driakiew lśniąca |
|
driakiew lśniąca (Scabiosa lucida ), z rodziny Szczeciowatych
(Dipsacaceae ). Przeciętnie ok. 30 cm wysoka roślina, o dolnych liściach
całych, jajowatopodługowatych, brzegiem karbowanych, a łodygowych
pierzastosiecznych, głęboko wcinanych i ząbkowanych. Główki kwiatowe o kwiatach
jasnolila lub różowolila, czasem prawie purpurowolila. Kwiaty brzeżne, większe,
otaczają główkę brzegiem dookoła.
Nazwa polska niezgodna z...
|
|
droga |
|
droga . W znaczeniu tur. i tatern. jest to szlak (trasa) przejścia w
jakimkolwiek terenie bez względu na to czy prowadzi zbudowaną drogą (szosą),
ścieżką, czy też po bezdrożu. Np. zarówno szosa do Morskiego Oka, jak i Orla
Perć oraz szlak Bednarskiego na pd. ścianie Zamarłej Turni są drogami, przy czym
pierwsza z tych dróg jest dostępna dla samochodów, druga tylko dla
wprawniejszych turystów, a trzecia jedynie dla b. wprawnych taterników,...
|
|
drozdy |
|
drozdy , z rodziny drozdowatych (Turdidae ). W Tatrach żyją liczne
gatunki d.: paszkot, kwiczoł, kos, d. śpiewak, d. obrożny, d. skalny i in. Z
nich dwa ostatnie są gatunkami górskimi lub podgórskimi. Najczęściej można
usłyszeć, a nawet zobaczyć d. śpiewaka. Górale na drozda mówią: drożdż.
Inną nazwą drozda jest nagórnik.
Drozd obrożny (Turdus torquatus alpestris ), po góralsku okowcak,
ma pióra...
|
|
drzewa |
|
drzewa . Liczne gatunki drzew, zarastające lasy tatrz. tak dolnego, jak i
górnego regla, można podzielić na różne grupy. A więc przede wszystkim na drzewa
iglaste (czyli szpilkowe), np. świerk, jodła, modrzew, limba, i drzewa
liściaste, np. buk, jawor, olcha, brzoza. Te pierwsze rosną i w dolnym, i w
górnym reglu (» piętra roślinności), te drugie natomiast występują tylko w reglu
dolnym, z rzadka jedynie tu i owdzie wkraczając nieco w piętro...
|
|
dudy |
|
dudy , czasem gajdy, koza lub - mylnie - kobza. Był to instrument dęty, w
Tatrach i pod Tatrami głównie zbójnicki i pasterski. Zbójnicy zabierali z sobą
dudarza (dudziarza), aby im przygrywał w drodze. Podobnie bacowie zapraszali
dudarza na hale, by wieczorami przygrywał juhasom. A nawet i sami bacowie bywali
niekiedy dudarzami. Na Podtatrzu i w samych Tatrach d. były znane i po stronie
pn. i pd.
D. składają się z worka ze skóry owczej lub...
|
|
dujawica |
|
dujawica . W gwarze podh.: silny wiatr, zwykle w połączeniu z zamiecią
śnieżną.
|
|
dziad |
|
dziad lub dziadek. Pol. pasterze w Tatrach tak określali niewielką,
zwykle samotnie sterczącą turniczkę, skałkę lub dużą wantę, a także w liczbie
mnogiej (dziady) grupę takich obiektów. Takie określenia stały się nieraz
nazwami własnymi: Dziad, Dziadek, Dziady itp. Zob. też
dziadula.
|
|
dziadula |
|
dziadula . U pol. pasterzy tatrz.: samotnie stercząca i rzucająca się w
oczy duża wanta, skałka lub turniczka, podobnie jak dziad lub dziadek. Czasem
też jako nazwa własna takiego obiektu (Dziadula). W gwarze podh. dziadula to
żebraczka, ale także w ogóle kobieta biedna, bez majątku.
|
|
dział wodny |
|
dział wodny (wododział). Symboliczna linia rozgraniczająca dwa dorzecza
lub dwa zlewiska; biegnie zazwyczaj grzbietem górskim lub wzniesieniem terenu,
niekiedy b. nieznacznym. Przez Tatry przebiega Wielki Europejski Dział Wodny,
zwany krócej Europejskim Działem Wodnym. Stanowi on granicę między zlewiskiem
Bałtyku a zlewiskiem Morza Czarnego; oddziela dorzecze Wisły od dorzecza Dunaju.
Charakterystycznym i rzadko spotykanym zjawiskiem jest to, że...
|
|
dziewanna |
|
dziewanna (Verbascum ), z rodziny Trędownikowatych
(Scrophulariaceae ). Roślina na niżu polskim spotykana często w różnych
miejscach i w różnych gatunkach, w Tatrach jest b. rzadka. Występują tu gł. jej
dwa gatunki: dz. drobnokwiatowa (V. thapsus ) i dz. pospolita (V.
nigrum ), obie tylko po pd. stronie Tatr, zaś po pn. zanotowana jedynie jest
dz. pospolita na Gubałówce.
Dz. drobnokwiatowa, rzadsza od dz....
|
|
dziewięciornik |
|
dziewięciornik (Parnassia palustris ), z rodziny Skalnicowatych
(Saxifragaceae ). Nazwę dziewięciornik często nadaje się mylnie zupełnie
innej roślinie, » dziewięćsiłowi (zwł. w różnych pracach o zdobnictwie podh.).
