; dokładniejsze dane o wielu z...
|
|
|
Pierwsza
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]
»»
Ostatnia
|
|