Prawdziwy dziewięciornik ma niewielkie, o średnicy 1,5-2 cm, przejrzysto białe,
żyłkowane pięciopłatkowe kwiaty, w centrum kwiatu mieści się pięć
charakterystycznych, frędzlowatych prątniczków (pręcików...
|
|
dziewięćsił bezłodygowy |
|
dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis ), z rodziny Złożonych
(Compositae ). Błędnie zwany dziewięciornikiem, dziewięciornicą lub
ostem. Dz. rozkłada na powierzchni gruntu swe piękne, kolczaste, podobne do
ostów liście. Pośrodku nich wyrasta nie kwiat - jak się mylnie często mówi -
lecz kwiatostan w kształcie okrągłego dysku, otoczonego dokoła skórzastymi,
lśniącymi srebrzysto lub różowawymi listkami okrywy. Te listki...
|
|
dzięgiel leśny |
|
dzięgiel leśny (Angelica silvestris ) z rodziny Baldaszkowatych
(Umbelliferae ). Roślina, pospolita w całej Polsce, posiada
charakterystyczny, dość przyjemny zapach, zwł. korzeni. Przeciętnie mierzy ok.
metra, ale dochodzi i 2 m. Liście ma duże, potrójnie pierzaste o rozdętych
pochwach, kwiaty drobne, białe (b. rzadko różowawe) w baldaszkach. Rośnie na
skrajach leśnych, polankach, w zaroślach, przy brzegach potoków itp....
|
|
dzik |
|
dzik (Sus scrofa ). Żyje w Tatrach dość licznie, zwł. w Tatrach
Zach. oraz w niektórych miejscach Tatr Bielskich. Dziki żywią się pędrakami
różnych owadów i zjadając je spełniają pożyteczną rolę dla lasu. Żywią się też
opadłą bukwią, korzeniami, cebulkami i bulwkami różnych roślin górskich, ale
ryjąc ziemię w ich poszukiwaniu niszczą darń na łąkach i polanach.
Na krokusowych polanach Podhala i Tatr często widuje...
|
|
dziura |
|
dziura . Słowo to w pol. gwarach podtatrz. oznacza, jeżeli chodzi o
Tatry, jaskinię lub kotlinkę, część doliny, także okno skalne i w ogóle
wszelkiego rodzaju jamy i zagłębienia terenu. Słowo dziura i jego pochodny przymiotnik dziurawy występuje w Tatrach w nazwach geogr., np. Dziura, Dolina
ku Dziurze, Dziurawe, Dziurawa Przełęcz.
|
|
dziurawiec |
|
dziurawiec (Hypericum ), z rodziny Dziurawcowatych (Guttiferae
). Roślina pospolita na niżu, na Podtatrzu i w samych Tatrach, gdzie rośnie
kilka gatunków dz., ale najczęstsze są dwa: dz. pospolity (H. perforatum
) i dz. czteroboczny (H. maculatum, H. quadrangulum ), oba do siebie
dość podobne, oba są roślinami niewysokimi, zazwyczaj gęsto ulistnionymi, listki
niewielkie, podługowate, kwiaty żółte, pięciopłatkowe,...
|
|
dziwożona |
|
dziwożona , rzadziej bogińka (II przyp. l. mn.: boginiek),
boginka lub mamuna. W wierzeniach ludności podtatrz. straszydło w
kobiecej postaci, rodzaj złej czarownicy, demona. Dziwożony miały paskudny,
pokraczny wygląd, skołtunione włosy, niezwykle długie piersi, których używały
jako kijanek do prania bielizny, a potem zarzucały sobie przez ramiona na plecy.
Dziwożony pono mieszkały w lasach lub zaroślach nad wodami, były...
|
|
dzwonki |
|
dzwonki . Należą do rodziny Dzwonkowatych (Campanulaceae ). W
Tatrach rośnie wiele gatunków d. Wszystkie mają kwiaty mn.w. dzwonkowate - stąd
nazwa, a barwy w różnych odcieniach niebieskiego, fioletowego, lila lub białe.
Łodyga d. przy przełamaniu wydziela mleczny, lepki sok.
Do wysokogórskich gatunków należą: dzwonek alpejski (Campanula alpina
), zazwyczaj silnie i dość długo owłosiony, o kilku lub kilkunastu...
|
|
ekslibris |
|
ekslibris . 1) E. własnościowy: mała, zwykle ozdobna kartka z nazwiskiem
lub nazwą właściciela księgozbioru, naklejana zwykle na wewn. stronie przedniej
okładki książki jako znak własności. E. własnościowe w powyższej postaci są
znane w Europie od poł. XV w., w Polsce od 1516. - 2) E. okolicznościowy: znak
podobny do poprzedniego, wydany przez instytucję lub stowarzyszenie z okazji
jakiejś rocznicy lub imprezy, i nie będący znakiem...
|
|
ekstremalne drogi |
|
ekstremalne drogi , także ekstremistyczne. W taternictwie i alpinizmie są
to drogi najtrudniejsze (wg skali trudności: VI czyli skrajnie trudne, a
ostatnio także VII itd.) i zarazem możliwe do przejścia jedynie przy stosowaniu
techniki sztucznych ułatwień. W Tatrach do e.d. można zaliczyć np.
najtrudniejsze drogi na pn.-wsch. ścianie Kazalnicy Mięguszowieckiej.
Przechodzenie takich dróg, to taternictwo ekstremalne (w Alpach: alpinizm...
|
|
|